Ο τουρκικός τρίτος πόλος μήλον της έριδος μεταξύ Δύσης-Ευρασίας

Σε παλαιότερο άρθρο στο SLpress είχαμε αναφερθεί στον δυνητικό ρόλο που παίζει η Τουρκία στη γεωστρατηγική των ΗΠΑ, ως παράγοντας ανάσχεσης της Κίνας στην Ασία. Είχαμε υποστηρίξει ότι η Τουρκία έχει καταφέρει να πλασάρει τον εαυτό της σαν μήλον της έριδος μεταξύ της Δύσης και της ευρασιατικής συσπείρωσης, που ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει σημαντικά επιταχύνει. Στόχος του Ερντογάν να συγκροτηθεί τουρκικός τρίτος πόλος.

Αυτήν την ευρασιατική συσπείρωση χωρών, πυρήνας της οποίας είναι ο ενισχυμένος άξονας Ρωσίας-Κίνας, τον οποίο είχαμε πριν τις τελευταίες εξελίξεις χαρακτηρίσει ως Multi Power. Αποτελεί τον γενεσιουργό παράγοντα ενός νέου διπολικού διεθνούς συστήματος, που έχει αρχίσει να σχηματοποιείται. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός, ότι αυτή η ευρασιατική Multi Power έχει ακόμη ρευστή ταυτότητα και στο εσωτερικό της.

Ήταν έντονος και διαρκής ο ανταγωνισμός μεταξύ των μελών της για το ποιος θα έχει το πάνω χέρι. Αυτός ο ανταγωνισμός ξεκινούσε από τις σχέσεις Μόσχας-Πεκίνου, ο οποίος, όμως, έχει σημαντικά υποχωρήσει λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Ανταγωνισμοί υπάρχουν και σε άλλα μέλη της ευρασιατικής συσπείρωσης που σε γενικές γραμμές εκφράζεται στον “Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης”.

Έτσι, το Πακιστάν, για παράδειγμα, από τη μία αποτελεί στρατηγικό σύμμαχο της Κίνας, από την άλλη, όμως, φοβάται μήπως μετατραπεί σε ελεγχόμενο εξάρτημα της. Οπότε προσπαθεί να αποκτήσει διαπραγματευτικά χαρτιά έναντι του Πεκίνου και βεβαίως έναντι της Ινδίας, την οποία θεωρεί εχθρό. Ένας από τους τρόπους που επιδιώκει να το επιτύχει, είναι να ενισχύσει τους δεσμούς του με την Τουρκία.

Επιδιώκει να δημιουργήσουν ένα συμπαγές γεωπολιτικό μέγεθος (τουρκικός τρίτος πόλος) με σκοπό να μπορούν να διαπραγματευτούν με ισχυρότερα χαρτιά τη θέση τους σε αυτό το νέο διπολικό σύστημα. Αυτό φάνηκε και από την απόλυτη ταύτιση των δύο χωρών με το Αζερμπαϊτζάν, όπου το Πακιστάν έφτασε σε σημείο να απειλήσει με το πυρηνικό του οπλοστάσιο τη μικροσκοπική Αρμενία, με την οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν έχει τίποτα να μοιράσει.

Τουρκικός τρίτος πόλος και γεωπολιτικό σύστημα 

Με άλλα λόγια, η Ελλάδα δεν έχει απέναντί της μόνον την Τουρκία, αλλά και το γεωπολιτικό σύστημα, που ονομάζεται τουρκικός τρίτος πόλος. Στη μεταβατική φάση που βρίσκεται σήμερα το διεθνές σύστημα, ειδικά μετά τη ρωσική εισβολή, υπάρχει η τάση στους κόλπους των δύο μεγάλων, ασαφών και ρευστών ακόμη γεωπολιτικών μαζών, της Ευρασίας και του ωκεάνιου Δυτικού Κόσμου, να δημιουργούνται επιμέρους ad hoc ομαδοποιήσεις. Στόχος τους είναι να βελτιστοποιήσουν τα διαπραγματευτικά χαρτιά των χωρών που συμμετέχουν σε αυτές, έτσι ώστε να αναβαθμίσουν με τον καλύτερο τρόπο τη θέση και τον ρόλο τους στους δύο μεγάλους σχηματισμούς.

Συνακόλουθα, λοιπόν, η πολιτική της Άγκυρας να τοποθετήσει τον εαυτό της σαν μήλον της έριδος μεταξύ Δύσης και Ανατολής, συνδυάζεται με τις επιθυμίες χωρών, όπως το Πακιστάν ή και το Ιράν και φυσικά των τουρκογενών χωρών της Κεντρικής Ασίας, να αποκτήσουν κάποιον βαθμό αδέσμευτης πολιτικής, παρότι αποτελούν μέρος της ευρασιατικής συσπείρωσης. Υπό μία έννοια, λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Τουρκία φιλοδοξεί να ηγηθεί μίας συσπείρωσης που έχει αναλογίες με το ιστορικό Κίνημα των Αδεσμεύτων του Ψυχρού Πολέμου.

Το νέο αυτό κίνημα θα αποτελείται από τις μουσουλμανικές χώρες της κεντρικής και νότιας Ασίας. Μπορεί η Τουρκία να ηγηθεί αυτού του ενδιάμεσου κόσμου, μεταξύ των δύο μεγάλων γεωπολιτικών σχηματισμών; Θα φανεί στην πράξη. Δεν μπορεί να ηγηθεί το πολύ ισχυρότερο Πακιστάν, επειδή η Τουρκία βρίσκεται στην κατάλληλη γεωγραφική και πολιτική θέση. Ως μέλος του ΝΑΤΟ έχει στενές σχέσεις με τον Δυτικό Κόσμο και δεν έχει κάποια ισχυρότερη δύναμη γύρω της. Αντίθετα, το Πακιστάν βρίσκεται στη σκιά και σε αντιπαράθεση με την πολύ ισχυρότερη Ινδία.

Άρα έχουμε απέναντι μας όχι απλώς μια νέα Τουρκία, που έχει ποιοτικά μεταλλαχθεί σε σχέση με την Τουρκία των περασμένων δεκαετιών, αλλά ένα ολόκληρο σύστημα χωρών με δυνάμει επικεφαλής την Τουρκία. Και οι Δυτικές δυνάμεις με κανέναν τρόπο δεν θέλουν να οδηγηθούν σε πλήρη ρήξη μαζί της. Γιατί τότε πολύ απλά θα την οδηγήσουν στην αγκαλιά του αντιπάλου σχηματισμού και μαζί με αυτήν και τις μουσουλμανικές χώρες που λειτουργούν μαζί της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την άσκηση ισορροπίας του Ερντογάν γενικά μεταξύ Δύσης και ευρασιατικής συσπείρωσης και ειδικά μεταξύ των δύο εμπολέμων στην Ουκρανία.

Αντιτουρκικός άξονας

Η πολιτική ταύτισης με τη Δύση, σε βαθμό αυτοεξάλειψης, την οποία ακολουθεί η Αθήνα, θεωρώντας ότι έτσι θα ανταμειφθεί, ενώ η “απείθαρχη” Τουρκία θα τιμωρηθεί, είναι εκτός πραγματικότητας. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Τουρκία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί από την Ελλάδα. Φυσικά και μπορεί. Υπάρχουν τεράστια περιθώρια δράσης για την ελληνική εξωτερική πολιτική, αν αποφασίσει να λειτουργήσει στον σημερινό κόσμο και όχι σε αυτόν που, ίσως, ίσχυε στο παρελθόν.

Μεταξύ των άλλων, αυτό που μπορεί να γίνει είναι η δημιουργία μιας αντιτουρκικής συσπείρωσης, αποτελούμενης από τις χώρες που ξεκάθαρα έχουν ανταγωνιστικές σχέσεις με την Τουρκία και όχι μεικτές. Κι αυτές είναι η Γαλλία και μια σειρά αραβικών χωρών, όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Επίσης, μικρές χώρες, όπως είναι η Αρμενία, μπορεί να συμμετάσχουν.

Φυσικός ηγέτης αυτής της συσπείρωσης θα είναι η Ελλάδα κι όχι η πολύ ισχυρότερη Γαλλία, ακριβώς για τον λόγο που στην μουσουλμανική κεντροασιατική συσπείρωση ο φυσικός ηγέτης είναι η Τουρκία κι όχι το Πακιστάν. Δηλαδή πρωτίστως για γεωγραφικούς αλλά και πολιτικούς λόγους. Επιπροσθέτως, η συσπείρωση αυτή μπορεί να αποτελέσει τη βάση έδρασης μιας μην προβλέψιμης πολιτικής, την οποία χρειάζεται η Ελλάδα, έτσι ώστε να διαπραγματευτεί με τον βέλτιστο γι’ αυτήν τρόπο τη θέση της στον υποψήφιο μελλοντικό διπολικό κόσμο, όταν και εάν τελικά αυτός διαμορφωθεί.