Ο Τσάβες δεν μένει πια εδώ

του Γιώργου Λυκοκάπη  – 

Μπορεί το καθεστώς στη Βενεζουέλα να χρησιμοποιεί βία για να καταστείλει τις αντιδράσεις, αλλά δεν πρόκειται για δικτατορία, ούτε για κυβέρνηση που έχει απέναντί της σύσσωμο το λαό. Ο Τσαβισμός έχει ακόμα ισχυρά ερείσματα στα λαϊκά στρώματα, παρά τη μεγάλη οικονομική πίεση που αυτά δέχονται.

Έχοντας απέναντί του τις ΗΠΑ, ο Μαδούρο προσπαθεί να θέσει υπό τον έλεγχο του όλους τους θεσμούς για να διατηρήσει την εξουσία του μέσω αμφιλεγόμενων εκλογικών διαδικασιών. Στήριγμα του καθεστώτος είναι οι colectivos, μία ένοπλη οργάνωση τσαβιστών, χωρίς η βία στη Βενεζουέλα να προκαλείται αποκλειστικά από τους οπαδούς της κυβέρνησης.

Σύμβολο αντίστασης απέναντι στις ΗΠΑ

Πρώην οδηγός λεωφορείου, ο Μαδούρο δεν προέρχεται από τις τάξεις των ενόπλων δυνάμεων, όπως ο προκάτοχος του Ούγκο Τσάβες. Ένα στρατιωτικό πραξικόπημα μπορεί να στραφεί εναντίον του, καθώς υπάρχει δυσαρέσκεια σε τμήμα των ενόπλων δυνάμεων. Είναι αληθές πως οι ΗΠΑ, που βαρύνονται ιστορικά με την στήριξη αιμοσταγών δικτατοριών στην Λατινική Αμερική, κάνουν ό,τι μπορούν για να υπονομεύσουν και να ανατρέψουν την εκλεγμένη κυβέρνηση.

Είναι, επίσης, αληθές πως ο Ούγκο Τσάβες κληρονόμησε μία χώρα με τεράστιες οικονομικές ανισότητες, συνέπεια του νεοφιλελεύθερου οικονομικού δόγματος που είχε επιβληθεί από τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Ο Τσάβες αντιμετώπισε με επιτυχία μία απόπειρα πραξικοπήματος τον Απρίλη του 2002. Οι πραξικοπηματίες είχαν την στήριξη της οικονομικής ολιγαρχίας και του κατεστημένου της Βενεζουέλας, αλλά και της Ουάσιγκτον επί προεδρίας Μπους.

Έτσι έγινε ένα παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης στην Pax Americana που προωθούσε η νεοσυντηρητική αμερικάνικη κυβέρνηση μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Η Βενεζουέλα έγινε πηγή έμπνευσης για μία σειρά αριστερών πολιτικών που κατέλαβαν την εξουσία στην Λατινική Αμερική με δημοκρατικές διαδικασίες και όχι μόνο. Εκτός από την Αργεντινή και εν μέρει τη Βραζιλία, στη Βολιβία είχαμε τον πρώτο ιθαγενή πρόεδρο Έβο Μοράλες, ενώ στη Νικαράγουα επέστρεψε στην προεδρία ο πρώην αρχηγός των Σαντινίστας Ντανιέλ Ορτέγκα.

Ο ηγέτης Τσάβες και ο αδύναμος Μαδούρο

Ο Μαδούρο δεν θυμίζει τον χαρισματικό συνταγματάρχη Τσάβες που ξεσήκωνε τα πλήθη. Ο σημερινός πρόεδρος κέρδισε μετά βίας τις προεδρικές εκλογές του 2013 με προβάδισμα μίας μονάδος, όταν ο Τσάβες σάρωνε κάθε αναμέτρηση με διψήφια διαφορά. Στις βουλευτικές εκλογές τον Δεκέμβρη του 2015 η αντιπολίτευση πέτυχε ιστορική νίκη, κερδίζοντας την πλειοψηφία των εδρών στο σώμα της Εθνοσυνέλευσης, γεγονός που επέσπευσε τα σχέδια Μαδούρο για αλλαγή του Συντάγματος.

Αρχικά, το ελεγχόμενο από την κυβέρνηση Ανώτατο Δικαστήριο, με μία πρωτοφανή του απόφαση, έπαυσε την Εθνοσυνέλευση. Η απόφαση ακυρώθηκε μετά τις διεθνείς αντιδράσεις, οπότε ο Μαδούρο, με προεδρικό διάταγμα, προκήρυξε εκλογές για την Συντακτική Συνέλευση. Τις προκήρυξε, χωρίς να έχει προηγηθεί δημοψήφισμα και χωρίς την παραμικρή διαβούλευση με την αντιπολίτευση, όπως είχε κάνει τα προηγούμενα χρόνια ο Ούγκο Τσάβες για παρόμοια εκλογική διαδικασία.

Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του πρώην και του νυν προέδρου της Βενεζουέλας. Ο Τσάβες δεν φοβόνταν να αντιμετωπίσει την αντιπολίτευση σε καμία εκλογική αναμέτρηση. Ο σημερινός Μαδούρο γνωρίζει καλά πως η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης, λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου, έχει προκαλέσει τη δυσαρέσκεια ακόμα και σε παλιούς οπαδούς του Τσαβισμού. Δεν μοιάζει έτοιμος να αποδεχτεί την εκλογική του ήττα, σε αντίθεση με τη στάση της προέδρου Κίρχνερ στην Αργεντινή που παρέδωσε ομαλά την εξουσία, όταν ηττήθηκε στις εκλογές από τον υποψήφιο της Δεξιάς.

Η πρωτοφανής εισβολή μελών των colectivos στην Εθνοσυνέλευση και ο άγριος προπηλακισμός βουλευτών της αντιπολίτευσης έδειξαν το κλίμα μέσα, στο οποίο θα πραγματοποιούνταν οι εκλογές για την Συντακτική. Οι εικόνες θύμισαν τους πραιτοριανούς των “Ταγμάτων Αξιοπρέπειας” που ξυλοκοπούσαν τους αντιπάλους του στρατηγού Νοριέγκα στον Παναμά, όχι πολιτικούς ακτιβιστές.

Απομόνωση και αυταρχισμός

Η πτώση των τιμών του πετρελαίου δεν επιτρέπει στον Μαδούρο να εφαρμόσει τις φιλολαϊκές παροχές που έκαναν τόσο δημοφιλή τον Τσάβες. Γι’ αυτό και φοβάται πως στις επόμενες προεδρικές εκλογές την πολιτική του συντριβή.

Θέλει να θωρακίσει την εξουσία του, θέτοντας στο περιθώριο όποιον θεσμό δεν είναι υπό τον απόλυτο έλεγχο του, χρησιμοποιώντας ως “υπερόπλο” τις εξουσίες της Συντακτικής Συνέλευσης.

Αμέσως το νέο σώμα έδειξε τις προθέσεις του όταν καθαίρεσε τη γενική εισαγγελέα μόλις μίλησε για νοθεία στις πρόσφατες εκλογές, στις οποίες υπήρξε υψηλό ποσοστό αποχής. Οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν αναγνώρισαν την εκλογή της Συντακτικής Συνέλευσης, μιλώντας για “ρήξη της δημοκρατικής τάξης”.

Το καθεστώς του Μαδούρο απομονώνεται όλο και περισσότερο από την διεθνή κοινότητα, ενώ πλέον δέχεται έντονες επικρίσεις και από άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Πρόσφατα ο Ντόναλντ Τραμπ απείλησε ευθέως τη Βενεζουέλα με στρατιωτική επέμβαση.

Μένει να δούμε αν πρόκειται για μία ακόμα ρητορική υπερβολή του Αμερικανού πρόεδρου ή αν θα έχουμε επιστροφή των ΗΠΑ στο Δόγμα Μονρόε, με βάση το οποίο η Ουάσιγκτον ανεβοκατέβαζε με στρατιωτικές επεμβάσεις κυβερνήσεις στην “πίσω αυλή τους”, στη Λατινική Αμερική.