Οι αγωγοί της Τουρκίας σκοντάφτουν στην Ουάσιγκτον

Η συνεχιζόμενη κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις ή ορθότερα, η καθυστερημένη αντίδραση των ΗΠΑ στην κακιά συμπεριφορά και αναξιοπιστία του συμμάχου τους, ενδέχεται να προκαλέσει πολλαπλές επιπλοκές σε διάφορα πεδία. Ένα από αυτά είναι και το ενεργειακό. Το κύριο ερώτημα έγκειται, στο τι μέλει γενέσθαι με τις τουρκικές φιλοδοξίες να καταστεί η χώρα περιφερειακός ενεργειακός κόμβος;

Η Τουρκία προτίθεται να υλοποιήσει τον παραπάνω στόχο, αρχής γενομένης μέσω του φυσικού αερίου και των διάφορων αγωγών που ευελπιστεί να διέλθουν του εδάφους της. Συγκεκριμένα, η τουρκική ενεργειακή στρατηγική έγκειται επί τριών δυνητικών αγωγών, οι οποίοι θα καταστήσουν τη χωρά ενεργειακό σταυροδρόμι μεταξυ δύσης και ανατολής. Σε γενικές γραμμές πρόκειται, για το τουρκικό κομμάτι του ευρωπαϊκού «νοτίου διαδρόμου» (ΤΑΝΑΡ), τον αγωγό Turkish Stream, καθώς και την επιδίωξη διέλευσης του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου μέσω Τουρκίας.

Δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς, πως μια κατάρρευση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, ακολουθούμενη από πιθανές κυρώσεις θα περιέπλεκε ιδιαίτερα τα πράγματα στο ενεργειακό χάρτη. Σημειωτέον ότι, η τουρκική ενεργειακή στρατηγική εμπλέκεται άμεσα ή έμμεσα με, τις ευρωτουρκικές σχέσεις, τις ευρωατλαντικές, τη Ρωσία, το Ισραήλ καθώς και την επίλυση του Κυπριακού!

Ο ευρωπαϊκός νότιος διάδρομος

Όσο αναφορά την ΕΕ, το project του νοτίου διαδρόμου (Southern Gas Corridor, SGC) φιλοδοξεί να μειώσει την εξάρτηση, της κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου. Επί της ουσίας, αν και λίγο άκομψα, η στρατηγική του νοτίου διαδρόμου έγκειται στη μείωση της εξάρτησης εφοδιασμού από τη Ρωσία μέσω της δημιουργίας αντίστοιχης εξάρτησης από την Τουρκία.

Ύστερα από πολλές προτάσεις, ιδέες και παλινωδίες, κι αφου το Ιράν και το Τουρκμενιστάν αποκλείστηκαν από δυνητικοί τροφοδότες, ο SGC κατέληξε στο Αζερμπαϊτζάν και το κοίτασμα Sah Deniz 2. Ο νέος αγωγός, θα διέρχεται απ’ το Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία και θα συνεχίζει κατά μήκος της Τουρκίας. Ύστερα, θα διασχίζει τη Βόρεια Ελλάδα, θα χύνετε στην Αδριατική μέσω Αλβανίας (TAP) για να καταλήξει υποθαλάσσια στην Ιταλία. Παρά τα όποια προβλήματα, οι Ευρωπαίοι δείχνουν αποφασισμένοι να υλοποιήσουν το εν λόγω σχέδιο. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το ποσό των 4,5 δισ. ευρώ που υπολογίζεται το κόστος του SGC, τα 2 δισ. (1,5+0,5) καλύπτονται από κοινοτικά κονδύλια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρόσφατη, ρωσικής έμπνευσης, συμφωνία για την Κασπία ανοίγει την πρόσβαση του Τουρκμενιστάν στον SGC, μέσω του καθορισμού των θαλασσίων συνόρων του με το Αζερμπαϊτζάν, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό. Υπό τις παρούσες συνθήκες ο SGC δεν εχει τη δυναμική να μειώσει δραστικά την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Απ’ την άλλη, η προσθήκη του Τουρκμενιστάν θα συνείσφερε σεβαστές ποσότητες φυσικού αερίου, αναβαθμίζοντας τη δυναμική του SGC, καθώς και τη σημασία της Τουρκίας για την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια. Πάντως, η πιθανή διαθεσιμότητα του Τουρκμενιστάν, δεν έχει διαφύγει της προσοχής των Βρυξελλών, χαρακτηριστική είναι η επέκταση του SGC προς ανατολάς στον ακόλουθο χάρτη της Κομισιόν.

Ήδη, οι νέες κυρώσεις κατά του Ιράν, έχουν δυσαρεστήσει την Ευρώπη. Μια ανάλογη κατάσταση με την Τουρκία θα προκαλούσε σοβαρές επιπλοκές στις ευρωατλαντικές σχέσεις. Πολύ απλά διότι μία επιβεβλημένη, από τις ΗΠΑ, ρήξη μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας δύναται να πλήξει ή ακόμα και να ακυρώσει, τον βασικό άξονα της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής, και βασικό όχημα της Τουρκίας προς την επίτευξη των ενεργειακών της στόχων. Όσο αναφορά στον Turkish Stream, πρόκειται για έναν αγωγό ρωσικής έμπνευσης με επίσης ευρωπαϊκή στόχευση και ενδιαφέρον. Μια κατάρρευση του SGC ίσως να του έδινε παραπάνω δυναμική, εντείνοντας τον εναγκαλισμό Πούτιν-Ερντογάν, και την ευρωπαϊκή εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Το καζάνι της Ανατολικής Μεσογείου

Στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσόγειου, η μεταφορά του ισραηλινού αερίου μέσω αγωγών προς την Τουρκία αποτελεί πολυετή στόχευση των γειτόνων. Επίσης, σχετικά με την Κύπρο, η Τουρκία επιδιώκει από τη μία τον ίσο καταμερισμό-συμμετοχή των δυο κοινοτήτων στα ενεργειακά δρώμενα, κι απ’ την άλλη τη μεταφορά του κυπριακού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, επίσης μέσω Τουρκίας.

Δεδομένων των κάκιστων σχέσεων με το Ισραήλ, την Κυπριακή Δημοκρατία και, προσφάτως, την Ουάσιγκτον τα παραπάνω ενδεχόμενα, προς το παρόν, απομακρύνονται. Ειδικά οι Ισραηλινοί, δεν εμπιστεύονται στην Τουρκία του Ερντογάν τα κλειδιά των, μελλοντικών, ενεργειακών εξαγωγών τους.

Όσο αναφορά το Κυπριακό Ζήτημα, οι ΗΠΑ μέχρι πρότινος διατηρούσαν την ετεροβαρή τους ουδετερότητα. Σε ένα περιβάλλον αμερικανοτουρκικής ρήξης ή «ψυχρότητάς», το Κυπριακό δύναται να καταστεί ένας εκ των βασικών μοχλών πίεσης της Ουάσιγκτον προς την Άγκυρα. Επιπλέον, η συμμετοχή της ΕΧΧΟΝ-Mobil στις έρευνες στην Κυπριακή ΑΟΖ περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση.

Εν κατακλείδι, οι γεωπολιτικές και γεωοικονομικές επιπλοκές της αντιπαράθεσης Τραμπ-Ερντογάν, έχουν πολλαπλή δυναμική ελέω φυσικού αερίου. Από το να διαταράξουν την ευρωπαϊκή ενεργειακή στρατηγική μέχρι και να δημιουργήσουν νέα δεδομένα στο Κυπριακό και τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου.

Σίγουρα δεν είναι ασύνδετη η αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για τον EASTMED, ενός σχεδίου αγωγού με ιδιαίτερα υψηλό τεχνικό ρίσκο και κόστος, και έντονο ελληνικό ενδιαφέρον. Πάντως ένα είναι σίγουρο, πως όσο χειροτερεύουν οι σχέσεις του Ερντογάν με τις ΗΠΑ και το δυτικό στρατόπεδο γενικότερα, τόσο απομακρύνεται το ενδεχόμενο να καταστεί η Τουρκία περιφερειακός ενεργειακός κόμβος.