Οι “ανοιχτές θύρες” Αιγύπτου-Βόρειας Κορέας

του Γιώργου Λυκοκάπη  –  

“Τον σκότωσαν οι φαντάροι του”. Αυτός ήταν ο πρωτοσέλιδος τίτλος μεγάλης ελληνικής εφημερίδας για την δολοφονία του Αιγύπτιου Προέδρου Ανουάρ Σαντάτ, κατά την διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης, τον Οκτώβρη του 1981. Ο ήρωας του Πολέμου του Γιομ Κιπούρ είχε γίνει “μισητός προδότης” για τον αραβικό κόσμο, μόλις υπέγραψε το 1979 συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ.

Αιγύπτιοι στρατιώτες, μέλη ακραίων ισλαμικών οργανώσεων, άνοιξαν αιφνιδιαστικά πυρ στην εξέδρα των επισήμων, σκοτώνοντας τον Αιγύπτιο Πρόεδρο και άλλους προσκεκλημένους. Μεταξύ των νεκρών ήταν ο πρεσβευτής της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας, όπως είναι η επίσημη ονομασία του Βορειοκορεατικού καθεστώτος.

Η Αίγυπτος γιόρταζε με κάθε επισημότητα τη “νίκη” της επί του Ισραήλ, που είχε πραγματοποιηθεί τον Οκτώβρη του 1973. Ο Σαντάτ είχε κατορθώσει να σώσει την τιμή των Αράβων, έξι χρόνια μετά την ταπεινωτική τους ήττα στον “Πόλεμο των έξι ημερών”. Είχε αιφνιδιάσει τους Ισραηλινούς ανήμερα της μεγαλύτερης θρησκευτικής τους εορτής, του Γιομ Κιπούρ.

Βορειοκορεάτες στρατιωτικοί είχαν εκπαιδεύσει πιλότους της αιγυπτιακής πολεμικής αεροπορίας, συμβάλλοντας στην πολεμική της προετοιμασία. Αυτό εξηγεί γιατί ο πρεσβευτής της πιο απομονωμένης χώρας του πλανήτη ήταν επίσημος προσκεκλημένος του Αιγύπτιου Προέδρου, το όνομα του οποίου συνδέθηκε με την Infitah, την πολιτική των ανοιχτών θυρών προς στη Δύση.

Συνεργασία σε όλα τα επίπεδα

O Σαντάτ ήταν σφοδρός αντικομουνιστής και αντίπαλος της Σοβιετικής Ένωσης, ειδικά εάν συγκριθεί με τον προκάτοχό του, τον λαοφιλή συνταγματάρχη Νάσερ. Παρόλο που μετέβαλε ριζικά την εξωτερική πολιτική της Αιγύπτου, εντάσσοντάς την στο Δυτικό στρατόπεδο, εξακολούθησε να διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με τον Κιμ Ιλ Σουνγκ, τον ιδρυτή του κομμουνιστικού καθεστώτος της Κορέας, παππού του Κιμ Γιονγκ Ουν.

Ο μετέπειτα πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ, πρώην αρχηγός της αιγυπτιακής Πολεμικής Αεροπορίας, πραγματοποίησε τέσσερις επίσημες επισκέψεις στη Βόρεια Κορέα κατά τη δεκαετία του 1980, βελτιώνοντας θεαματικά τις σχέσεις των δύο χωρών. Οι σχέσεις δεν περιλάμβαναν μόνο την αποστολή στρατιωτικών συμβούλων, ή Βορειοκορεατών εργαζομένων για τα δημόσια έργα στην Αίγυπτο.

Ο Σαντάτ είχε εξουσιοδοτήσει την πώληση σοβιετικού στρατιωτικού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένων και πυραύλων Scud-B στο καθεστώς της Πιονγιάνγκ. Οι Βορειοκορεάτες, μέσω του σημαντικότερου λιμανιού της Αιγύπτου, του Πορτ Σάιντ, κάνουν λαθραίες εξαγωγές οπλισμού στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή εδώ και δεκαετίες.

Η αιγυπτιακή εταιρεία Orascom ανέπτυξε το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας στη Βόρειο Κορέα, ενώ Βορειοκορεάτες επιστήμονες συνεργάζονται με την αιγυπτιακή στρατιωτική βιομηχανία στην κατασκευή πυραύλων. Σύμφωνα με τον Αντρέα Μπέργκερ, συνεργάτη του Πανεπιστημίου του Middlebury, δεν θα υπήρχε το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας, χωρίς την συνεισφορά της Αιγύπτου.

Το βλέμμα στα πυρηνικά

Με εξαίρεση την βραχύβια κυβέρνηση των Αδελφών Μουσουλμάνων, η εξουσία στην Αίγυπτο ασκείται από αξιωματικούς σε όλη την διάρκεια της νεότερης ιστορίας της. Οι στρατιωτικοί δεσμοί με την Πιονγιάνγκ ήταν στρατηγική επιλογή όλων ανεξαιρέτως αυτών των κυβερνήσεων. Ακόμα και του σημερινού προέδρου της, του στρατηγού Φατάχ αλ Σίσι, ο οποίος απέρριψε τις κυρώσεις του ΟΗΕ κατά του βορειοκορεατικού καθεστώτος.

Ο συνεργάτης της Washington Post, Samuel Ramani, δίνει μία εξήγηση για τα κίνητρα του ισχυρού άνδρα της Αιγύπτου. Πιθανώς έχει ως απώτερο σκοπό την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, ως αντίβαρο στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και στις πυρηνικές φιλοδοξίες του μεγαλύτερου του εχθρού, του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν. Επομένως “οι θύρες” με τη Βόρεια Κορέα πρέπει να παραμείνουν ανοιχτές.

Το επικίνδυνο διπλό παιχνίδι του Καΐρου δεν είχε προκαλέσει την αντίδραση κανενός Αμερικανού προέδρου, λόγω της σημαντικής γεωπολιτικής σημασίας της Αιγύπτου για την πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Μοιάζει, όμως, να φτάνει πλέον στο τέλος του τώρα που στον Λευκό Οίκο βρίσκεται ο Ντόναλντ Τραμπ.

Η αντίδραση των ΗΠΑ

Στις 22 Αυγούστου το αμερικάνικο Υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά την περικοπή 300 εκατομμυρίων δολαρίων από την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια που παρέχουν οι ΗΠΑ ετησίως στην Αίγυπτο. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου μίλησε αμήχανα για “κακή κρίση”.

Επισήμως το State Department επικαλέστηκε ως αιτία για την περικοπή της βοήθειας την “κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην χώρα“. Ανεπισήμως, είναι οι στενές σχέσεις της Αιγύπτου με τη Βόρεια Κορέα που προκάλεσαν τη μείωση της βοήθειας, που το συνολικό της ύψος φτάνει το 1,5 δις δολάρια. Μοιάζει περίεργο οι ΗΠΑ να συνεχίζουν να χρηματοδοτούν μία χώρα που έχει στρατιωτικές διασυνδέσεις με ένα καθεστώς, το οποίο ο Αμερικανός Πρόεδρος χαρακτηρίζει “απειλή για την ανθρωπότητα“.

Πρόσφατα, ο Πρόεδρος Τραμπ δήλωσε εμφατικά πως αν κριθεί απαραίτητο, θα απαντήσει στις αυξανόμενες στρατιωτικές προκλήσεις των Βορειοκορεατών “με φωτιά και οργή“, κλιμακώνοντας την ένταση. Το κλίμα έχει γίνει πολεμικό μετά την πρόσφατη εκτόξευση ενός βορειοκορεατικού βαλλιστικού πυραύλου, ο οποίος πέρασε από τον εναέριο χώρο της Ιαπωνίας.

Η επιλογές της Αιγύπτου

Η αυξανόμενη ένταση στην Κορεάτικη Χερσόνησο είναι πολύ δύσκολο να καταλήξει σε πόλεμο, με δεδομένη την στρατιωτική ισχύ του βορειοκορεατικού καθεστώτος. Η στρατηγική του Προέδρου Τραμπ είναι η ολοκληρωτική απομόνωση της Πιονγιάνγκ. Η περικοπή της βοήθειας είναι μία ξεκάθαρη προειδοποίηση προς το καθεστώς του Καΐρου, το οποίο θα κληθεί να επιλέξει ξεκάθαρα στρατόπεδο στην κορεατική κρίση.

Η Αίγυπτος, η μεγαλύτερη χώρα του αραβικού κόσμου, δεν διαθέτει τον πακτωλό των πετροδολαρίων που διαθέτουν η Σαουδική Αραβία και τα εμιράτα του Κόλπου. Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αμερικάνικη βοήθεια, η περικοπή της οποίας θα έχει συνέπειες για τη σταθερότητα της χώρας, κάτι που ο στρατηγός Σίσι γνωρίζει σίγουρα πολύ καλά.

Σε περίπτωση που η Αίγυπτος αποφασίσει να κρατήσει “ανοιχτές τις θύρες” με τη Βόρεια Κορέα, μένει να δούμε την αντίδραση του Προέδρου Τραμπ.