Ο “τσάρος” έφτιαξε τους δικούς του ολιγάρχες

Το έτος 2000 σηματοδότησε την έναρξη ενός νέου κύκλου για τη Ρωσία που ήδη κρατάει πάνω από δύο δεκαετίες. Την παραμονή του 1999, ο τότε πρόεδρος Μπόρις Γιέλτσιν αποχώρησε, αιφνιδιάζοντας με την επιλογή του διαδόχου του. Αυτός άκουγε στο όνομα Βλαντιμίρ Πούτιν και δεν γέμιζε το μάτι κανενός. Η άνοδος του άγνωστου πρώην πράκτορα της KGB –η εμφάνισή του θύμιζε γραφειοκράτη– ταυτίστηκε με κάτι που δύσκολα συναντάται στην Ιστορία. Ήταν Ρώσοι ολιγάρχες που περιέβαλαν τον Γιέλτσιν εκείνοι που του υπέδειξαν τον Πούτιν, θεωρώντας πως θα τον έχουν του χεριού τους. Μόνο που αυτός τους διέψευσε. Έγινε “τσάρος” περνώντας από την εξουδετέρωσή τους.

Όταν με προσεκτικά βήματα έθεσε υπό τον έλεγχό του τους μοχλούς της εξουσίας, προχώρησε σε “επιχείρηση-σκούπα” κατά των ολιγαρχών, κατηγορώντας τους δικαιολογημένα για τη λεηλασία του πλούτου της Ρωσίας. Οι κραταιοί επιχειρηματίες πέρασαν σταδιακά από το κόσκινο των ανακριτικών αρχών και σε αρκετούς από αυτούς ασκήθηκαν διώξεις φοροδιαφυγής και υπεξαίρεσης σε βάρος του δημοσίου. Κάποιοι έπεσαν από τα ψηλά στα χαμηλά, περνώντας το κατώφλι και της φυλακής. Άλλοι βρήκαν καταφύγιο στη Δύση και πρόωρο θάνατο υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.

Στην πορεία της προεδρικής θητείας του Πούτιν, σχηματίστηκε ένας νέος κύκλος ολιγαρχών που βρέθηκε στο τιμόνι ρωσικών κολοσσών. Ήταν κατά κανόνα άτομα που βρέθηκαν στο στενό κύκλο του Ρώσου προέδρου και η σχέση τους αυτή, τους εκτόξευσε στην κορυφή της οικονομικής ελίτ. Αυτοί είναι κυρίως που σήμερα αντιμετωπίζουν αυστηρές κυρώσεις από τη Δύση. Δεν πρόκειται, άλλωστε, για την πρώτη φορά που βρίσκονται στο στόχαστρο. Συχνά-πυκνά οι ΗΠΑ τους επιβάλουν κυρώσεις, κατηγορώντας τους ότι «υποστηρίζουν τις προσπάθειες του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν να υπονομεύσει τις δυτικές δημοκρατίες και ότι επωφελούνται από αυτές τις προσπάθειες».

Πρώην γαμπρός-νυν ολιγάρχης

Στα ονόματα που ξεχωρίζουν στην τωρινή πρωτοφανή κρίση βρίσκεται και ο πρώην γαμπρός του Πούτιν, Κίριλ Σαμάλοφ, ο νεότερος δισεκατομμυριούχος της Ρωσίας. Είναι γιός παιδικού φίλου του Πούτιν. Ο Σαμάλοφ παντρεύτηκε την Κατερίνα Τιχόνοβα, τη δευτερότοκη κόρη του Ρώσου προέδρου από τον πρώτο του γάμο. Αν και ο Πούτιν προστατεύει την ταυτότητα των παιδιών του και σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό για τις δύο κόρες του ή για τα παιδιά που λέγεται ότι απέκτησε αργότερα, η ταυτότητα της Κατερίνας Τιχάνοβα αποκαλύφθηκε. Χρησιμοποιεί το επώνυμο της μητέρας της, λατρεύει τον χορό, έχει λάβει μέρος σε πολλούς διαγωνισμούς και ασχολείται με επιχορηγούμενα από το ρωσικό δημόσιο επιστημονικά προγράμματα, στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας.

Ο γάμος της με τον Σαμάλοφ τελέστηκε με αδιανόητη χλιδή, σε μία τριήμερη γιορτή σε χιονοδρομικό κέντρο κοντά στην Αγία Πετρούπολη. Η νύφη έφθασε με άμαξα που έσερναν τρία λευκά άλογα. Οι προσκεκλημένοι στο γάμο είχαν ορκιστεί να κρατήσουν εχεμύθεια και δεν έγιναν επίσημες ανακοινώσεις. Ο γάμος διήρκησε μονάχα πέντε χρόνια. Ο Σαμάλοφ εγκατέλειψε την σύζυγό του για τα μάτια της γοητευτικής Ζάνα Βόλκοβα. Τελικά την παντρεύτηκε. Για τον προηγούμενο γάμο του, δεν μίλησε ποτέ. Κατά το διάστημα εκείνο, πάντως, απέκτησε μετοχές αξίας άνω των 380 εκατ. ευρώ στην εταιρεία πετροχημικών Sibur. Η συμφωνία είχε γίνει λίγους μήνες μετά τον γάμο με την Κατερίνα Τιχόνοβα, το 2013.

Ο ίδιος είχε βάλει από την τσέπη του για την επένδυση αυτή μόλις 100 δολάρια! Λίγο αργότερα έγινε αντιπρόεδρος της εταιρείας. Ένα χρόνο μετά έλαβε δάνειο από την Gazprombank και απέκτησε ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό της Sibur. Έτσι, μόλις στα 32 του, έγινε ο νεότερος δισεκατομμυριούχος στη Ρωσία. Ο αδελφός του Γιούρι διατέλεσε αντιπρόεδρος της τράπεζας Gazpromban.

Ο τσάρος, οι παιδικοί φίλοι και ανεψιοί

Στο στόχαστρο της Δύσης βρέθηκαν και τα αδέλφια Ρότενμπεργκ. Ο Μπόρις και ο αδελφός του Αρκάντι γνωρίζουν τον Πούτιν από τότε που ήταν όλοι παιδιά. Είναι οι παλαιότεροι φίλοι του. Προπονούνταν μαζί στο τζούντο, στην Αγία Πετρούπολη και ακόμα και σήμερα περνάνε παρέα τα Σαββατοκύριακα, κυνηγώντας, κολυμπώντας και παίζοντας χόκεϊ. Ο 65χρονος Μπόρις είναι μάλιστα και αντιπρόεδρος της ρωσικής ομοσπονδίας τζούντο. Με αυτό ασχολείται στον ελεύθερο χρόνο του. Είναι ο κύριος μέτοχος της τράπεζας SMP, την οποία ίδρυσε το 2001 μαζί με τον αδελφό του.

Και τα δύο αδέλφια έχουν επίσης βρεθεί στο Διοικητικό Συμβούλιο της Gazprom, της γιγαντιαίας κρατικής εταιρείας φυσικού αερίου που, μεταξύ άλλων, κατασκεύασε και τους αγωγούς Nord Stream. Σύμφωνα με δημοσιογραφική έρευνα, τα αδέλφια και οι γιοί τους κέρδισαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ από την ενασχόλησή τους με κατασκευαστικά έργα δισεκατομμυρίων ευρώ για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Σότσι.

Στη λίστα των κυρώσεων βρέθηκε και ο ανιψιός του Μπόρις (γιος του αδελφού του Αρκάντι), Ιγκόρ Ρότενμπεργκ. Είναι 47 ετών και έχει θέση στο Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας National Telemati Systems (NTS). Η εταιρεία δραστηριοποιείται στον τομέα των μεταφορών και αναπτύσσει πλατφόρμα λογισμικού για την διαχείριση των πληρωμών στα διόδια των “έξυπνων δρόμων” στη Ρωσία. Η λίστα Forbes υπολογίζει την περιουσία του στο ένα δισ. δολάρια, ενώ βρίσκεται στο στόχαστρο των Αμερικανών από το 2018.

Νέοι φίλοι και γνωστοί

Δεν θα μπορούσε να λείπει από τις κυρώσεις ο Γκενάντι Τιμτσένκο. Σήμερα, η περιουσία του φαίνεται ότι υπερβαίνει τα 19 δισ. δολάρια. Ο Πούτιν δεν έχει ποτέ αμφισβητήσει την στενή σχέση του με τον Τιμτσένκο, η οποία μετράει τουλάχιστον τρεις δεκαετίες. Έχει, όμως, υποστηρίξει ότι δεν συνέβαλε στην οικονομική του άνοδο. Όπως και να είναι, η τελευταία είναι εντυπωσιακή αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Τιμτσένκο ξεκίνησε από το μηδέν ως τεχνοκράτης και το 2008 το περιοδικό Forbes τον συμπεριέλαβε, για πρώτη φορά, στον κατάλογο των πλουσιότερων ανθρώπων.

Η εταιρεία Gunvor International την οποία ίδρυσε είναι μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες εμπορίας πετρελαίου παγκοσμίως. Ουσιαστικά, εξάγει ρωσικό πετρέλαιο. Η Gunvor και ο ίδιος ο Τιμτσένκο προχώρησαν στην απόκτηση μεριδίων σε επιχειρήσεις και τράπεζες της Ρωσίας, όπως η Novatek. Εναντίον του πάντως, έχουν, επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Ο Πούτιν τον έχει διορίσει ως βασικό αρμόδιο για τις επιχειρηματικές σχέσεις της Μόσχας με την Κίνα.

Ο Ρομάν Αμπράμοβιτς πληρώνει κι αυτός την “λυπητερή”. Οι βρετανικές αρχές τον κήρυξαν ανεπιθύμητο, ενώ λέγεται ότι μεθοδεύεται ο “εξοστρακισμός” του. Πρόκειται για τον δισεκατομμυριούχο ιδιοκτήτη της ποδοσφαιρικής ομάδας Τσέλσι. Ο Αμπράμοβιτς θεωρείται ως ένας από τους βασικούς παράγοντες του καθεστώτος Πούτιν. Οι βρετανικές αρχές έχουν οδηγίες να καταστήσουν αδύνατη τη μόνιμη εγκατάσταση του. Ο 56χρονος ιδιοκτήτης της Τσέλσι απέσυρε την αίτησή του για απόκτηση βρετανικής επενδυτικής βίζας Tier 1 το 2018, καθώς η έκδοσή της καθυστερούσε μετά και τις δηλητηριάσεις των Σκριπάλ στο Σάλσμπερι, περιστατικό που οδήγησε στο πάγωμα των σχέσεων Δύσης-Μόσχας.

Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα Sun, αρμόδιες πηγές εκτιμούν ως απίθανο να επιτραπεί ποτέ ξανά στον 56χρονο ολιγάρχη η διαμονή του στη Βρετανία. Συγκεκριμένα, υπάλληλοι της Υπηρεσίας Μετανάστευσης έχουν λάβει αυστηρές οδηγίες, να καταστήσουν αδύνατο για τον Αμπράμοβιτς να παραμείνει στη χώρα όπου έχει, εκτός των άλλων, μία έπαυλη αξίας 125 εκατ. λιρών, κοντά στο παλάτι του Κένσινγκτον.

Στο γήπεδο των κυρώσεων

Ο ίδιος έχει να εμφανιστεί μήνες στο γήπεδο της ομάδας του, το Στάμφορντ Μπριτζ, στο νοτιοδυτικό Λονδίνο. Μάλιστα, τον φάκελό του φέρεται να έχει αναλάβει η “Μονάδα Ειδικών Υποθέσεων” του βρετανικού υπουργείου Εσωτερικών. Η εξέλιξη έρχεται μετά από πληροφορίες ότι ο Αμπράμοβιτς είχε κατονομαστεί από τον αντιπολιτευόμενο Αλεξέι Ναβάλνι ως ένας από τους 35 Ρώσους ολιγάρχες που στηρίζουν το καθεστώς Πούτιν. Στην αμύθητη περιουσία του Αμπράμοβιτς, που υπολογίζεται στα 10 δισ. ευρώ, περιλαμβάνονται και μια σειρά από πολυτελή σκάφη, ανάμεσα στα οποία και το Solaris, αξίας 450 εκατ. λιρών, το οποίο διαθέτει και σύστημα ανίχνευσης πυραύλων.

Συνολικά 100 πρόσωπα και εταιρείες μπαίνουν σε καθεστώς κυρώσεων. Μεταξύ αυτών, ο όμιλος Rostec (άμυνα, αεροδιαστημική, τεχνολογίες). Πέντε άνδρες και γυναίκες επιχειρηματίες, ο Γιούρι Σλιούσαρ (αεροναυτιλία), ο Πιότρ Φράντκοφ (τράπεζες), ο Ντένις Μπορτνίκοφ (τραπεζικός τομέας) και η Ελένα Γκεοργκίεβα (τράπεζες) προστέθηκαν στον κατάλογο των προσώπων που τους απαγορεύεται η είσοδος στο βρετανικό έδαφος και τα περιουσιακά στοιχεία τους δεσμεύονται.

Ο Ρώσος πρόεδρος έσπευσε να καθησυχάσει τους Ρώσους μεγαλοεπιχειρηματίες. Διαβεβαίωσε ότι θα τους εξασφαλίσει ευνοϊκούς όρους στις δραστηριότητές τους και τους κάλεσε να συνεργασθούν με την κυβέρνηση, στηρίζοντας την ρωσική οικονομία. Αναφερόμενος στην “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” στην Ουκρανία είπε ότι ήταν ένα αναγκαστικό μέτρο, επειδή οι δυτικοί δεν άφησαν κανένα περιθώριο στη Ρωσία να ενεργήσει διαφορετικά. Οι Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι, υπολογίζεται ότι έχουν χάσει 35 δισ. δολάρια από την αρχή της χρονιάς, λόγω της κατάστασης στην Ουκρανία.