Ο Χάφταρ εξετάζει την έγκριση του τουρκολιβυκού μνημονίου!

Η απόφαση αυτή γνωστοποιήθηκε τη Δευτέρα, 2 Ιουνίου 2025, από το ειδησεογραφικό δίκτυο Libya Review, προκαλώντας εντύπωση καθώς έρχεται σε αντίθεση με τη σκληρή γραμμή που παραδοσιακά διατηρεί η Ανατολική Λιβύη, η οποία τελεί υπό τον έλεγχο του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, έναντι της Τουρκίας και της κυβέρνησης της Τρίπολης.

Η συγκεκριμένη εξέλιξη λαμβάνει χώρα υπό την προεδρία του Ακίλα Σάλεχ, του δεύτερου ισχυρού άνδρα στην ανατολική πτέρυγα της χώρας μετά τον στρατάρχη Χάφταρ. Η κίνηση ερμηνεύεται από πολλούς ως ένδειξη μεταβολής των πολιτικών συσχετισμών στη Λιβύη, αλλά και πιθανή έναρξη διαλόγου μεταξύ Άγκυρας και Βεγγάζης – ενός διαλόγου που μέχρι πρότινος θεωρείτο απίθανος.

Το ζήτημα προκάλεσε την αντίδραση του ΠΑΣΟΚ, με δήλωση του υπεύθυνου ΚΤΕ Εξωτερικών Δημήτρη Μάντζου: «Έντονη ανησυχία και ερωτηματικά προκαλεί η χθεσινή ανακοίνωση της Βουλής των Αντιπροσώπων στην Ανατολική Λιβύη για την επεξεργασία και ενδεχόμενη αναγνώριση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου που υπογράφηκε το 2019 ανάμεσα στην Άγκυρα και την Προσωρινή Κυβέρνηση της Λιβύης, και με το οποίο «διαγράφονται» από τον χάρτη η Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου, κατά προφανή παραβίαση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας.

Η χθεσινή εξέλιξη, εφόσον ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, απειλεί να προκαλέσει σοβαρή αποδυνάμωση του διπλωματικού αποτυπώματος της χώρας μας στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς το καθεστώς Χαφτάρ της Ανατολικής Λιβύης -όπως, άλλωστε, και η κυβέρνηση της Αιγύπτου- εμφανίζονταν και προβάλλονταν συστηματικά από την Ελληνική κυβέρνηση ως φίλιες δυνάμεις και παράγοντες εξισορρόπησης της τουρκικής επιρροής στην ευρύτερη περιοχή.

Καλούμε την κυβέρνηση να καταβάλει πραγματικές προσπάθειες ενίσχυσης της παρουσίας της Ελλάδας στη Λιβύη, -σε Τρίπολη και Βεγγάζη-, και να ακολουθήσει μια συνεπή και προνοητική πολιτική που θα διασφαλίσει τα εθνικά συμφέροντα της χώρας ιδίως στη σημερινή συγκυρία της αύξησης των μεταναστευτικών ροών από το Τομπρούκ, της διαφαινόμενης αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης στην Τρίπολη, αλλά και της γενικότερης γεωπολιτικής ανασφάλειας σε Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή».

Από την καταγγελία στην… επανεκτίμηση

Υπενθυμίζεται πως το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο –η συμφωνία που υπογράφηκε το 2019 μεταξύ της κυβέρνησης Ερντογάν και της κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Τρίπολης υπό τον Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά– είχε δεχθεί σφοδρή κριτική από το μπλοκ Χάφταρ. Η Βουλή της Ανατολικής Λιβύης ουδέποτε αναγνώρισε τη νομιμότητα του μνημονίου, επικαλούμενη το γεγονός ότι δεν είχε κυρωθεί από την ίδια, το μόνο εκλεγμένο θεσμικό όργανο της Λιβύης.

Κατά το παρελθόν, τόσο ο ίδιος ο Χάφταρ όσο και κορυφαία στελέχη του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) είχαν χαρακτηρίσει τα τουρκολιβυκά μνημόνια ως παράνομα και είχαν καταγγείλει την τουρκική στρατιωτική παρουσία στη χώρα ως επιθετική επέμβαση με αντάλλαγμα γεωπολιτικά ανταλλάγματα. Είναι ενδεικτικό ότι τον Νοέμβριο του 2022, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του τότε Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στη Βεγγάζη, ο Χάφταρ είχε καταδικάσει απερίφραστα την τουρκική εμπλοκή, υπογραμμίζοντας τη στήριξή του στη συμφωνία Ελλάδας–Αιγύπτου για την ΑΟΖ, την οποία και χαρακτήρισε «ακύρωση» του μνημονίου Άγκυρας–Τρίπολης.

Ωστόσο, οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών δείχνουν μια σταδιακή προσέγγιση της Άγκυρας προς το στρατόπεδο Χάφταρ. Το αποκορύφωμα αυτής της μεταστροφής ήταν η επίσκεψη του γιου του Χαλίφα Χάφταρ, Σαντάμ Χάφταρ –διοικητή των χερσαίων δυνάμεων του LNA– στην Άγκυρα τον περασμένο Απρίλιο. Εκεί συναντήθηκε με τον Τούρκο υπουργό Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ και τον αρχηγό των Χερσαίων Δυνάμεων στρατηγό Σελτσούκ Μπαϊρακτάρογλου. Αν και το περιεχόμενο των συνομιλιών δεν αποκαλύφθηκε, δημοσιεύματα όπως αυτό της φιλοκυβερνητικής εφημερίδας Turkiye ανέδειξαν τη σημασία της συνάντησης, εστιάζοντας στη χρονική συγκυρία της, καθώς και στο γεγονός ότι γίνεται παράλληλα με διεργασίες αναδιαμόρφωσης του πολιτικού σκηνικού στη Λιβύη.

Πολιτική ισορροπία σε τεντωμένο σχοινί

Η απόφαση για σύσταση τεχνικής επιτροπής ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην πολιτική αντιπαράθεση εντός Λιβύης, αλλά και στις ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες της Ανατολικής Μεσογείου. Από τη μια πλευρά, η ανατολική Λιβύη φαίνεται να επανεξετάζει τη στάση της απέναντι στην Τουρκία – πιθανώς υπό την πίεση γεωστρατηγικών ή οικονομικών υπολογισμών. Από την άλλη, η εξέλιξη αυτή ενδέχεται να ανησυχήσει Αθήνα και Κάιρο, οι οποίες είχαν επενδύσει σε μια διαχρονική σύμπλευση με το μπλοκ Χάφταρ και είχαν ερμηνεύσει τη ρήξη του με την Τρίπολη ως εγγύηση για την ακυρότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου.

Όπως όλα δείχνουν, η Λιβύη παραμένει ένα δυναμικό, ασταθές γεωπολιτικό πεδίο, με τις ισορροπίες να μεταβάλλονται διαρκώς, και την Τουρκία να επιδιώκει να διατηρήσει ερείσματα και στις δύο πλευρές της χώρας – τόσο στην Τρίπολη όσο και στη Βεγγάζη. Τεταμένη παραμένει η κατάσταση στην Τρίπολη της Λιβύης, όπου την Παρασκευή (για τρίτη συνεχή βδομάδα) αναφέρθηκαν διαδηλώσεις έξω από το κτίριο της κυβέρνησης του δοτού πρωθυπουργού Αμπντελχαμίντ Ντμπεϊμπά, που έχει τη στήριξη της Τουρκίας. Τα συνθήματα των διαδηλωτών τάσσονταν υπέρ της απομάκρυνσής του από την εξουσία και για τη διεξαγωγή εκλογών.

Οι διαδηλώσεις στο μεγαλύτερο μέρος ήταν ειρηνικές, αλλά δεν έλειψαν και επεισόδια ή εντάσεις, όταν μία ομάδα ατόμων επιχείρησε να εισβάλει στο κτίριο του πρωθυπουργικού μεγάρου για να βάλει φωτιά, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί υπό ασαφείς συνθήκες ένας αστυνομικός. Ο Ντμπεϊμπά με αφορμή τις διαδηλώσεις αυτές επιρρίπτει ευθύνη στον πρόεδρο της εκλεγμένης βουλής Αγκίλα Σάλεχ. Ο Σάλεχ κατηγορεί τον Ντμπεϊμπά πως κυβερνά παράνομα γιατί έχει λήξει η θητεία του εδώ και χρόνια, στηρίζοντας την παράλληλη κυβέρνηση του πρωθυπουργού Οσάμα Χάμαντ που έχει την έδρα του στη Βεγγάζη της Ανατολικής Λιβύης.

Υποστηρικτές του Ντμπεϊμπά από την άλλη διαδήλωσαν το Σάββατο, εκφράζοντας οργή εναντίον ένοπλων ομάδων που δεν ελέγχονται πλήρως από τον πρωθυπουργό στη Δυτική Λιβύη. Η νέα έκρυθμη κατάσταση στη Λιβύη (που φουντώνει παράλληλα τις τελευταίες βδομάδες και το ρεύμα μεταναστών προς την Κρήτη) ξεκίνησε μετά τις σφοδρές και αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ οπλαρχηγών διαφόρων ισλαμικών οργανώσεων στην Τρίπολη.