Γιατί ο Ραχόι ρίχνει νερό στον μύλο του Πουτζδεμόν

του Σταύρου Λυγερού  – 

Οι Καταλανοί αποσχιστές δεν θα μπορούσαν να βρουν καλύτερο πολιτικό χορηγό από τον Ισπανό πρωθυπουργό. Το σημείο καμπής ήταν το δημοψήφισμα, όταν οι τηλεοπτικές κάμερες κατέγραψαν την ωμή και μαζική αστυνομική βία εναντίον πολιτών, που κατ’ ουδένα τρόπο προκαλούσαν. Πριν από εκείνη την Κυριακή, το πρόβλημα της Καταλονίας θα μπορούσε κάλλιστα να έχει πάρει άλλο δρόμο. Ο Ραχόι, όμως, προτίμησε τότε την επίδειξη ισχύος.

Μετά από την άσκηση ωμής μαζικής βίας σε βάρος των ψηφοφόρων η αρνητική στάση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων δεν άλλαξε. Η κοινή γνώμη σ’ όλη την Ευρώπη, όμως, είδε με συμπάθεια το κίνημα υπέρ της καταλανικής ανεξαρτησίας, ή τουλάχιστον καταδίκασε την πρακτική της ισπανικής κυβέρνησης. Ο Ραχόι αποδείχθηκε αντάξιος απόγονος της φρανκικής παράδοσης και δικαίωσε όσους αποκαλούν αυτόν και το κόμμα του “εγγόνια του Φράνκο”.

Το στρατηγικό μειονέκτημα του αποσχιστικού κινήματος στην Καταλονία ήταν πάντα πως δεν είχε πίσω του μία ευρύτατη κοινωνική πλειοψηφία. Υποστηριζόταν από ένα πολύ σημαντικό ποσοστό πολιτών, το οποίο στα χρόνια της οικονομικής κρίσης αυξήθηκε. Αν κρίνουμε από τις προηγηθείσες δημοσκοπήσεις, όμως, τουλάχιστον ο μισός πληθυσμός ήταν αντίθετος στο μεγάλο άλμα. Δεν ήθελε να διαβεί τον Ρουβίκωνα και να φθάσει στην απόσχιση. Μία μερίδα από αυτούς επιζητούσε διεύρυνση της αυτονομίας, ενώ μία άλλη αποδεχόταν το προηγούμενο καθεστώς αυτοδιοίκησης.

Είναι σαφές ότι χωρίς μία καθαρή πλειοψηφία η κήρυξη ανεξαρτησίας καθίσταται από πολιτικής απόψεως αδύναμη. Μετά, όμως, την άσκηση μαζικής βίας με τους 850 περίπου τραυματίες, οι Καταλανοί κατά πάσα πιθανότητα έχουν εξωθηθεί προς την κατεύθυνση της απόσχισης. Κι αυτό δεν αφορά όσους ήταν ήδη σ’ αυτή την κατεύθυνση, αλλά τους άλλους, οι οποίοι υποστήριζαν την παραμονή με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στην Ισπανία. Με άλλα λόγια, ο Ραχόι προσέφερε εξ αντιδιαστολής στο αποσχιστικό κίνημα αυτό που αρχικά δεν διέθετε: μία καθαρή πλειοψηφία.

Στον μονόδρομο της κλιμάκωσης

Από εκεί και πέρα, οι εξελίξεις ήταν σχεδόν αναπόφευκτες. Τόσο η Μαδρίτη όσο και η Βαρκελώνη είχαν πολιτικά εγκλωβισθεί στον μονόδρομο της κλιμάκωσης. Οι παρασκηνιακές προσπάθειες να εκτονωθεί η ένταση και να βρεθεί ένας συμβιβασμός ήταν καταδικασμένες, επειδή και οι δύο πλευρές θεωρούν -για διαφορετικούς λόγους η καθεμία- ότι τις συνέφερε πολιτικά να τραβήξουν το σκοινί παρά να δείξουν πως κάνουν βήμα πίσω.

Για τον Πουτζδεμόντ και τους οπαδούς του, το δίλημμα ήταν να συνεχίσει στον ίδιο δρόμο της ανεξαρτησίας, ή να κάνει κωλοτούμπα και να εξευτελισθεί-απαξιωθεί πολιτικά. Υπό το κράτος διεθνών πιέσεων, επιχείρησε να διαπραγματευθεί με τη Μαδρίτη, αλλά έπεσε σε τοίχο.

Ο Ραχόι θεωρούσε ότι -λόγω και της διεθνούς υποστήριξης- είχε το πάνω χέρι. Γι’ αυτό και τράβηξε το σκοινί, παραμένοντας αδιάλλακτος. Αν η καταλανική ηγεσία υποχωρούσε, αυτό θα ισοδυναμούσε με έμμεση πλην σαφή αποκήρυξη της ανεξαρτησίας, άρα με δικό του πολιτικό θρίαμβο. Η επίδειξη αποφασιστικότητας και πυγμής θα είχε φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Εάν πάλι η Βουλή της Καταλονίας προχωρούσε σε κήρυξη της ανεξαρτησίας, όπως και τελικά έπραξε, ο Ραχόι θα ενεργοποιούσε το άρθρο 155 του ισπανικού Συντάγματος. Θα καθαιρούσε την κυβέρνηση, θα διέλυε την τοπική Βουλή και θα αναλάμβανε η Μαδρίτη τη διακυβέρνηση της Καταλονίας. Και για να μη φανεί ότι βρήκε ευκαιρία να καταλύσει οριστικά την αυτονομία της Καταλονίας προκήρυξε τοπικές εκλογές για τον Δεκέμβριο, ελπίζοντας ότι με το κλίμα που θα έχει διαμορφωθεί οι αποσχιστές θα χάσουν την πλειοψηφία.

Μονά-ζυγά κερδισμένος

Βάζοντας ωμά και επιτακτικά το δίλημμα στον Πουτζδεμόν, ο Ραχόι πίστευε, λοιπόν, ότι μονά-ζυγά ήταν πολιτικά κερδισμένος. Σε προσωπικό επίπεδο και βραχυπρόθεσμα είχε δίκιο στους υπολογισμούς του. Η ρήξη μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης υποχρέωσε τα ισπανικά κόμματα να στοιχιθούν πίσω από τον πρωθυπουργό. Ο ίδιος, μάλιστα, φρόντισε να αναφέρει όχι μόνο τη συμφωνία τους, αλλά και ότι αρκετά από όσα πράττει είναι εισηγήσεις των Σοσιαλιστών και των κεντρώων Ciudadanos.

Το γεγονός ότι προς το παρόν κερδίζει προσωπικά ο Ραχόι δεν σημαίνει ότι κερδίζει και η ενότητα της Ισπανίας. Το αντίθετο συμβαίνει. Το ρήγμα μεταξύ Ισπανίας και Καταλονίας βαθαίνει, με αποτέλεσμα να καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη έως απίθανη η γεφύρωσή του. Με άλλα λόγια, και τα γεγονότα την Κυριακή του δημοψηφίσματος και τα τωρινά προσέφεραν στο αποσχιστικό κίνημα αυτό ακριβώς που του έλειπε για να κυριαρχήσει πολιτικά και να δημιουργήσει τετελεσμένο.

Ο δημοκρατικός χειρισμός του συντηρητικού Κάμερον απέτρεψε την ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας. Υπογραμμίζει αρνητικά δε τη ροπή προς την επίδειξη ισχύος και ταυτοχρόνως την πολιτική τυφλότητα του Ραχόι. Πολιτική τυφλότητα, την οποία έχει επιδείξει επανειλημμένως και στο παρελθόν η ισπανική Δεξιά.

Πολιτικά απομονωμένοι από την ΕΕ και μη διαθέτοντας μία ισχυρή πλειοψηφία, οι Καταλανοί αποσχιστές είχαν περιέλθει αντικειμενικά σε μειονεκτική θέση. Εάν το δημοψήφισμα είχε πραγματοποιηθεί χωρίς αναγνώριση, αλλά και χωρίς εμπόδια, πιθανότατα η κήρυξη ανεξαρτησίας δεν θα συγκέντρωνε πλειοψηφία. Ακόμα και εάν συγκέντρωνε, αυτή θα ήταν οριακή και ως εκ τούτου όχι μόνο νομικά ευάλωτη, αλλά και πολιτικά αδύναμη. Το προηγούμενο της Σκωτίας επιβεβαιώνει την εκτίμηση ότι ακόμα και εθνότητες που νοιώθουν διαφορετικές δεν αποφασίζουν εύκολα την απόσχιση, ειδικά όταν απολαμβάνουν σημαντικό βαθμό αυτονομίας.

Οι δύο νομιμότητες

Σε περιπτώσεις, όπως αυτή της Καταλονίας, η επίκληση της νομιμότητας δεν έχει πολύ νόημα, δεδομένου ότι υπάρχουν δύο νομιμότητες: η νομιμότητα του ισπανικού Συντάγματος και η νομιμότητα που πηγάζει από το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των Καταλανών, έτσι όπως αυτή εκφράζεται από δημοψήφισμα. Σε τέτοιες περιπτώσεις τη λύση δίνει η πολιτική και ο συσχετισμός δυνάμεων.

Η αρνητική στάση της ΕΕ και των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων πηγάζει από τον όχι αδικαιολόγητο φόβο μήπως η ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας προκαλέσει ντόμινο και ενεργοποιήσει υφιστάμενα ρήγματα και αποσχιστικά κινήματα όχι μόνο στην Ισπανία (Βάσκοι, Γαλικία) αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Γι’ αυτό και δεν αναγνωρίζουν την κήρυξη ανεξαρτησίας.

Η επιλογή του Πουτζδεμόν δεν είναι, βεβαίως, να αντισταθούν δυναμικά στην επιβολή της ισπανικής νομιμότητας. Αντιθέτως, επιλέγουν την παθητική αντίσταση, ελπίζοντας βασίμως ότι θα πάρουν τη ρεβάνς στις εκλογές του Δεκεμβρίου. Εάν, μάλιστα, οι ηγέτες των αποσχιστών διωχθούν και καταδικαστούν, ο Ραχόι θα τους προσφέρει και το τρίτο πολύτιμο δώρο του. Το υφιστάμενο χάσμα θα καταστεί οριστικά και αμετάκλητα αγεφύρωτο. Με άλλα λόγια, η ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας θα είναι πλέον απλά ζήτημα χρόνου.

Εάν στις εκλογές του Δεκεμβρίου οι αποσχιστές αναδειχθούν νικητές και μάλιστα με ενισχυμένα ποσοστά, η νέα Βουλή της Καταλονίας θα επιβεβαιώσει με απόφασή της την κήρυξη της ανεξαρτησίας. Πώς άραγε θα αντιδράσει τότε η Μαδρίτη; Θα επιβάλει πολιτική-στρατιωτική κατοχή και για πόσο;

Εάν τελικώς οι Καταλανοί καταφέρουν να δημιουργήσουν τετελεσμένο και να επιβιώσουν, η ΕΕ δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να αρχίσει διαπραγματεύσεις μαζί τους. Αρχικά θα παρέμβει με σκοπό την ανεύρεση ενός συμβιβασμού μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης. Εάν αυτός δεν καταστεί δυνατός, στη συνέχεια θα υποχρεωθεί να διαπραγματευθεί με την Καταλονία τη μεταξύ τους σχέση.