Ο “Δράκος” του Σι Τζινπίνγκ διεκδικεί πλανητικό ρόλο

Η άνοδος της Κίνας χωρίς αμφιβολία αποτελεί το γεγονός του 21ου αιώνα καθώς έχει συντελεστεί η μεγαλύτερη συμπίεση αναπτυξιακού χρόνου στην παγκόσμια οικονομική ιστορία. Αυτή η εξέλιξη είχε προβλεφθεί από αρκετούς διορατικούς επιστήμονες σε όλο τον κόσμο. Ο Έλληνας φιλόσοφος Παναγιώτης Κονδύλης, το 1998, στο εισαγωγικό κείμενο του έργου του “Θεωρία του πολέμου: Clausewitz, Marx, Engels, Lenin”, αναφερόμενος στην συμβολή των εθνικών απελευθερωτικών κινημάτων, έκανε την παρακάτω προφητική παρατήρηση:

«Όποιος συγκρίνει τον παγκόσμιο χάρτη του 1914, ή ακόμα και του 1945, με το σημερινό θα κατανοήσει αμέσως ότι η μεταβολή του 1989 ίσως να μην ήταν η δραματικότερη αυτού του αιώνα. Προηγήθηκαν άλλες, πιθανότατα, θεμελιακότερες για τη διαμόρφωση της ενιαίας πλέον πλανητικής μας ιστορίας… Η Κίνα δεν θα ήταν ότι είναι σήμερα (αναφερόμενος στο 1998) και προπάντων ότι θα είναι τον 21ο αιώνα –χωρίς την κομμουνιστική επανάσταση– και μάλιστα όχι μόνο στις εγχώριες αλλά και στις παγκόσμιες διαστάσεις της. Όσοι τις κοσμογονικές αυτές ανατροπές τις μετρούν με έννοιες όπως “σοσιαλισμός” και “καπιταλισμός” στέκουν στην επιφάνεια των πραγμάτων. Η ιστορική ουσία δε βρίσκεται εδώ, αλλά στην ανάδυση νέων παγκόσμιων δυνάμεων, ικανών να εκτοπίσουν τις παλιές».

Το Νοέμβριο του 2012, η ανάδειξη του Σι Τζινπίνγκ στην ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος σηματοδοτεί μια νέα φάση για τη σύγχρονη ιστορία της Κίνας, καθώς η νέα ηγεσία έχει αποφασίσει να λάβει σημαντικές αποφάσεις και μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων. Οι Κινέζοι ακαδημαϊκοί έλεγαν από τότε ότι ο νέος πρόεδρος είναι πολιτικός με όραμα για τη χώρα τους.

Από την αρχή κιόλας της θητείας του, το 2013, ο πρόεδρος Σι, δίνει μεγάλη σημασία και έμφαση στην εκστρατεία κατά της διαφθοράς, καθώς θεωρούσε ότι η πάταξη της είναι απαραίτητο στάδιο για τις μεταρρυθμίσεις που θα ακολουθούσαν. Σχεδόν ταυτόχρονα λαμβάνεται η “Απόφαση”, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται από Κινέζους πολιτικούς. Η “Απόφαση” είναι μια εξαιρετικά σημαντική μεταρρύθμιση, καθώς αφορά την αλλαγή του οικονομικού μοντέλου και συνδέεται άμεσα με την ανακοίνωση της πρωτοβουλίας BRI (Ο νέος Δρόμος του Μεταξιού) καθώς και το “Made in China 2025”.

Η Κίνα αλλάζει

Ενώ το παλαιό μοντέλο χαρακτηριζόταν από προϊόντα εντάσεως εργασίας με ελάχιστη προσοχή στις περιβαλλοντικές συνέπειες, το νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης στοχεύει στην παραγωγή προϊόντων εντάσεως κεφαλαίου και στην καινοτομία. Η Κίνα δίνει μεγάλη έμφαση στην αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης, ως βασική κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυξής της, η οποία υποστηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά από έναν ταχέως αναπτυσσόμενο ιδιωτικό τομέα με έμφαση στην παροχή υπηρεσιών.

Ο ρόλος των κρατικών επιχειρήσεων περιορίζεται σε κρίσιμης σημασίας για την Κίνα βιομηχανίες. Όλες πλέον οι βιομηχανίες υποχρεούνται να υιοθετήσουν τις νέες αρχές περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Αυτή η “Απόφαση” για αλλαγή του οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης το 2013 συνοδεύτηκε από ένα λεπτομερές σχέδιο 66 συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων σε ολόκληρη την οικονομία.

Το 2013, παράλληλα με την “Απόφαση” αλλαγής του οικονομικού μοντέλου, ανακοινώνεται ένα καινοτόμο στρατηγικό αναπτυξιακό σχέδιο, το “Belt and Road” initiative.  Η στρατηγική του BRI σχηματοποιεί τη δομική εξωτερική πολιτική της Kίνας για τον 21ο αιώνα. Κρατικοί φορείς, επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, πολιτιστικά κέντρα γίνονται εξωστρεφή και συμμετέχουν ενεργά στην πρωτοβουλία. Με το BRI η Κίνα εξισορροπεί την γεωπολιτική της αδυναμία που οφείλεται στη γεωγραφική της θέση, καθώς περιβάλλεται από μεγάλες εν δυνάμει ανταγωνιστικές δυνάμεις.

Η κλίμακα αυτού του σχεδίου είναι εντυπωσιακά μεγάλη, όπως και το μέγεθος της χώρας που το προτείνει. H στρατηγική του BRI είναι καινοτόμα τόσο ως προς τη σύλληψη όσο και ως προς την εφαρμογή του. Το σχέδιο δεν έχει σαφή τελικό στόχο και σαφές χρονοδιάγραμμα, όπως συνήθως συμβαίνει στη δυτική κουλτούρα. Αυτά θα προσδιοριστούν από το “δυναμικό της κατάστασης” του διεθνούς περιβάλλοντος. Εάν το BRI ήταν ένα ιδεατό πρότυπο θα αγνοούσε την πραγματικότητα και ως συνέπεια θα δημιουργούσε τριβή.

Μία νέα παγκόσμια δύναμη

Όπως αναφέρει ο Κλαούζεβιτς, ανάμεσα στο σχέδιο που προτάσσουμε και στην πραγματικότητα μεσολαβούν οι περιστάσεις. Η τριβή είναι η αντίσταση που προβάλλουν οι περιστάσεις όταν επιχειρούμε να επιβάλλουμε στην πραγματικότητα την προσχεδιασμένη δράση. Το BRI λοιπόν δεν είναι μια προσχεδιασμένη δράση, διότι επιδιώκει την συναίνεση, η οποία είναι στοιχείο της κινέζικης κουλτούρας.

Η στιγμή που επέλεξε ο Κινέζος πρόεδρος να ανακοινώσει την πρωτοβουλία του BRI, ίσως εξηγείται από τα λόγια του Karl Marx, στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας: «η κοινωνία θέτει στον εαυτό της μόνο εκείνα τα καθήκοντα στα οποία μπορεί να απαντήσει και το καθήκον αναδύεται μόνο αφού οι υλικοί όροι για τη λύση του ήδη υπάρχουν…». Το 2013 η νέα ηγεσία της Κίνας, ανακοινώνοντας το BRI, θεωρεί ότι διαθέτει τους υλικούς πόρους για να θέσει καθήκοντα στον εαυτό της και να αναλάβει ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις.

Από το 2013, η Κίνα έχει ενισχύσει σημαντικά την οικονομική βοήθεια στις ειρηνευτικές πρωτοβουλίες του ΟΗΕ, αυξάνοντας την οικονομική συνεισφορά της, από το 3% που ήταν το 2013 σε 10,25% το 2018 επί του συνολικού προϋπολογισμού του ΟΗΕ για τη διατήρηση της ειρήνης. Επιπλέον, ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών για τη διατήρηση της ειρήνης στη Νέα Υόρκη το 2015, δεσμεύτηκε να συνεισφέρει ένα δισ. δολάρια για ειρηνευτικούς σκοπούς τα επόμενα πέντε χρόνια.

Ταυτόχρονα, στις 21 Μαρτίου του 2018, το Κογκρέσο των ΗΠΑ αποφάσισε να μειώσει τις δαπάνες εξωτερικής βοήθειας κατά 3,4 δισ. δολάρια (περίπου 6%) για τη χρήση 2018. Ομοίως, η πρώην Αμερικανίδα πρέσβης στον ΟΗΕ Νίκι Χέιλι δήλωνε στις 28 Μαρτίου 2018 ότι οι ΗΠΑ μόλις ξεκίνησαν να μειώνουν την οικονομική βοήθεια στον ΟΗΕ για τη διατήρηση της ειρήνης κι αυτό θα συνεχιστεί. Μετά από αυτές τις πρωτοβουλίες, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες δήλωσε ότι η Κίνα αναδεικνύεται σε «έντιμο γεφυροποιό» στις διεθνείς συγκρούσεις.

Μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις

Αναφορικά με ένα άλλο παγκόσμιο πρόβλημα, την κλιματική αλλαγή, την τελευταία δεκαετία η Κίνα έχει λάβει σημαντικές πρωτοβουλίες. Πραγματοποιεί επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στον τομέα αυτό, εφαρμόζοντας περισσότερες από 100 πολιτικές που σχετίζονται με τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η Κίνα, η οποία είναι ο μεγαλύτερος παγκόσμιος πομπός, φαίνεται να τηρεί τους κλιματικούς στόχους της στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού του 2015. Από την άλλη, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα των ΗΠΑ αυξάνονται μετά από αρκετά χρόνια πτώσης, λόγω εν μέρει της κατάργησης, ή της καθυστέρησης εφαρμογής περιοριστικών πολιτικών. Αυτό είναι αποτέλεσμα της απόφασης του Τραμπ να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού.

Το νέο οικονομικό μοντέλο της Κίνας δίνει ιδιαίτερη σημασία στον ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα λαμβάνοντας άμεσα πολιτικές αποφάσεις προκειμένου να τον ενισχύσει. Τέτοιες αποφάσεις είναι η διευκόλυνση στη λήψη πιστώσεων σε μικρούς δανειολήπτες του ιδιωτικού τομέα, μειώνοντας τα αποθεματικά που πρέπει να τηρούν οι τράπεζες, καθώς και η οδηγία προς τις μεγάλες κρατικές τράπεζες να αυξήσουν το δανεισμό τους σε μικρούς δανειολήπτες του ιδιωτικού τομέα κατά 30%.

Άλλη σημαντική απόφαση ήταν η μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα με την αύξηση της ξένης συμμετοχής στον τομέα των χρηματοπιστωτικών και ασφαλιστικών υπηρεσιών της Κίνας. Επιπλέον, δόθηκε πλήρη πρόσβαση σε ξένους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας από τον Ιανουάριο του 2019, όταν η S&P Global έγινε ο πρώτος αποκλειστικά αλλοδαπός οργανισμός αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας που δραστηριοποιείται στην Κίνα.

Επίσης, μια σειρά μεταρρυθμίσεων έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζονται, συμπεριλαμβανομένου μιας νέας περιορισμένης «negative list” που επιτρέπει πλέον στους ξένους επενδυτές να δραστηριοποιούνται και σε άλλους τομείς τις οικονομίας που στο παρελθόν δεν επιτρεπόταν. Άλλη μια πολύ σημαντική μεταρρύθμιση είναι η επιβολή κυρώσεων για παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας, στο πλαίσιο ενός νέου νόμου περί ξένων επενδύσεων που θα εφαρμοστεί από το 2020. Αρκετά είναι και τα οικονομικά κίνητρα στις ιδιωτικές επενδύσεις όπως οι περικοπές του φόρου προστιθέμενης αξίας, οι περικοπές των φόρων εισοδήματος φυσικών προσώπων, αλλά κι άλλα στοχοθετημένα πακέτα κινήτρων.

Ορόσημο η εποχή Σι Τζινπίνγκ

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι κατά τη περίοδο Σι έχουν αποφασιστεί και εφαρμοστεί μια σειρά από μεταρρυθμίσεις με στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας, μετατρέποντας την Κίνα σε χώρα μεσαίου εισοδήματος. Οι μεταρρυθμίσεις έχουν στόχο και τον μετασχηματισμό του οικονομικού της μοντέλου, διατηρώντας όμως την αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας. Ταυτόχρονα μετασχηματίζουν τις εσωτερικές δομές της χώρας, προκειμένου να γίνουν πιο συμβατές με τον υπόλοιπο κόσμο, αίροντας εμπόδια για τη διεθνή συνεργασία

Ο κόσμος αλλάζει. Το παγκόσμιο σύστημα, βρίσκεται σε μετάβαση από έναν σχετικά πιο απλό, μονοπολικό κόσμο σε έναν πιο σύνθετο και ασταθή πολυπολικό κόσμο. Οι προκλήσεις είναι πολλές. Η Κίνα θα πρέπει ως αξιόπιστη δύναμη να αναλάβει τις ευθύνες που τις αναλογούν για την επίλυση των παγκόσμιων προβλημάτων.

Ο Κινέζος πρόεδρος Σι δείχνει να επιθυμεί να αναλάβει η Κίνα τέτοιες ευθύνες, γεγονός που τον καθιστά μία από τους σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες της σύγχρονης Κίνας. Αν ο Μάο Τσε Τουνγκ συμβολίζει την εθνική ενότητα της Κίνας, αν ο Τενγκ Σιαοπίνγκ συμβολίζει την οικονομική εξωστρέφεια της, τότε ο Σι Τζινπινγκ θα συμβολίζει την πολιτική εξωστρέφεια της Κίνας και την ανάληψη ευθυνών στα προβλήματα της ανθρωπότητας.