Ο υιός Καντάφι επιστρέφει – Πιο κοντά στην προεδρία το “σπαθί του Ισλάμ”

Ο υιός Καντάφι δημοσιοποίησε την υποψηφιότητά του για τις προεδρικές εκλογές του επόμενου μήνα στη Λιβύη. Ο Σεΐφ αλ-Ισλάμ (σπαθί του Ισλάμ) είναι ο δευτερότοκος γιος του Μουαμάρ Καντάφι και της δεύτερης συζύγου του Σαφία Φαρκάς. Kατά τη διάρκεια των χρόνων εξουσίας του πατέρα του, ήταν μέλος του στενού του κύκλου, κι ασχολείτο με δημόσιες σχέσεις και διπλωματικές αποστολές.

Ήταν το δεύτερο ευρέως αναγνωρισμένο πρόσωπο στη χώρα του. Τώρα επανεμφανίζεται δηλώνοντας έτοιμος να παίξει ρόλο σε μια “νέα” Λιβύη. «Ο Σεΐφ αλ-Ισλάμ Καντάφι υπέβαλε την υποψηφιότητά του για τις προεδρικές εκλογές στο γραφείο της Ύπατης Εθνικής Εκλογικής Επιτροπής στη  πόλη Σέμπχα» (νότια Λιβύη), ανέφερε η αρμόδια επιτροπή. Ανέφερε επίσης ότι είχε συμπληρώσει «όλες τις απαιτούμενες νομικές προϋποθέσεις» και ότι του εκδόθηκε επίσης κάρτα εγγραφής ψηφοφόρων για την περιφέρεια Σέμπχα.

Σε βίντεο που κυκλοφόρησε, ο Σεΐφ αλ-Ισλάμ, απευθυνόμενος στην κάμερα είπε ότι ο Θεός θα αποφασίσει τον σωστό δρόμο για το μέλλον της χώρας. Αντίθετα από τις χλιδάτες δυτικότροπες εμφανίσεις του στο απώτερο παρελθόν, ο γιος του δολοφονημένου δικτάτορα ήταν ενδεδυμένος με παραδοσιακή λιβυκή κελεμπία, τουρμπάνι και γυαλιά, ενώ έχει αφήσει και μουσάκι.

After a decade in various forms of detention, Saif al-Islam Gaddafi surfaces in Sebha, southern Libya, to submit his candidacy papers for presidential elections scheduled for next month.

This is the first live footage of Saif al-Islam since 2011. pic.twitter.com/vvixRqkPlt

— Mary Fitzgerald (@MaryFitzger) November 14, 2021

Την χρονιά που δολοφονήθηκε ο πατέρας του, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο είχε εκδώσει ένταλμα σύλληψης του Σεΐφ αλ-Ισλάμ για δύο κατηγορίες εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας για φόνους και διώξεις. Ο υιός Καντάφι δεν εκδόθηκε ποτέ για να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες. Κρατήθηκε από τις δυνάμεις των ανταρτών για αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο του πατέρα του και από την απελευθέρωσή του παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ακόμη και όταν η Λιβύη βυθίστηκε στο χάος.

Το ένταλμα σύλληψης

Ο Σεΐφ αλ-Ισλάμ αναμένεται τις επόμενες ημέρες να ανακοινώσει τις προθέσεις του για την δημιουργία κόμματος. Ωστόσο, τα νομικά προβλήματα θα μπορούσαν να περιπλέξουν την εκστρατεία του. «Το ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου παραμένει σε ισχύ», ανέφερε ο Φάντι αλ-Αμπντάλα, εκπρόσωπος του Δικαστηρίου, αλλά το ζήτημα δεν ανησυχεί πολύ το περιβάλλον του Καντάφι. Δυστυχώς γι’ αυτόν, πάντως, είναι από τις ελάχιστες υποθέσεις που έχουν απομείνει στο συγκεκριμένο Δικαστήριο και άρα είναι λογικό να επιμείνει σε αυτήν.

Παρ’ όλα αυτά η Εκλογική Επιτροπή έκανε δεκτή την αίτησή του. Ταυτοχρόνως, στο παρασκήνιο υπάρχει σε εξέλιξη προσέγγιση με τον πρωθυπουργό Ντμπεϊμπά, ο οποίος είχε την ευκαιρία παλιά να συνεργαστεί με το Σεΐφ αλ-Ισλάμ. Τί διαμείβεται μεταξύ των δύο και αν σχετίζεται με κάποια νομή εξουσίας, είναι άγνωστο. Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι έχει ήδη δημιουργήσει επαφή με το Παρίσι. Ο Μπενουά ντε λα Ρουέγ, πρώην αμυντικός ακόλουθος της Γαλλίας στην Τρίπολη, έγραψε στο Linkedin ότι ο Σεΐφ αλ-Ισλάμ θα είναι «τώρα πάντα παρών στο πολιτικό τοπίο της Λιβύης». Η Γαλλία φαίνεται να έχει αποδεχτεί την υποψηφιότητά του.

Πάντως ο υιός Καντάφι έχει βρει σύμμαχο και στη Ρωσία. Η Μόσχα, έχει διατηρήσει επαφή με την οικογένειά του και μετά την δολοφονία του Μουαμάρ. Για χρόνια, όμως, δεν ήταν σε θέση να επηρεάσει τα πράγματα στη Λιβύη. Μπορεί, όμως, τώρα. Εκτός από την ρωσική παρουσία, μέσω των μισθοφόρων της Wagner, η Μόσχα ασκεί επιρροή στη λιβυκή κοινή γνώμη. Η Wagner του Γεβγκένι Πριγκόζιν κατέχει το 50% της τηλεόρασης Al-Jamahiriya, η οποία υποστηρίζει τον Σεΐφ αλ-Ισλάμ. Από το 2019, οι Ρώσοι έχουν παράσχει οικονομική και τεχνική βοήθεια στο τηλεοπτικό κανάλι, το οποίο πλέον εκπέμπει σχεδόν συνεχώς.

Κρατούμενος στη Ζιντάν

Μετά τον θάνατο του πατέρα του το 2011 και τη σύλληψή του στη νότια Λιβύη από μια πολιτοφυλακή στην πόλη Ζιντάν, ο Σεΐφ ζούσε επί χρόνια σε μια ορεινή περιοχή στα δυτικά. Οι απαγωγείς του δεν τον παρέδωσαν ποτέ, παρά το γεγονός ότι το 2015 δικαστήριο της Τρίπολης τον καταδίκασε σε θάνατο. Ο αρχηγός της φυλής, στο σπίτι του οποίου έμενε στη Ζιντάν, είχε εξεγερθεί κατά του Καντάφι το 2011 αλλά κατέληξε να γίνει ένας από τους καλύτερους φίλους του.

Το γιατί δεν έχει ξεκαθαριστεί, αλλά είναι γεγονός ότι αρνήθηκε να τον παραδώσει. Ο Σεΐφ αλ-Ισλάμ συναντήθηκε με τον Αμερικανό ρεπόρτερ των New York Times Ρόμπερτ Γουόρθ, ελεύθερος πλέον, στον οποίο εκμυστηρεύτηκε την ελπίδα του να επιστρέψει στην πολιτική, ενόψει των εκλογών του Δεκεμβρίου. Στην συνέντευξή του ο Σεΐφ αναφέρθηκε στο χάος: «Δεν υπάρχουν χρήματα, δεν υπάρχει ασφάλεια. Δεν υπάρχει ζωή εδώ. Τα βενζινάδικά μας δεν έχουν ντίζελ. Τροφοδοτούμε με ενέργεια τη μισή Ιταλία και όμως έχουμε διακοπές ρεύματος. Αυτό δεν είναι απλώς μια αποτυχία, αλλά ένα φιάσκο».

Η δήλωση έγινε λίγο μετά τη δέκατη επέτειο της “Αραβικής Άνοιξης”, η οποία οδήγησε ή σε αυταρχικές αποκαταστάσεις, όπως στην Αίγυπτο, ή προκάλεσε παράλυση του κράτους, όπως στην Τυνησία, ή ακόμη και στην εξάρθρωση του κράτους, όπως στη Λιβύη. Στην σημερινή Λιβύη είναι διάχυτη η άποψη ότι η αλλαγή καθεστώτος δεν λειτούργησε. Μέχρι η χώρα να οδηγηθεί σε εκλογές, δεν προοιωνίζονται καλά μαντάτα.

Ως εκ τούτου, δεν αποκλείεται η διεθνής κοινότητα να στηρίξει την υποψηφιότητα του Σεΐφ αλ-Ισλάμ. Οι πολίτες εκφράζουν την οργή τους ενάντια στην ανικανότητα και τη διαφθορά του πολιτικού προσωπικού. Ο γιος του Καντάφι προσπαθεί να εκμεταλλευτεί αυτή τη γενική δυσαρέσκεια, μετουσιώνοντάς τη σε επιθυμία για έναν συνετό ηγέτη που είναι ικανός να καθαρίσει τους στάβλους του Αυγεία. Σε αυτό το πλαίσιο, μια δεκαετής απουσία από την πολιτική σκηνή ισοδυναμεί με μια παρθενογέννεση στα μάτια πολλών Λίβυων. Σε μια δημοσκόπηση που καλύπτει τη δυτική περιοχή της χώρας, ο Καντάφι έχει ποσοστό αποδοχής 57%.

Χαφτάρ και υιός Καντάφι

Οι Λίβυοι, όπως και άλλοι Άραβες, εν πολλοίς συμμερίζονται την ιδέα ότι η δημοκρατία μπορεί να περιμένει, ότι υπάρχει ανάγκη για ισχυρή ηγεσία. Οι πολίτες ανησυχούν για την ανεξέλεγκτη επιστροφή μισθοφόρων. Γεγονός παραμένει ότι κατά την απουσία του Σεΐφ αλ-Ισλάμ, έχουν εμφανιστεί και άλλοι που ακολουθούν το ίδιο σκεπτικό. Μια τέτοια προσωπικότητα είναι και ο Στρατάρχης Χαφτάρ.

Τα δίκτυα και των δύο είναι λίγο πολύ τα ίδια και απαρτίζονται από πρώην αξιωματικούς του στρατού, από αρχηγούς φυλών και από ηγετικές φυσιογνωμίες κάποιων πόλεων (Σέμπχα, Σίρτη, Μπανί Ουαλίντ, Ταρχούνα). Ο κοινωνικός ιστός, που αποτελούσε το βαθύ κράτος της Λιβύης επί καθεστώτος Καντάφι, είναι ακόμα στη θέση του. Έτσι ο υιός Καντάφι και ο Χαφτάρ μάχονται για τον έλεγχο αυτού του δικτύου. Πρόσφατα έγινε συνάντηση του Χαφτάρ με τον πρώην αρχικατάσκοπο του Μουαμάρ Καντάφι, Αμπού Ζαΐντ Ντόρντα. Ήταν κίνηση προσεταιρισμού νοσταλγών του παλαιού καθεστώτος.

Οι εκπρόσωποι των νοσταλγών της προ-2011 εποχής βρίσκονται σήμερα σε ηγετικές θέσεις και σε διάφορες πλευρές της λιβυκής πολιτικής σκηνής. Ακόμη και ο Ντμπεϊμπά υπήρξε στέλεχος του κανταφικού καθεστώτος. Στα κατώτερα επίπεδα φυλάρχων και ηγετών φατριών υπάρχουν πολλά άτομα που θα ήθελαν κάποια προσωπικότητα, την οποία να μπορούν να χρησιμοποιήσουν σαν εμβληματική ηγετική φιγούρα για να προωθήσουν μια “επιστροφή” στην αποκαλούμενη “πράσινη” λιβυκή περίοδο.

Ο θησαυρός του Καντάφι

Κάποιοι αναλυτές πιθανολογούν ότι ο Σεΐφ αλ-Ισλάμ μπορεί να έχει πρόσβαση στον κρυμμένο θησαυρό του πατέρα του, τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσει για να “απαλύνει” κάποιους οι οποίοι θα έφερναν αντιρρήσεις στην υποψηφιότητα του. Αυτό, όμως, δεν τεκμηριώνεται από κάποια γεγονότα, ή σοβαρές πηγές. Το “σπαθί του Ισλάμ”, πριν από το 2011, ήλπιζε ότι θα δρομολογούσε μεταρρυθμίσεις. Όταν ξέσπασαν οι αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις, όμως, προσχώρησε στον επιθετικό λόγο του πατέρα του και έλαβε ενεργό μέρος στη βίαιη καταστολή του 2011.

Είχε δηλώσει ότι “ναρκομανείς και εγκληματίες” βρίσκονται πίσω από το κύμα διαμαρτυριών και στη συνέχεια είχε εκδώσει μια προειδοποίηση: «Θα μας πάρει 40 χρόνια για να καταλήξουμε σε συμφωνία σχετικά με το πως να διευθύνουμε τη χώρα γιατί όλοι θα θέλουν να γίνουν πρόεδροι ή εμίρηδες». Σήμερα, χαίρεται για την ακρίβεια των προβλέψεών του. «Αυτό που συνέβη στη Λιβύη δεν ήταν επανάσταση. Θα μπορούσατε να το περιγράψετε ως εμφύλιο πόλεμο ή ως μαύρες μέρες», είχε πει στην αμερικανική εφημερίδα.

Αυτό που φοβούνται αρκετοί αναλυτές, όμως, είναι ότι λόγω του ονόματός του μπορεί να θελήσει να παρακάμψει την εκλογική διαδικασία που ξεκίνησε ο ΟΗΕ. Πόσο μάλλον που τα διεθνή νομικά του προβλήματα θα μπορούσαν να τον εμποδίσουν να ασκήσει καθήκοντα. Από την άλλη, οι κύριοι παίκτες σήμερα δεν δείχνουν να έχουν δεσμευτεί σοβαρά αναφορικά με τις διαδικασίες και τους θεσμούς και πολλάκις το εκφράζουν δημοσίως.