Ο βρώμικος ρόλος της Ευρώπης σε Γάζα, Συρία και Ιράν

Μαζί με τη στάση τους στην κρίση της Ουκρανίας ή στην εκκολαπτόμενη σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας, αποτυπώνεται μια συνολική στροφή της ευρωπαϊκής πολιτικής, στον αντίποδα της εποχής εναντίωσης στον πόλεμο του Βιετνάμ (κυρίως Γαλλία και λιγότερο Βρετανία και Δυτική Γερμανία), των κυρώσεων στο απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, εναντίωσης στον πόλεμο του Ιράκ (Γαλλία, Γερμανία) ή πιο πρόσφατα της σχετικής απροθυμίας Γερμανίας, Ιταλίας να συνεισφέρουν εξίσου στις ραδιουργίες κατά Καντάφι ή Άσαντ. Δεν είναι υπερβολή ότι ζούμε την πιο “μαύρη” Ευρώπη στα διεθνή ζητήματα μετά τη δεκαετία του ‘50.

Η αλά καρτ επίκληση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας, της ελευθερίας πληροφόρησης ή του Διεθνούς Δικαίου δεν είναι κάτι καινούργιο. Το καινούργιο είναι ο συνδυασμός της χωρίς προηγούμενο αυταρέσκειας για την συμπεριλητικότητα σε κάθε είδους ατομικά (αλλά όχι συλλογικά) δικαιώματα, με τη σχεδόν ευθυγράμμιση στις πιο μοχθηρές πλευρές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Πολιτικής που σκοτώνει μαζικά ανθρώπους ή ολόκληρα κράτη αλλά… όχι δικαιώματα, ώστε η Ευρώπη μένει πιστή στις αρχές της.

Η πολιτική Τραμπ στην Ουκρανία δεν εμπίπτει στις πιο μοχθηρές πλευρές. Η ηγεσία της Ευρώπης συγκινούνταν περισσότερο από την μοχθηρότερη “πολιτική αρχών” του Μπάιντεν… Ταίριαζε περισσότερο στη σημερινή Ευρώπη των Μερτς, Μακρόν και Στάρμερ.

Η υποκρισία για τη Γάζα

“Ο μόνος που μπορεί να σταματήσει την τραγωδία στη Γάζα είναι οι ΗΠΑ”. Αυτό αναπαράγεται σε δυτικά Μέσα. Ότι οι ΗΠΑ μπορούν είναι ακριβές. Ότι είναι ο μόνος που μπορεί είναι ανακριβές. Η επιβολή κυρώσεων σε προμήθεια στρατιωτικού υλικού και οικονομικές σχέσεις, ακόμη και από μέρος της Ευρώπης, θα αποτελούσε πίεση, που το Τελ Αβίβ δεν θα μπορούσε να αγνοήσει. Αν ήταν από την ΕΕ, το μεγαλύτερο οικονομικό εταίρο, είναι βέβαιο πως θα ανάγκαζε τον Νετανιάχου να κάνει πίσω. Αντ’ αυτού το Ισραήλ δεν έχει μέχρι σήμερα υποστεί την παραμικρή συνέπεια σε διακρατικό, οικονομικό ή πολιτιστικό επίπεδο.

Ούτε καν για το θεαθήναι. Πρόκειται για επιλογή ανοχής στο Ισραήλ να συνεχίσει το πρωτοφανές έγκλημα κατά πληθυσμού αμάχων, που παρακολουθούμε σε ζωντανή μετάδοση. Η πρόσφατη διαφοροποίηση από τις ΗΠΑ είναι εν γνώσει τους πρακτικά ασήμαντη και περισσότερο συνιστά έκκληση προς το Ισραήλ να αναλογιστεί το πολιτικό κόστος των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει καμιά κύρωση στο κράτος του Ισραήλ από ευρωπαϊκή χώρα ή την ΕΕ, σχετικά με τη Γάζα.

• Το Μάρτιο 2024 η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις σε δυο οργανώσεις και τέσσερα άτομα για τη δραστηριότητα εβραίων εποίκων στη Δυτική Όχθη.
• Το Κρατικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο της Νορβηγίας απέκλεισε πρόσφατα τη συμμετοχή του σε ισραηλινές εταιρίες που σχετίζονται με τον εποικισμό στη Δυτική Όχθη.
• Η Ισπανία έχει πάγια πολιτική να μην προμηθεύει όπλα στο Ισραήλ.
• Ιταλία (με Μελόνι) και Βέλγιο σταμάτησαν την πώληση όπλων με την έναρξη των εχθροπραξιών τον Οκτώβριο 2023, άσχετα με τα κατοπινά εγκλήματα του Ισραήλ.
• Στην Ολλανδία, δικαστήριο αποφάσισε τη διακοπή παροχής ανταλλακτικών για τα F-35, αλλά η κυβέρνηση έχει ασκήσει έφεση.
• Ορισμένες χώρες έχουν επιβάλλει κυρώσεις σε υπουργούς του Νετανιάχου και επιπλέον εποίκους (όχι στο κράτος ή στο Στρατό του Ισραήλ).

Με απουσία κυρώσεων που θα είχαν πολλαπλάσια επίδραση, η απειλή αναγνώρισης Παλαιστινιακού κράτους αποτελεί “στρίβειν δια του αρραβώνος”. Η απειλή από Γαλλία, Βρετανία, Βέλγιο και ίσως Πορτογαλία, μαζί με Αυστραλία και Καναδά, δεν αποτελεί σοβαρή πίεση προς το Ισραήλ για τέσσερις λόγους. Πρώτον γιατί, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ (βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας), ο ΟΗΕ δεν μπορεί να αναγνωρίσει κράτος. Αναγνώριση από ισχυρά κράτη της Δύσης, πλην ΗΠΑ, δίπλα σε άλλα 146 κράτη δεν θα ήταν ασήμαντη εξέλιξη, θα ήταν όμως αποδεκτό κόστος για το Ισραήλ.

Δεύτερον, ακόμη και αν αναγνωριζόταν από τον ΟΗΕ, ίσως θα περιόριζε μεν διπλωματικά τις ακρότητες του Ισραήλ αλλά μόνο τις ακρότητες. Το Ισραήλ δεν αποδέχεται πλέον τη λύση των δυο κρατών. Ποιος θα το πιέσει, όταν δεν πιέζεται να σταματήσει ούτε μια γενοκτονία; Συνεπώς, η αναγνώριση είναι μια κίνηση κυβερνήσεων που πιέζονται από το πολιτικό κόστος και πρέπει να δείξουν ότι κάτι κάνουν, χωρίς σημαντικό αντίκρισμα στο ορατό μέλλον.

Τρίτον, ακόμη και στην απίθανη περίπτωση που προχωρήσει η “λύση των δυο κρατών“, το παρελθόν των συμφωνιών του Όσλο και το κονσέσους στη Δύση για τη μορφή του Παλαιστινιακού κράτους, προεξοφλούν μια ναρκοθετημένη “λύση”. Ένα άκρως δυσλειτουργικό κράτος, αποστρατιωτικοποιημένο, τεμαχισμένο από εποικισμούς, φυλάκια και τους δρόμους που τα συνδέουν υπό επιτήρηση και χωρίς πλήρη κυριαρχία.

Κάτι σαν διεθνώς αναγνωρισμένα μπατουστάν εντός του ισραηλινού απαρτχάιντ. Ούτε ο αποκλεισμός της Γάζας δεν είναι βέβαιο πως θα αίρεται με τη “λύση”. Για τέτοιο “κράτος” μιλάμε. Είναι με αυτή την “ασφαλή” προοπτική, που μέρος της Ευρώπης για πρώτη φορά διαφοροποιείται από τις ΗΠΑ και παίζει με την ιδέα. Τέλος, πρόκειται για απειλή και όχι άμεση αναγνώριση, όπως από Νορβηγία, Ισπανία, Σλοβενία, Ιρλανδία. Απειλή σημαίνει “θα δούμε”. Μέχρι τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ έχει ο Θεός…

Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας

Στα παραπάνω προστίθεται η σύμπλευση ΕΕ με Ισραήλ και ΗΠΑ για αφοπλισμό όχι μόνο της Χαμάς, αλλά συνολικά της Γάζας. Είναι η πρώτη φορά ιστορικά, που κατεχόμενος πληθυσμός, ο οποίος μάλιστα επί είκοσι χρόνια δέχεται κύματα ανείπωτης βίας, καλείται από τη “Διεθνή Κοινότητα” να αφοπλιστεί. Το Συμπληρωματικό Πρωτόκολλο I του 1977 του κοινά αποδεκτού Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου περιλαμβάνει ρητά τις «ένοπλες συγκρούσεις στις οποίες οι λαοί μάχονται ενάντια στην αποικιακή κυριαρχία και ξένη κατοχή και ενάντια σε ρατσιστικά καθεστώτα», δηλαδή το Διεθνές Δίκαιο αναγνωρίζει το δικαίωμα ένοπλης αντίστασης σε κατοχή.

Η απαίτηση για αφοπλισμό από ποιο Διεθνές Δίκαιο πηγάζει; Από κανένα. Πηγάζει μόνο από τον έμπρακτο εκβιασμό του Ισραήλ να εξοντώσει μερικές δεκάδες χιλιάδες ακόμη, όσο δεν αποδέχονται οι Παλαιστίνιοι τον αφοπλισμό τους. Με ολίγη ρητορική αναγνώρισης Παλαιστινιακού κράτους, η Ευρώπη στηρίζει τον δολοφονικό αυτό εκβιασμό αναπαράγοντας τη προπαγάνδα του Ισραήλ για πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, ενώ οι ίδιοι οι υπουργοί του Νετανιάχου μιλούν ανοιχτά περί τίνος πρόκειται.

Όσο το Ισραήλ συνεχίζει το έργο του, πέραν της ανθρωπιστικής διάστασης, υπάρχουν και οι συνέπειες σε επίπεδο Διεθνούς Δικαίου από την ανοχή στην εξελισσόμενη επί δυο χρόνια γενοκτονία. Πολύς λόγος γίνεται για τις συνέπειες μιας διεθνούς αναγνώρισης εδαφών, που κατέλαβε η Ρωσία στην Ουκρανία, αλλά τίποτα σχετικό για τη γενοκτονία στη Γάζα, ενώ πρόκειται επίσης για παραβίαση jus cogens, και μεγαλύτερης απαξίας. Μετά, υπάρχουν και οι γεωπολιτικές συνέπειες. Έχει ζυγίσει η Ευρώπη ότι τη συμφέρει εκεί που ωθεί τα πράγματα το Ισραήλ ή το κύριο σκεπτικό είναι να γίνεται αρεστή στις ΗΠΑ;

Το snapback του Ε3: ραδιουργίες ανόητων

Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία (Ε3) εκκίνησαν το Μηχανισμό Snapback επαναφοράς των κυρώσεων κατά του Ιράν από το Συμβούλιο Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ. Ο μηχανισμός αυτός προβλεπόταν στην απόφαση του ΣΑ το 2015 για τη συμφωνία JCPOA, η οποία αντάλλασσε τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν με την άρση προηγούμενων κυρώσεων του ΣΑ του ΟΗΕ.

Ο Μηχανισμός Snapback προβλέπει πως, αν έστω και ένας των 5+1 (5 μόνιμα μέλη του ΣΑ + Γερμανία που συνυπέγραψαν τη JCPOA) ισχυριστεί ότι το Ιράν παραβιάζει τις υποχρεώσεις του, το ΣΑ αυτόματα επαναφέρει τις προηγούμενες του 2015 κυρώσεις κατά του Ιράν, εκτός εάν εντός μηνός υπάρξει ομόφωνη απόφαση του ΣΑ για το αντίθετο (αντίστροφο βέτο). Δηλαδή, δεν υπάρχει δυνατότητα βέτο στην επαναφορά των κυρώσεων κατά του Ιράν, αν έστω και ένα μόνιμο μέλος του ΣΑ επιμείνει στην επαναφορά. Η καταληκτική προθεσμία των προβλέψεων της απόφασης του ΣΑ του ΟΗΕ το 2015 ήταν ο Οκτώβριος 2025, και έτσι η κίνηση των Ε3 την παρούσα στιγμή επιχειρεί να προλάβει την προθεσμία.

Το πρόβλημα είναι ότι αυτός που αποσύρθηκε μονομερώς από την JCPOA δεν ήταν το Ιράν, αλλά οι ΗΠΑ στην πρώτη θητεία Τραμπ το 2018, που προχώρησαν και στη σταδιακή επιβολή μονομερών κυρώσεων, και επειδή μιλάμε για τις ΗΠΑ, σημαίνει ότι συμμορφώνονται με αυτές πολύ περισσότεροι. Το Ιράν, κατόπιν αυτού, έπαψε να ακολουθεί μέρος των υποχρεώσεών του από τη JCPOA, όπως ο σκληρός περιορισμός του εμπλουτισμού ουρανίου, εφόσον η άλλη πλευρά επανήλθε σε κυρώσεις, αλλά συνέχισε να βρίσκεται κάτω από την αυστηρή επίβλεψη της ΙΑΕΑ, μέχρι την επίθεση του Ισραήλ.

Το όχι μακρινό 2020, ο Τραμπ αποπειράθηκε να εκκινήσουν οι ίδιες οι ΗΠΑ το Μηχανισμό Snapback, αλλά αντέδρασαν όλα τα υπόλοιπα μόνιμα μέλη του ΣΑ και 13 στα 15 μέλη του, ανάμεσά τους και οι Ε3, με το εύλογο σκεπτικό ότι οι ΗΠΑ δεν ήταν πλέον συμμετέχουσες στη JCPOA, ώστε να εκκινήσει το Snapback, και ο Ινδονήσιος Πρόεδρος του ΣΑ αποφάσισε ότι η διαδικασία ήταν άκυρη.

Οι Ε3, μόλις πέντε χρόνια μετά, ενεργοποιούν τώρα οι ίδιες το Snapback προκαλώντας την αντίδραση Ιράν, Ρωσίας και Κίνας. Αξιοποιούν μια πρόβλεψη της νεκρής σήμερα JCPOA, στην περίπτωση παραβίασής της από το Ιράν, εφόσον οι άλλοι συμμετέχοντες τηρούσαν τη συμφωνία, που δεν τηρήθηκε με την απόσυρση των ΗΠΑ και μονομερή επιβολή κυρώσεων. Επιδιώκουν να αναβιώσουν έτσι “αυτόματα” με νομικίστικο τέχνασμα κυρώσεις του ΣΑ προ εικοσαετίας, που Ρωσία, Κίνα και άλλες χώρες τότε στο ΣΑ δεν θα ενέκριναν σήμερα για προφανείς λόγους.

Χιονοστιβάδα

Τι θα κάνει αυτή τη φορά το ΣΑ; Θα θεωρήσει έγκυρη ή άκυρη την ενεργοποίηση του Snapback; Στην πρώτη περίπτωση, η “αυτόματη” απόφαση του ΣΑ θα υπέχει θέση διεθνούς νόμου και οι συνέπειες θα έχουν μορφή χιονοστιβάδας. Θα είναι μεγάλο οικονομικό χτύπημα στο Ιράν. Το Ιράν θα αποσυρθεί ή όχι από την ΝΡΤ; Το 13% των εισαγωγών πετρελαίου της Κίνας, που έρχονται από Ιράν, είναι το 90% των εξαγωγών της. Τι θα κάνει η Κίνα; Θα αλλάξει προμηθευτή ή θα αγνοήσει την “απόφαση” του ΣΑ, ενώ είναι ο πιο ένθερμος υποστηρικτής των πολυμερών διεθνών δομών; Τι θα κάνει η Ρωσία σε μια περίοδο που το τελευταίο που θα ήθελε, θα ήταν να προκαλέσει τον Τραμπ για ζήτημα εκτός Ουκρανίας; Το Ισραήλ θα επιτεθεί εκ νέου στο Ιράν, ιδιαίτερα αν δεν αποδεχτεί τους ελέγχους της ΙΑΕΑ; Οι ΗΠΑ;

Οι Ε3 αποκλείεται να προέβησαν στην ενέργεια αυτή, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με την Ουάσιγκτον. Επιπλέον, κωφεύουν στην αυτονόητη απαίτηση της Τεχεράνης να δεσμευτούν ΗΠΑ και Ισραήλ πως δεν θα επιτεθούν ξανά, για να επιτρέψει τον έλεγχο της ΙΑΕΑ και να επανεκκινήσουν διαπραγματεύσεις. Εύλογη, με βάση το πρόσφατο προηγούμενο ξαφνικής επίθεσης εν μέσω διαπραγματεύσεων. Να θυμίσουμε, επίσης, ότι η νύξη των Ε3 τον Μάιο για ενεργοποίηση του Snapback, ενώ ο Τραμπ απαιτούσε (χωρίς κανένα νομικό έρεισμα) μηδενικό εμπλουτισμό ουρανίου, ήταν αντικειμενικά νερό στο μύλο της στρατιωτικής επίθεσης Ισραήλ και ΗΠΑ.

Για να γίνεις σφουγκοκωλάριος αρκεί να μην έχεις αξιοπρέπεια. Για να πυροδοτείς εξελίξεις που υπερβαίνουν το αμελητέο γεωπολιτικό σου μπόι και μοιραία θα διαχειριστούν ή ωφεληθούν τρίτοι πιο “ενήλικες”, πρέπει να είσαι ανόητος ή απελπισμένος τυχοδιώκτης. Δεν είναι το Ισραήλ που “κάνει την βρώμικη δουλειά για όλους μας”, αλλά η Ευρώπη που αναλαμβάνει βρώμικους ρόλους του χρήσιμου ηλίθιου.