Οι αθέατες όψεις του πολέμου στη Λιβύη – Τα βέτο στον ΟΗΕ και η διπλωματία του πετρελαίου

Μετά την ανατροπή του Καντάφι, έγινε μάχη για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων πώλησης των συμβολαίων πετρελαίου που παράγει η Λιβύη. Όταν απέτυχε η γερμανική Wintershall, ήρθε η σειρά της Τουρκίας. Όμως ο βομβαρδισμός της Αλ Ουατίγια έδειξε πως το καθεστώς της “Πετρελαϊκής Ημισελήνου” στη Σύρτη, θα καθορισθεί από τη λεγόμενη διεθνή κοινότητα.

Η Διάσκεψη του Βερολίνου, δέσμευσε τις τρίτες χώρες που εμπλέκονται στην Λιβύη, να σεβαστούν το εμπάργκο όπλων και να συμφωνήσουν σε εκεχειρία. Ωστόσο, δεν έκανε καμιά πρακτική πρόταση για τον τερματισμό της κρίσης. Μετά το Βερολίνο, η κυβέρνηση Σάραζ, κάλεσε το Πεντάγωνο να επιστρέψει στις στρατιωτικές του εγκαταστάσεις, από τις οποίες αποσύρθηκε τον Απρίλιο του 2019.

Οι Αμερικανοί, που μέχρι τότε, συντόνιζαν την μάχη εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, δεν επέστρεψαν. Από τότε, ΗΠΑ και Ρωσία, επίσημα υιοθετούν πολιτική ουδετερότητας και αφήνουν να εννοηθεί πως δεν έχουν ιδιαίτερη προτίμηση ούτε για την Τρίπολη ούτε για το Τομπρούκ. Δεν παρεμβαίνουν άμεσα, ώστε να μην αναλάβουν την πλήρη ευθύνη γι’ αυτά που συμβαίνουν στη Λιβύη.

Η κατάσταση δεν άλλαξε μετά την Διακήρυξη του Καΐρου, ούτε μετά τον βομβαρδισμό των τουρκικών αντιαεροπορικών συστοιχιών στην Αλ Ουατίγια. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί, μόνο με αναφορά στις ισορροπίες που διαμορφώνονται στο Συμβούλιο Ασφαλείας, όπου κυριαρχούν τα γεωπολιτικά και γεωοικονομικά συμφέροντα των ισχυρών, που διαθέτουν βέτο.

Η παραίτηση Salame

Η παραίτηση του Gassan Salame, ειδικού απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την Λιβύη, είναι διαφωτιστική. Ενώ διεξάγονταν στη Γενεύη οι διαπραγματεύσεις των αντιμαχόμενων πλευρών, πάνω στον οδικό χάρτη του Salame, στις 3 Μαρτίου παραιτήθηκε λόγω stress. Η παραίτηση υπεβλήθη όταν έχασε την ομόφωνη υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας, χωρίς την οποία δεν υπάρχει λύση στην Λιβύη.

Από τότε, δεν αντικαταστάθηκε, καθώς οι ΗΠΑ έθεσαν βέτο για τον Αλγερινό πρώην υπουργό Εξωτερικών Lamamra, που είχαν αποδεχθεί τα άλλα μέλη. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, διόρισε προσωρινό εκπρόσωπο στην Λιβύη και επικεφαλής της αποστολής UNSMIL, την Αμερικανίδα Stephanie Turco Williams. Ας σημειωθεί ότι ο Salame είχε αντικαταστήσει τον Γερμανό Martin Kobler το 2017, κατά την εξέλιξη ενός σκανδάλου.

Η γερμανική πετρελαϊκή εταιρεία Wintershall ήταν κατηγορούμενη από την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης, για παρακράτηση τουλάχιστον 900 εκατ. δολαρίων. Η κατηγορία αφορούσε και τη «συμπόρευση με μη σύννομες προσπάθειες» της κυβέρνησης Σάραζ, προκειμένου να αναλάβει η Wintershall την αποκλειστική πώληση των εξαιρετικά κερδοφόρων συμβολαίων πετρελαίου της Λιβύης.

Η Γερμανία σε ρόλο ειρηνοποιού στη Λιβύη

Μετά την αποτυχία της γερμανικής Wintershall, ήρθε η σειρά της Τουρκίας να προσπαθήσει να αποκτήσει από τον Σάραζ τα δικαιώματα εκμετάλλευσης και πώλησης του μαύρου χρυσού της Λιβύης. Η κατάληψη της Σύρτης, θα εξασφαλίσει στον Ερντογάν, τον έλεγχο του 60% των εξαγωγών πετρελαίου, αλλά και δυνατότητα εκμετάλλευσης της λιβυκής ΑΟΖ.

Η κατάληψη της Σύρτης, συναντά την αντίσταση του Τομπρούκ, όπου εδρεύει το Κοινοβούλιο της Λιβύης, αλλά και την “κόκκινη γραμμή” της Αιγύπτου. Για το ξεπέρασμα του αδιεξόδου, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της γερμανικής Βουλής Νόρμπερτ Ρέτγκεν τάχθηκε υπέρ μιας διεθνούς στρατιωτικής αποστολής, με τη συμμετοχή Γερμανών, για «να υπάρξει ειρήνευση στην Λιβύη».

Δεν είναι η πρώτη φορά, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που η Γερμανία επιχειρεί να δράσει στρατιωτικά εκτός συνόρων, παρά τη σχετική απαγόρευση. Το 2011 μετά την νατοϊκή επέμβαση στην Λιβύη, στην οποία η Γερμανία δεν συμμετείχε, γερμανικό C-180 με κομάντος διέσωσε προσωπικό γερμανικών εταιρειών σε πετρελαϊκή εγκατάσταση στα νότια της Λιβύης, με ενδιάμεση στάση την Σούδα.

Είναι ενδιαφέρον, ότι ο Ρέτγκεν προσέθεσε, πως «θα πρέπει να πετύχουμε η Ρωσία να αναλάβει έναν εποικοδομητικό ρόλο σε αυτή τη σύγκρουση». Η πρόταση, αντιβαίνει στην επίσημη πολιτική των ΗΠΑ, την οποία ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι εξυπηρετεί. Μια ευρωπαϊκή στρατιωτική αποστολή με τον συντονισμό της Γερμανίας, θα μπορούσε να σημαίνει, συμμετοχή της Τουρκίας στον έλεγχο των πετρελαίων της Λιβύης, υπό γερμανική εποπτεία. Επειδή αυτή η επιδίωξη, δεν συνάδει με ευρωπαϊκές κυρώσεις στην Τουρκία, ο εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ θα εξακολουθήσει να “προετοιμάζει” τον κατάλογο των κυρώσεων!

Κλειδί η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου

Το παρασκήνιο στον ΟΗΕ αποκαλύπτει πως η πρόσβαση στους ενεργειακούς πόρους της Λιβύης, αποτελεί βασικό κίνητρο ανάμιξης για πολλούς, παρά τις διακηρύξεις για “πράσινη” ενέργεια. Από ανάλυση των κειμένων της Διάσκεψης του Βερολίνου, προκύπτει πως μια από τις βασικές προτεραιότητες, ήταν η εξασφάλιση των εξαγωγών λιβυκού πετρελαίου. Εκτός από τους ισχυρούς της ΕΕ, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο δήλωσε στο Βερολίνο πως ελπίζει να ανοίξουν οι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Λιβύης. Αλλά και ο ΟΗΕ δήλωσε πως ανησυχεί, επειδή πολλά λιμάνια εξαγωγής πετρελαίου έχουν μπλοκαριστεί.

Πολλές πετρελαιοπηγές υπό τον έλεγχο του Χαλίφα Χάφταρ έκλεισαν τον Ιανουάριο 2020. Το κλείσιμο των τερματικών σταθμών έγινε από τις διάφορες φυλές μέχρι να εξάγουν το “δικό τους” πετρέλαιο, παρακάμπτοντας την Τρίπολη. Οι φυλές της Κυρηναϊκής δήλωσαν στο Reuters πως απαιτούν διεθνείς εγγυήσεις, γιατί τα έσοδα της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης, εισπράττονται από την κυβέρνηση Σάραζ, παραβιάζοντας το καθεστώς διανομής. Ο Χάφταρ προσπάθησε να εξάγει πετρέλαιο, αλλά τον σταμάτησε ο ΟΗΕ, γιατί θέλει να διατηρηθεί το ενιαίο σύστημα της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου.

Ωστόσο, η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου στις αρχές Ιουλίου 2020 ανακοίνωσε την επανέναρξη παραγωγής και εξαγωγών. Η επανάληψη της παραγωγής, θα σήμαινε ότι υπάρχει πρόοδος στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για την διανομή των εσόδων μεταξύ Τρίπολης και Τομπρούκ. Την περασμένη εβδομάδα έγινε συζήτηση για τα έσοδα μεταξύ του προέδρου της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου Sannala, των ΗΠΑ, του ΟΗΕ, της Αφρικανικής Ένωσης και δέκα ακόμη χωρών που εμπλέκονται στην Λιβύη και ήταν στο Βερολίνο. Ο Σάραζ προσπαθεί να διακρατήσει τα έσοδα της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου μέχρι την τελική ρύθμιση της κρίσης.

Οι φυλές της Κυρηναϊκής, διαμαρτύρονται για άδικη και αδιαφανή διανομή των εσόδων, υπό τον έλεγχο τζιχαντιστών που συμμετέχουν στην κυβέρνηση του Σάραζ. Ζητούν μάλιστα την απομάκρυνση του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Al-Kabeer. Ο Γενικός Γραμματέας Γκουτέρες, ενημέρωσε το Συμβούλιο Ασφαλείας πως ο έλεγχος της Κεντρικής Τράπεζας, ενώ είχε συμφωνηθεί με τον Σάραζ τον Ιούνιο, εμποδίζεται από κρατικούς λειτουργούς στην Τρίπολη. Όλοι βέβαια γνωρίζουν, πως από τους πόρους αυτούς, πληρώνονται οι μισθοφόροι που έχει μεταφέρει ο Ερντογάν, όπως και άλλα έξοδα της τουρκικής στρατιωτικής επέμβασης.

Η διπλωματία στον ΟΗΕ για τη Λιβύη

Μετά την λύση της πολιορκίας της Τρίπολης υπάρχει ένα διάλειμμα εχθροπραξιών, αλλά συγκεντρώνονται δυνάμεις γύρω από την Σύρτη.Το Κοινοβούλιο της Λιβύης στο Τομπρούκ κάλεσε επίσημα την Αίγυπτο να επέμβει στρατιωτικά για να προστατεύει τη λιβυκή και αιγυπτιακή εθνική ασφάλεια, εάν υπάρξει άμεση απειλή. Η Τουρκία όμως δήλωσε πως η κυβέρνηση της Τρίπολης δεν θα επωφελείτο αν γίνει τώρα εκεχειρία.

Ο Κόλπος της Σύρτης, αποτελεί την “καρδιά” της πετροχημικής βιομηχανίας της Λιβύης και η κατοχή της εξασφαλίζει τον έλεγχο των 14 αντλιών και αγωγών της λεγόμενης “Πετρελαϊκής Ημισελήνου”. Στο σημείο που έχουν φτάσει τα πράγματα, πολλοί θεωρούν πως δεν υπάρχει χώρος για διπλωματία. Στη συνεδρίαση όμως του Συμβουλίου Ασφαλείας την Τετάρτη 15 Ιουλίου, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας που προεδρεύει, πρότεινε άμεση εκεχειρία και ανακήρυξη του άξονα Σύρτη-Αλ Τζούφρα, σε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη.

Η εξέλιξη αυτή εξηγεί τις δηλώσεις Ρέτγκεν και συνδέεται με την καταστροφή των τουρκικών αντιαεροπορικών συστοιχιών στην Αλ Ουατίγια που φρενάρει τον Ερντογάν. Ωστόσο, η Γαλλία έχει επανειλημμένα καταγγείλει τις τουρκικές επεμβάσεις στην Λιβύη και αναμένεται να δούμε, αν η πρόταση του Μάας, μεταφέρει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ την άποψη της ΕΕ, ή μόνο την θέση της Γερμανίας.

Η πρόταση Μάας σημαίνει αφαίρεση του ελέγχου της Σύρτης από τις δυνάμεις του Χάφταρ, όπως επιδιώκει η Τουρκία. Δεν γνωρίζουμε, όμως, που προτείνει να δοθεί ο έλεγχος των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων, που ενδιαφέρουν την διεθνή κοινότητα. Ως γνωστόν, η Γερμανία δεν διαθέτει βέτο στον ΟΗΕ, όπως η Γαλλία, η Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και η Κίνα.