Οι Αμερικανοί επιβάλουν αυστηρότερους ελέγχους στην ΑΟΖ τους

Οι Αμερικανοί άλλαξαν την πολιτική τους σχετικά με τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα, απαιτώντας από ξένα πλοία να ζητούν άδεια πριν εισέλθουν στην αμερικανική ΑΟΖ. Αυτό αποτελεί το τελευταίο βήμα για την ευθυγράμμιση της αμερικανικής νομοθεσίας με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), καθώς επιδιώκει να θεσπίσει κανόνες, παρά την κριτική της Κίνας για την μη επικύρωση της Σύμβασης από τις ΗΠΑ.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε στις 17 Σεπτεμβρίου 2019 ότι ξένα ερευνητικά σκάφη χρειάζονται εκ των προτέρων άδεια από την αμερικανική κυβέρνηση προτού εισέλθουν και εξερευνήσουν στην ΑΟΖ των ΗΠΑ. Ανέφερε στην ανακοίνωσή του: «Ως κράτος που προωθεί την έρευνα, οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν τη σημασία της θαλάσσιας επιστημονικής έρευνας και των πολύτιμων συνεισφορών της στην κοινωνία, και θα συνεχίσουμε να διευκολύνουμε τη συναίνεση σ’ αυτή. Η αλλαγή της πολιτικής είναι σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο, όπως αντικατοπτρίζεται στη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας και με την πρακτική άλλων παράκτιων κρατών και προστατεύει τα συμφέροντα των Αμερικανών πολιτών.

»Προηγουμένως, οι ΗΠΑ απαιτούσαν εκ των προτέρων συγκατάθεση για θαλάσσια επιστημονική έρευνα που διεξάγονταν στην αμερικανική ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, μόνο όταν μια τέτοια έρευνα αφορούσε ορισμένες εσωτερικές νομικές απαιτήσεις των ΗΠΑ. Η αναθεωρημένη πολιτική ενισχύει σημαντικά την ευαισθητοποίηση για τον θαλάσσιο τομέα, διασφαλίζοντας την ορατότητα των σκαφών και του προσωπικού που εκτελούν επιστημονική έρευνα στη θάλασσα και διευκολύνει την αποτελεσματική συγκέντρωση των επιστημονικών δεδομένων που αποκτήθηκαν από μια τέτοια έρευνα».

Δεν είναι σαφές γιατί η πολιτική έχει αλλάξει τώρα, αλλά ακολουθεί την τάση αυξανόμενου διεθνούς ελέγχου σχετικά με τη δραστηριότητα έρευνας σε αμφισβητούμενα ύδατα, ειδικά σε περιοχές όπως η Θάλασσα της Νότιας Κίνας – μια ζώνη αυξανόμενης διαμάχης μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Η Ουάσιγκτον κατηγορεί το Πεκίνο ότι παραβίασε το διεθνές δίκαιο, διεκδικώντας σχεδόν ολόκληρη τη θάλασσα βάσει των λεγόμενων “ιστορικών δικαιωμάτων”, παρά τους αλληλεπικαλυπτόμενους ισχυρισμούς των γειτόνων του στη Νοτιοανατολική Ασία.

Το Πεκίνο έχει συχνά αντιδράσει στην κριτική των ΗΠΑ για την κινεζική συμπεριφορά στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, επισημαίνοντας ότι η Γερουσία των ΗΠΑ δεν έχει επικυρώσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και ως εκ τούτου δεν είναι μέλος της, όπως η Κίνα. Οι ΗΠΑ διαθέτουν την δεύτερη μεγαλύτερη ΑΟΖ στον κόσμο μετά την Γαλλία, λόγω των νήσων του Ειρηνικού Ωκεανού και των νήσων της Αλάσκας, απέναντι από την ΑΟΖ της Ρωσίας.

Αλλαγή αμερικανικής πολιτικής

Ο Γκρεγκ Πόλινγκ, ειδικός για τη Νοτιοανατολική Ασία στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών της Ουάσιγκτον, δήλωσε ότι η μετατόπιση της πολιτικής των ΗΠΑ ήταν μια ένδειξη ότι η εθνική νομοθεσία ευθυγραμμίζεται περαιτέρω με την UNCLOS. Οι ΗΠΑ, από ό,τι ενθυμούμαι, κατά τη διάρκεια των πολυετών διαπραγματεύσεων για το τελικό κείμενο της UNCLOS, που ολοκληρώθηκε το 1982, πολεμούσαν εκείνα τα μέρη της σύμβασης που απαιτούσαν άδεια εκ των προτέρων, προτού οποιαδήποτε χώρα πραγματοποιήσει θαλάσσια επιστημονική έρευνα στα ύδατα μιας άλλης.

Όπως τόνισε ο Πόλινγκ: «Οι ΗΠΑ πίστευαν ότι η θαλάσσια επιστημονική έρευνα εκτός της αιγιαλίτιδας ζώνης θα έπρεπε να είναι απέραντη. Αυτό αντικατοπτρίζει την ουσιαστική φωνή που δόθηκε στους επιστήμονες στη διαπραγματευτική ομάδα των ΗΠΑ και στη διαθεματική ομάδα που συντονίζει την αμερικανική νομοθεσία για την εκπόνηση της θαλάσσιας πολιτικής».

Η Κίνα διαθέτει τον μεγαλύτερο στόλο ερευνητικών πλοίων στον κόσμο και έχει προκαλέσει διπλωματικές εντάσεις, στέλνοντας τακτικά πλοία της στις ΑΟΖ γειτονικών χωρών της στη Νοτιοανατολική Ασία. Τα δεδομένα παρακολούθησης πλοίων δείχνουν ότι ο ερευνητικός στόλος της Κίνας εισβάλλει τακτικά στα ύδατα των Φιλιππίνων. Περιστασιακά, τα πλοία έρευνας της Κίνας έχουν ταξιδέψει σε απόσταση 30 ναυτικών μιλίων από τα εδάφη των ΗΠΑ στον Ειρηνικό, όπως το Γκουάμ και τα νησιά της Βόρειας Μαριάννας, σύμφωνα με έκθεση της Πρωτοβουλίας για τη Θαλάσσια Διαφάνεια της Ασίας.

Σύμφωνα με το αμερικανικό Γραφείο Ωκεανών και Πολικών Υποθέσεων, η θαλάσσια επιστημονική έρευνα περιλαμβάνει μόνο «εκείνες τις δραστηριότητες που αναλαμβάνονται στον ωκεανό για τη διεύρυνση της γνώσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των διαδικασιών του». Οι υδρογραφικές έρευνες –συμπεριλαμβανομένων εκείνων για στρατιωτικούς σκοπούς– και η εξερεύνηση πόρων θεωρούνται “συλλογή θαλάσσιων δεδομένων” και δεν είναι σίγουρο ότι τέτοιες δραστηριότητες από την Κίνα απαγορεύονται απαραίτητα βάσει της νέας πολιτικής.

Οι ΗΠΑ αποδέχονται την UNCLOS 

Από τα ανωτέρω τεκμαίρεται ότι η Ουάσιγκτον έχει αρχίσει, σταδιακά να αποδέχεται την αξία της UNCLOS και να κινείται προς μια στενότερη εφαρμογή των διατάξεων της. Οι Αμερικανοί άλλαξαν επίσημα τη στάση τους σχετικά με τις κινεζικές διεκδικήσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας στις αρχές Ιουλίου, ευθυγραμμίζοντας τη θέση τους με την απόφαση της Χάγης το 2016 που δικαίωσε τις Φιλιππίνες εναντίον της Κίνας, όταν το Δικαστήριο είχε αποφασίσει ότι οι ισχυρισμοί της Κίνας για τα αμφισβητούμενα ύδατα ήταν ασύμβατες με την UNCLOS.

Ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο υπογράμμισε τη θέση αυτή σε ομιλία του την περασμένη Παρασκευή στην Ένωση Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), η οποία την προηγούμενη είχε εκδώσει ένα κοινό ανακοινωθέν, τονίζοντας τη σημασία της UNCLOS ως οδηγό συμπεριφοράς και επίλυσης των διαφορών στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Βέβαια, όπως επανειλημμένως έχω γράψει, η Αμερική ακολουθεί δυο μέτρα και δυο σταθμά όσον αφορά παρόμοιες παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Φαίνεται ότι με βάση αυτά τα δεδομένα είναι καιρός για τις ΗΠΑ να κάνουν το μεγαλύτερο βήμα, που είναι η επικύρωση της UNCLOS. Αλλά με τα σημερινά πολιτικά δεδομένα αυτό φαίνεται μάλλον αδύνατον. Μια ισχυρή πτέρυγα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος απλά δεν ενδιαφέρεται, όταν ακούει τις λέξεις “Ηνωμένα Έθνη”, ανεξάρτητα από το πόσο σημαντική είναι για τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Όλα αυτά βέβαια μπορεί να αλλάξουν εάν χάσει την προεδρία ο Ντόναλντ Τραμπ και αποκτήσει την πλειοψηφία στη Γερουσία το Δημοκρατικό Κόμμα.