Ο Τραμπ, η Ευρώπη και ο Ζελένσκι – Το παιχνίδι πίσω από τις δηλώσεις

Ήρθε κατόπιν η ψυχρολουσία με την πρόταση Γουίτκοφ που η Μόσχα βρήκε “αποδεκτή” και περιλάμβανε την ανταλλαγή εδαφών. Σε μια στροφή 180 μοιρών, στην Αλάσκα ο Τραμπ ανακοινώνει ότι οι “βαριές κυρώσεις” δεν βρίσκονταν πλέον στο τραπέζι, ενώ η συνάντηση αναβαθμίζει τη Μόσχα. Οι Ευρωπαίοι που μεταβαίνουν στο Λευκό Οίκο εκθειάζοντας (με ή χωρίς αστερίσκους) την ειρηνευτική πρωτοβουλία Τραμπ, “γίνονται ρόμπα”! Πώς γίνεται να εκθειάζουν μια συνάντηση με τον Πούτιν, ενώ οι ίδιοι αρνούνται κάθε επαφή με τη Μόσχα;

Στις 6 Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε η διακοπή της ετήσιας αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας εκατοντάδων εκατομμυρίων στις τρεις Βαλτικές χώρες από το 2026. Ο Εσθονός Υπουργός Άμυνας χαρακτήρισε την κίνηση «ιδιαίτερα συμβολική με αρνητικό πρόσημο». Τρεις μέρες μετά συνέβη το περιστατικό με τα ρωσικά(;) drones στην Πολωνία, κατόπιν στη Ρουμανία και μετά η υπέρπτηση(;) ρωσικών αεροσκαφών πάνω από την Εσθονία. Η στάση του Λευκού Οίκου στα περιστατικά ήταν χλιαρή, ενώ Ρούμπιο, Ρούτε και Κέλογκ περίπου συντονίζονται με την Ευρώπη που βρίσκει την απόδειξη ότι κινδυνεύει από τη Ρωσία.

Έχοντας να αντιμετωπίσει την γκρίνια Ευρώπης και εσωτερικής αντιπολίτευσης για την απόσυρση των “βαριών κυρώσεων”, ενώ η Αλάσκα δεν φαίνεται να έχει βγάλει κάπου, η απάντηση Τραμπ είναι η ανάρτηση στο Truth Social στις 13 Σεπτεμβρίου που καλεί το υπόλοιπο ΝΑΤΟ, δηλαδή την Ευρώπη, να επιβάλει δασμούς 50% έως 100% στην Κίνα αν επιθυμεί να κάνουν το ίδιο και οι ΗΠΑ. Η ντερ Λάιεν απορρίπτει το αίτημα και η γκρίνια για κυρώσεις υποχωρεί.

Παράλληλα, ο Τραμπ προτείνει στην Ευρώπη την πλήρη διακοπή της προμήθειας πετρελαίου και αερίου από τη Ρωσία, γνωρίζοντας πως ούτε αυτό αντέχει η Ευρώπη, τουλάχιστον προς το παρόν. Για να μην υπάρχουν αμφιβολίες, ο Αμερικανός υπουργός Ενέργειας δήλωσε προχθές ότι «η Αμερική είναι τώρα έτοιμη να αντικαταστήσει πλήρως όλο το ρωσικό αέριο που προμηθεύεται η Ευρώπη, όπως και τα πετρελαϊκά προϊόντα. Έχουμε το capacity και είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε».

Τι θέλει να πει ο Τραμπ

Φτάνουμε έτσι στη συνάντηση Τραμπ-Ζελένσκι στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που βγάζει τη μεγάλη είδηση της νέας ανάρτησης Τραμπ ότι η Ουκρανία είναι σε θέση να ανακτήσει όλα τα χαμένα εδάφη γιατί η Ρωσία είναι μια “χάρτινη τίγρη”. Αλλαγή ρητορικής Τραμπ για το Ουκρανικό; Ακόμη και αυτό είναι αμφίβολο, ωστόσο το σίγουρο είναι πως δεν έχουμε στην πράξη αλλαγή στάσης, πέραν της ρητορικής.

Ο Τραμπ δεν είπε ότι θα βοηθήσει την Ουκρανία να το κάνει αλλά ότι «με τη στήριξη της ΕΕ, είναι σε θέση να πολεμήσει και να κερδίσει πίσω ολόκληρη την Ουκρανία στην αρχική της μορφή. Με χρόνο, υπομονή και οικονομική ενίσχυση από την Ευρώπη και ιδιαίτερα το ΝΑΤΟ». Όχι με την ενίσχυση της Δύσης αλλά μόνο της Ευρώπης! Χωρίς τις ΗΠΑ! Για όσους παρακολουθούν τις εξελίξεις από την ανάληψη της προεδρίας από τον Τραμπ δεν υπάρχει καμιά ουσιώδης αλλαγή στάσης. Η δε αλλαγή ρητορικής, ακόμη και αν μονιμοποιηθεί(;) περισσότερο διασκεδάζει τις πολιτικές πιέσεις από την Ευρώπη και την εσωτερική αντιπολίτευση, ενώ οι ΗΠΑ θα κάνουν ίσως ευκολότερα τη δουλειά τους.

Ο Τραμπ στην ερώτηση αν «οι χώρες του ΝΑΤΟ πρέπει να καταρρίπτουν τα ρωσικά αεροσκάφη στον εναέριο χώρο τους» απάντησε κατηγορηματικά ναι, αλλά στην επόμενη ερώτηση αν «σε μια τέτοια περίπτωση θα τις βοηθούσατε με κάποιο τρόπο;», η απάντηση ήταν: «εξαρτάται από τις συνθήκες». Αυτό που κυρίως τον ενδιέφερε είναι ότι: «Το ΝΑΤΟ έχει ανεβάσει ταχύτητα. Πηγαίνοντας από το 2% στο 5% είναι μεγάλη ενότητα. Τρισεκατομμύρια δολάρια πηγαίνουν εκεί και πληρώνουν εμάς για τα όπλα που στέλνουμε. Υπήρχαν χώρες που δεν πλήρωναν ούτε το 2% και τώρα πληρώνουν 5%. Είναι πολλά λεφτά. Είναι πολλά όπλα που αγοράζουν και τα αγοράζουν από εμάς».

Πού βρισκόμαστε τώρα

Οι ΗΠΑ θα συνεχίζουν να παρέχουν επιχειρησιακή στήριξη (κυρίως πληροφορίες) στον ουκρανικό στρατό. Η Ευρώπη θα συνεχίσει, μόνη της πλέον, να στηρίζει οικονομικά την Ουκρανία, και να εξοπλίζεται η ίδια. Σκοπός της είναι να δώσει –νομίζει– λύση στο οικονομικό της αδιέξοδο και να κρατά τις ΗΠΑ εμπλεκόμενες στη σύγκρουση και όσο γίνεται στην Ευρώπη, ενώ έτσι καλύπτει ταυτόχρονα τις αυτοκτονικές επιλογές του παρελθόντος από τις ίδιες σημερινές ηγεσίες.

Αν τα πράγματα πάνε χειρότερα, κοινός τόπος Τραμπ και Ευρώπης με κάποιες διαφοροποιήσεις, είναι να διατηρηθεί μια ελάχιστη νατοϊκή γραμμή σε όλο το μήκος της ανατολικής Ευρώπης (και εντός Ουκρανίας), διατηρώντας τα κεκτημένα από την μέχρι τον Μπάιντεν επέκταση του ΝΑΤΟ, αλλά χωρίς την περίληψη του συνόλου της Ουκρανίας, και χωρίς να έχει καταρρεύσει η Ρωσία και το καθεστώς Πούτιν. Ο Τραμπ έχει αναθέσει αυτό το έργο στην Ευρώπη με μόνη βοήθεια την σημαντικότατη επιχειρησιακή στήριξη, ενώ η Ευρώπη πιέζει με όποιο πρόσφορο τρόπο να εμπλέξει τις ΗΠΑ περισσότερο, φτάνοντας στο μέλλον ίσως και σε επικίνδυνες προβοκάτσιες. Μέχρι τώρα, η Ουάσιγκτον δεν “τσιμπάει” αλλά δεν είναι βέβαιο ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει στο μέλλον.

Κανείς σώφρων στη Δύση, ούτε ο Τραμπ, δεν πιστεύει ότι η Ουκρανία μπορεί να ξανακερδίσει το χαμένο έδαφος. Στον Τραμπ κοστίζει μόνο στις σχέσεις του με τη Ρωσία να μονιμοποιήσει μια ρητορική σαν αυτή που ξεκίνησε τώρα, μέχρι (ελπίζει ο Τραμπ) η Ευρώπη να αποφασίσει ότι πρέπει να εγκαταλείψει την τωρινή στάση της. Την ιδέα, δηλαδή, ότι εκεί που έχουν φτάσει τα πράγματα στην Ουκρανία μπορούν να διασωθούν για την ίδια περισσότερα. Ο Τραμπ ελπίζει ότι κάποια στιγμή η Ευρώπη θα τον βοηθήσει να κλείσει το Ουκρανικό αντί να τον σαμποτάρει, αποδεχόμενη όποια λύση όσο ακόμη οι Ρώσοι έχουν συμφέρον να διαπραγματευτούν.

Η πολιτική της Ευρώπης

Η Ευρώπη ελπίζει στην –όχι πολύ πιθανή– κόπωση της Ρωσίας και κατ’ επέκταση στην εγκατάλειψη της σκληρής στάσης της. Κυρίως όμως υπολογίζει σε κάτι άλλο. Και είναι το μόνο που δεν είναι αβάσιμο στους υπολογισμούς των ευρωπαϊκών ηγεσιών. Αν τα πράγματα φτάσουν μέχρι την κατάρρευση της ουκρανικής άμυνας, θα οδεύσουν τα πράγματα στην επιβολή μιας ρωσικής λύσης που δεν επιθυμεί ούτε ο Τραμπ. Κυρίως, μπροστά σε μια καθαρή ήττα της Δύσης στην Ουκρανία, το φιάσκο του Αφγανιστάν θα είναι παρωνυχίδα. Οι διεθνείς συνέπειες είναι δύσκολο να εκτιμηθούν. Τι θα κάνουν σ’ αυτή την περίπτωση οι ΗΠΑ και ο Τραμπ; Δεν αποκλείεται να έχουμε τότε ένα νέο κεφάλαιο έντασης ανάμεσα σε Δύση (και ΗΠΑ) και Ρωσία.

Συνεπώς, ο τυχοδιωκτισμός και το παιχνίδι με τη φωτιά δεν χαρακτηρίζει μόνο την Ευρώπη αλλά σε ένα βαθμό και την πολιτική Τραμπ στο Ουκρανικό. Σ’ αυτό το μέτωπο έχει επιλέξει μέχρι σήμερα τη “μισή” απεμπλοκή  και ένα “νίπτω τας χείρας μου” που θα έχει μικρή επικοινωνιακή αξία αν τα πράγματα πάνε στραβά. Για τον Ζελένσκι τα πράγματα είναι πιο απλά. Έχει αποφασίσει από την άνοιξη 2022 να συνδέσει την παραμονή του στην εξουσία με την συνέχιση του πολέμου, ακόμα κι αυτό οδηγεί σε καταστροφή της Ουκρανίας και των Ουκρανών.

Τώρα, προκειμένου να κερδίσει μερικούς μήνες ακόμη, έχει επενδύσει σε μια εικονική πραγματικότητα: η Ουκρανία αντέχει, με άμεσο και μακροπρόθεσμο κόστος για τον ουκρανικό στρατό. Αν χάσει τις πόλεις γύρω από τις οποίες διεξάγονται τώρα μάχες (Ποκρόφσκ, Κουπιάνσκ, Κονσταντινίφκα και Λιμάν) ο Ζελένσκι, οι Ευρωπαίοι, ο Αμερικανός στρατηγός Κέλογκ (και ο Τραμπ;) δεν θα πουν ότι «πριν σας λέγαμε αρλούμπες». Θα καταγγείλουν τη ρωσική κλιμάκωση που δεν έχει όρια, τη στόχευση αμάχων, την απειλή για την Ευρώπη κλπ.

Και έτσι θα γίνεται μέχρι να υπάρξει η μεγάλη ποιοτική ανατροπή, είτε στο πεδίο, είτε στην πολιτική Τραμπ. Τότε θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο, απροσδιόριστο σήμερα. Η Ευρώπη σ’ όλο αυτό το μπέρδεμα έχει εγκλωβιστεί σε μια στρατηγική loser των ελίτ. Xάνει σχεδόν σε όλα τα ενδεχόμενα, παρ’ ότι ακόμη και τώρα υπάρχουν περιθώρια για άλλες επιλογές, αλλά όχι με τις παρούσες πολιτικές ηγεσίες.