Οι αμερικανικές πιέσεις και η περίεργη σιωπή Ερντογάν

Εντείνονται τις τελευταίες ημέρες οι πιέσεις των ΗΠΑ προς την Τουρκία, καθώς πλησιάζει η προγραμματισμένη ημερομηνία για την παραλαβή, από την Άγκυρα, του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400. Τούρκοι και Ρώσοι θεωρούν την δουλειά τελειωμένη, ενώ οι Αμερικανοί μπλοκάρουν την Τουρκία από τα F-35 και φλερτάρουν με την ιδέα αυτά να δοθούν στην Ελλάδα. Την ίδια ώρα η Άγκυρα «γκρινιάζει», όχι όμως ο ίδιος ο Ερντογάν, γεγονός που προκαλεί ερωτήματα, ανησυχίες, ακόμη και φόβους.

Ο υπηρεσιακός υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Πάτρικ Σάναχαν αναμένεται να έχει σήμερα συζητήσεις με τον Τούρκο ομόλογό του Ακάρ. Οι δύο πλευρές, ωστόσο, εμμένουν στις θέσεις τους και ενώ ο Σάναχαν περιμένει να ακούσει τουλάχιστον για αναβολή σε ό,τι αφορά τους S-400, ο Ακάρ το πιθανότερο είναι να επαναλάβει τα τουρκικά παράπονα.

Την περασμένη Παρασκευή άλλωστε, ο Σάναχαν του έστειλε επιστολή σχετικά με την ενδεχόμενη αποπομπή της Τουρκίας από το πρόγραμμα του μαχητικού F-35 και ο Ακάρ απάντησε σήμερα ότι η γλώσσα του Αμερικανού ομολόγου του δεν ήταν σύμφωνη με το συμμαχικό πνεύμα.  Παραλλήλως η Ουάσινγκτον ανέστειλε την εκπαίδευση των  Τούρκων χειριστών στα F-35, ο Σάναχαν όμως διευκρίνισε ότι οι συντηρητές εκπαιδεύονται κανονικά.

Παιχνίδι με τα F-35

Μια αποπομπή της Άγκυρας από το πρόγραμμα κατασκευής των F-35  θα είναι σίγουρα ένα πολύ σοβαρό πλήγμα στις σχέσεις των δύο, συμμάχων στο ΝΑΤΟ, χωρών. Από την άλλη, το γεγονός ότι η Ελλάδα περιλαμβάνεται στους πιθανούς αγοραστές F-35, όπως ανέφερε Αμερικανός αξιωματούχος, αλλάζει μεν τις στρατιωτικές ισορροπίες στην περιοχή, δημιουργεί ωστόσο πρόσθετες υποχρεώσεις και προβλήματα.

Το ενδεχόμενο όμως να επιβάλει η Ουάσινγκτον κυρώσεις στην Άγκυρα θα έχει σημαντικές επιπτώσεις και στην τουρκική οικονομία, όπως προειδοποίησε ο οίκος αξιολόγησης Fitch. Ειδικά μάλιστα σε μια περίοδο που η συναλλαγματική ισοτιμία της τουρκικής λίρας υποχωρεί ξανά, εξαιτίας και της αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ.

Οι Τούρκοι γκρινιάζουν όμως και για το ότι οι Αμερικανοί δεν ασχολήθηκαν καν με την πρότασή τους για την δημιουργία μιας κοινής ομάδας ειδικών που θα διερευνούσε ζητήματα συμβατότητας και κινδύνων που θα μπορούσε να προκαλέσει στο ΝΑΤΟ η αγορά των ρωσικών S-400 από την Άκυρα. Η Ουάσινγκτον είχε απορρίψει, άλλωστε, εξαρχής αυτήν την πρόταση, εμμένοντας στην αναβολή της αγοράς.

Τις τελευταίες ημέρες, ωστόσο, οι τουρκικές αντιδράσεις δεν προέρχονται από τον Ερντογάν, αλλά από κρατικούς αξιωματούχους και είναι σαφέστατα σε χαμηλότερους τόνους από τις γνωστές εξάρσεις του Τούρκου προέδρου. Η τελευταία δημόσια τοποθέτηση του Ερντογάν για το θέμα ήταν, άλλωστε, στις αρχές του μήνα, όταν απέρριψε κατηγορηματικά κάθε υπαναχώρηση από την συμφωνία με τη Ρωσία. Είχε επιρρίψει μάλιστα ευθύνες και στην Ουάσινγκτον, λέγοντας ότι “δεν έκανε μια τόσο καλή προσφορά όσο οι S-400″ για την πώληση των αμερικανικών Patriot”, γεγονός που πυροδότησε νέο κύκλο πιέσεων.

Με το βλέμμα στο Αιγαίο

Η προμήθεια ρωσικού οπλισμού δεν είναι πάντως το μοναδικό πρόβλημα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Οι δύο χώρες προσεγγίζουν διαφορετικά την συριακή κρίση και τις κυρώσεις στο Ιράν, ενώ πρόβλημα υπάρχει και με την φυλάκιση μελών του προσωπικού αμερικανικών προξενείων από τις τουρκικές αρχές.

Στο πεδίο της αντιπαράθεσης έχει προστεθεί και η τουρκική προκλητικότητα στην κυπριακή ΑΟΖ και το Αιγαίο, η οποία ανεβάζει την ένταση στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι παραβάσεις και οι παραβιάσεις στο Αιγαίο είναι καθημερινές και η εντολή Ακάρ για «εξώθηση των Ελλήνων στα άκρα» εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για έναν θερμό επεισόδιο με ανεξέλεγκτες συνέπειες.

Στο θέμα αναφέρθηκε και ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, κατά την ομιλία του στην δεξαμενή σκέψης «Atlantic Council» στην Ουάσινγκτον, τονίζοντας ότι η ενισχυμένη στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας-ΗΠΑ δείχνει την «χειροπιαστή» δέσμευση της Ουάσινγκτον για την στήριξη της Ελλάδας. Χαρακτηρίζοντας την στρατιωτική σχέση ΗΠΑ-Ελλάδας ως μία από τις ισχυρότερες στην περιοχή, ο κ. Πάιατ υπογράμμισε την αναγκαιότητα  να παραμείνουν ανοιχτά τα κανάλια της διπλωματίας, σημειώνοντας ότι «η Αθήνα έχει επιδιώξει με συνέπεια να κρατήσει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με την Άγκυρα μέσω διαδικασίας για ΜΟΕ».

Αμερικανική διορία

Οι Αμερικανοί έχουν δώσει διορία στην Άγκυρα μέχρι τις 31 Ιουλίου, προκειμένου να σταματήσει την αγορά του ρωσικού οπλικού συστήματος. Ο Σάναχαν μάλιστα, στην επιστολή του προς τον Ακάρ έδωσε και το χρονοδιάγραμμα των αμερικανικών αντιδράσεων.

Αν μέχρι τις 31 Ιουλίου η Άγκυρα δεν πάρει πίσω την απόφασή της για τους S-400, οι Τούρκοι πιλότοι που εκπαιδεύονται στις ΗΠΑ θα απελαθούν και παραλλήλως θα ακυρωθούν όλες οι συμβάσεις που έχουν παραχωρηθεί σε τουρκικές εταιρείες για την κατασκευή τμημάτων των F-35. Η Τουρκία πάντως δεν δείχνει για την ώρα τέτοια διάθεση και προσπαθεί να κερδίσει χρόνο, ανοίγοντας την συζήτηση επιμέρους θεμάτων. Ακόμη και εκείνων που απορρίφθηκαν εξαρχής, όπως η δημιουργία κοινής ομάδας με τους Αμερικανούς για την εκτίμηση πιθανών κινδύνων.

Η σημερινή συζήτηση Σάναχαν – Ακάρ θα γίνει μέσα σε αυτό το κλίμα έντασης και πιέσεων και το πιθανότερο είναι να μην έχει θεαματικά αποτελέσματα. Όσο πλησιάζει όμως η εκπνοή της διορίας οι ΗΠΑ θα κάνουν στενότερο τον κλοιό προς την Τουρκία, η οποία δεν αποκλείεται να επιδιώξει μια θεαματική αντίδραση. Η σιωπή του Ερντογάν ενισχύει αυτό το ενδεχόμενο και οι εικασίες πλέον στρέφονται στο που θα “χτυπήσει”, όταν θα “εκραγεί”.