Οι δύο παγίδες και οι τρεις πόλεμοι

Πόλεμος πάντων μεν εστί, πάντων δε βασιλεύς (Ηράκλειτος)

Μακάριοι οι ειρηνοποιοί (Ματθαίος 5,9)

Οι πόλεμοι λήγουν είτε με τη σφαγή και δήωση των αμυνομένων, είτε με την υποταγή τους στους νικητές για φόρους. Στον σύγχρονο κόσμο λήγουν με κάποιες συνθήκες και όρους, τους οποίους επέβαλαν οι νικητές στους ηττημένους, έχοντας πάντα κατά νουν το «ουαί τοις ηττημένοις». Παραδείγματα είναι η ιστορική Συνθήκη της Βεστφαλίας, το Συνέδριο της Βιέννης, η Συνθήκη των Βερσαλλιών. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Γερμανία παραδόθηκε άνευ όρων, κατ’ απαίτηση των Συμμάχων.

Ο πόλεμος στις οργανωμένος κοινωνίες έχει ως αναγκαίο συνεπακόλουθό τη διπλωματία. Το «ο πόλεμος είναι πολιτική με άλλα μέσα» του Κλαούζεβιτς είναι μια ορθολογική αντιμετώπιση του φαινομένου και ενέχει την έννοια και χρήση της διπλωματίας για μια λύση του προβλήματος που ήταν εξ’ αρχής άλυτο με όρους διαπραγμάτευσης. Μια αιματηρή σύγκρουση έχει πολλές παραμέτρους αιτίες και επιφαινόμενα. Εμπλέκει έντονα συναισθήματα, αντιπάθειες μίση και προτιμήσεις, συμμαχίες πολιτιστικές και/ή συμφερόντων, ή αντίστοιχες συγκρούσεις. Εμπλέκει συναισθήματα υπερηφάνειας, θάρρους, φόβου, προδοσίας και εξάρει το πνεύμα του ηρωισμού και της θυσίας. Συσπειρώνει αλλά και διαιρεί, δημιουργεί εγκληματίες που επιτελούν κάθε είδους εγκλήματα. Τελικά, όμως, θα έρθει ειρήνη.

Σήμερα η Ευρώπη κυρίως, αλλά και ολόκληρος ο πλανήτης ζει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο επιτιθέμενος σαφώς είναι η Ρωσία και ο αμυνόμενος η Ουκρανία. Υπάρχει, όμως, ένα ενδιαφέρον συστατικό σε αυτόν τον πόλεμο, το οποίο έχουμε συναντήσει αρκετές φορές στην Ιστορία. Ένα παράδειγμα είναι ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Εκεί υπήρχε ένας τρίτος, μη εμπόλεμος, ο οποίος όμως είχε εμπλακεί με την οικονομική του αρωγή στους Λακεδαιμόνιους, οι Πέρσες. Επίσης στον Τριακονταετή Πόλεμο, η Γαλλία του Ρισελιέ, είχε εμπλακεί ως χρηματοδότης της Προτεσταντικής Συμμαχίας κατά των Καθολικών, θέλοντας να αδυνατίσει τη δύναμη του Αυτοκράτορα. Σήμερα αυτό το ρόλο παίζει η Δύση για την Ουκρανία.

Τα λάθη του Πούτιν

Ο πρόεδρος Πούτιν έχει θεωρηθεί από πολλούς ένας ιδιοφυής ηγέτης και τακτικιστής. Τα λάθη του από τότε  που έγινε ηγέτης της Ρωσίας, όμως, είναι πολλά και ολέθρια. Το μεγαλύτερο ήταν η αποτυχία του στον οικονομικό τομέα. Η Ρωσία σήμερα είναι ένας οικονομικός αλλά και τεχνολογικός νάνος σε σχέση με τους αντιπάλους της, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Ο ρωσικός στρατός αποδείχθηκε τεχνολογικά πολύ κατώτερος των μύθων περί των δυνατοτήτων του.

Ο Πούτιν δεν προσπάθησε καν να αντιγράψει το κινεζικό μοντέλο ανάπτυξης, αφήνοντας τους ολιγάρχες να ελέγχουν την οικονομία της χώρας. Αυτό που προσπάθησε ήταν να εξαρτήσει σε κάποιο βαθμό την ενεργοβόρα Ευρώπη από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Μέχρι ένα βαθμό τα κατάφερε και τώρα μετά από την ανόητη ενεργειακή πολιτική για πράσινη ενέργεια, η Ευρώπη έχει ένα πραγματικό ενεργειακό πρόβλημα, αν οι πληρωμές δεν γίνουν με τον τρόπο που θέλει η Μόσχα.

Το δεύτερο λάθος του Πούτιν ήταν η αντίδρασή του στο αντιρωσικό κίνημα της Ουκρανίας. Προσάρτησε την Κριμαία και άφησε το Ντονμπάς να αιωρείται με τη συμφωνία του Μινσκ 2014-16, η οποία δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Επέτρεψε να χαθεί πολύτιμος χρόνος, βλέποντας την Ουκρανία να εξοπλίζεται και να εκπαιδεύεται από δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Περίμενε πως υπήρχε πεδίο συνεννόησης μέχρι την τελευταία στιγμή, όταν η Ουκρανία ήταν έτοιμη να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, πράγμα το οποίο η Ρωσία θεωρεί υπαρξιακή απειλή.

Το τρίτο λάθος του Πούτιν ήταν πως ως επιτιθέμενος δεν είχε το απαραίτητο στρατιωτικό δυναμικό σε κάθε επίπεδο για να πετύχει τους στόχους του. Ο ίδιος ο Πούτιν δεν είναι στρατιωτικός, αλλά άνθρωπος των Μυστικών Υπηρεσιών. Εξ ου και ο κωδικός “Ειδική Επιχείρηση”, ονομασία που δίνεται σε επιχειρήσεις τέτοιων οργανισμών. Το τελευταίο του λάθος είναι η επίθεση στην Ουκρανία, που επέφερε την κατακραυγή της κοινής γνώμης της Δύσης σε βαθμό που η Ρωσία θεωρείται πια παρίας και κίνδυνος για την διεθνή ειρήνη.

Μέσα σε λίγο χρόνο πήρε τη θέση των ΗΠΑ ως κίνδυνος για τη διεθνή ειρήνη, λόγω των αρκετών διεθνών επεμβάσεων. Τώρα που οι στρατιωτικές επιχειρήσεις δεν προχωρούν όπως σχεδίαζαν οι Ρώσοι στρατηγοί, η Ρωσία βρίσκεται παγιδευμένη σε έναν πόλεμο που φαίνεται πως δεν μπορεί να ελέγξει με συμβατικά όπλα και με διεθνή καταδίκη για την επίθεση της.

Η αυτοπαγίδευση της Δύσης

Η αντίσταση των Ουκρανών και τα όπλα που δίνονται από το ΝΑΤΟ ήταν πραγματικά μια τεράστια επιτυχία της Δύσης. Έχουν αναγκάσει τη Ρωσία να εμπλακεί σε έναν πόλεμο φθοράς, ο οποίος δεν είναι υπέρ της. Τα δυτικά ΜΜΕ υποστηρίζουν την Ουκρανία αναφανδόν και η κοινή γνώμη είναι εμφατικά υπέρ της. Η Δύση έχει και το  στρατιωτικό και το ηθικό πλεονέκτημα, όπως δείχνουν τα πράγματα. Αυτό  που δεν έχει είναι τον τρόπο να σταματήσει τον πόλεμο. Η Δύση έχει αυτοπαγιδευτεί μέσα στην μεγάλη της επιτυχία. Οι λόγοι είναι πολλοί.

Πρώτον, η αντιρωσική προπαγάνδα έχει τέτοια επιτυχία, ώστε η κοινή γνώμη θεωρεί κάθε διπλωματική λύση που θα ελάμβανε υπόψη της τα νόμιμα συμφέροντα της Ρωσίας σαν προδοσία. Ο Ζελένσκι έχει αναγορευθεί σε τιμητή των πάντων ανάλογα με τη βοήθεια ή μη που προσφέρουν στην Ουκρανία, ασχέτως των συμφερόντων ή της οπτικής της κάθε χώρας. Το ηθικό πλεονέκτημα του αμυνόμενου έχει μετατραπεί σε ηθική επιταγή για όλους. Όποιος δεν καταγγέλλει τη Μόσχα είναι εχθρός και υποστηρίζει την επιθετικότητά της!

Δεύτερον, οι στόχοι τους οποίους έχουν θέσει οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για τον πόλεμο δεν είναι ξεκάθαροι. Ο στρατηγός ΜακΆρθουρ στον τελευταίο λόγο του στο Κογκρέσο το 1951 είχε πει: «το αντικείμενο του πολέμου είναι μια γρήγορη νίκη όχι μια μακρόσυρτη αβεβαιότητα». Οι Αμερικανοί υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας στις επισκέψεις τους στην Ευρώπη και Ουκρανία δήλωσαν πως στόχος τους είναι «να εξασθενήσουν τη Ρωσία». Αυτό σημαίνει πως οι ΗΠΑ θέλουν ένα μακρόσυρτο πόλεμο με ό,τι κι αν αυτό σημαίνει για την Ουκρανία σε καταστροφές έμψυχου και άψυχου υλικού.

Οι πάρα πάνω λόγοι δημιουργούν μια παγίδα για τη Δύση, η οποία, όπως και η Ρωσία, επιφανειακά και μόνον ελέγχει την πορεία του πολέμου. Όταν ο πόλεμος έχει ξεκινήσει ο έλεγχός του είναι αδύνατος, εκτός από τότε που οι ΗΠΑ έκαναν απόβαση στη μικροσκοπική Γρανάδα της Καραϊβικής στη δεκαετία 1980. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών και ο ίδιος ο Πούτιν έχουν σαφώς υπονοήσει πως η επιλογή χρήσης τακτικών πυρηνικών βρίσκεται στο τραπέζι. Υπάρχει, όμως, και η επιλογή κυβερνοεπιθέσεων, όπως και η επίθεση στο διάστημα, με την καταστροφή αμερικανικών δορυφόρων, οι οποίοι παρέχουν πληροφορίες για τις κινήσεις των ρωσικών στρατευμάτων στους Ουκρανούς.

Τα τρία επίπεδα πολέμου

Το πρώτο επίπεδο είναι η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Σε αυτό το επίπεδο, ο πόλεμος έχει συγκεκριμένο στόχο, την απώθηση των Ρώσων και την έναρξη συνομιλιών για ειρήνευση. Μέχρι στιγμής οι ρωσικές δυνάμεις έχουν απωθηθεί από το βορρά, έχουν υποστεί βαριές απώλειες και έχουν καταλάβει κάποιες παραθαλάσσιες πόλεις στη Μαύρη Θάλασσα. Σε αυτό το επίπεδο η Ουκρανία έχει το ηθικό πλεονέκτημα και δικαίως ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης την υποστηρίζει.

Το δεύτερο επίπεδο είναι –όπως πολλοί αναλυτές πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου έγραφαν– ότι ο πόλεμος έχει γεωστρατηγικό χαρακτήρα. Οι ΗΠΑ προκάλεσαν τη Ρωσία για να την εξασθενήσουν και να την διαλύσουν, ή να αλλάξουν κυβέρνηση. Αυτό επιβεβαιώνεται από τις επίσημες δηλώσεις των Αμερικανών ιθυνόντων. Αυτό αλλάζει και τη δυναμική και τα μέσα και την ηθική τάξη της όλης επιχείρησης. Τώρα οι εμπόλεμοι απέναντι στη Ρωσία δεν είναι μόνο η Ουκρανία, αλλά και οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Οι Αμερικανοί διεξάγουν έναν πόλεμο για την ηγεμονία τους επί της Ευρασίας. Αυτό το σημείο είναι που η κοινή γνώμη της Δύσης δεν μπορεί να κατανοήσει, παρασυρόμενη, όπως είναι ανθρώπινο, από τις φρικαλέες εικόνες που παρέχουν τα ΜΜΕ.

Σε αυτό το επίπεδο, οι ηθικές κρίσεις κατά της Ρωσίας δεν ισχύουν όταν η δυτική ηγεσία διατυμπανίζει πως θέλει όχι την ειρήνευση στην Ουκρανία, αλλά μια ανίσχυρη Ρωσία με ό,τι αυτό σημαίνει για την Κίνα και για οποιονδήποτε δεν έχει τη διάθεση να ταυτιστεί με τα συμφέροντα της Δύσης. Βέβαια, τα συμφέροντα έχουν επονομαστεί “δημοκρατία”, “ελευθερία” και “εθνική κυριαρχία”. Δεν θα διαφωνήσει κανείς πως όλα αυτά είναι δυτικές αξίες, αλλά οι αξίες κατακτώνται από τους λαούς, δεν εισάγονται δια της βίας.

Υπάρχει, όμως, και ένα τρίτο επίπεδο πολέμου μέσα στην ίδια την Ουκρανία: η αντιπαλότητα του ουκρανικού εθνικισμού με τους ρωσικής καταγωγής πολίτες της Ουκρανίας. Ο πόλεμος αυτός δεν σταμάτησε ποτέ από το 2014. Σύμφωνα με ουκρανικές πηγές έχουν υπάρξει 20.000 νεκροί εκατέρωθεν από τότε. Αυτό  το γεγονός όμως δεν γίνεται αποδεκτό από τη Δύση ως νόμιμο αίτημα της Ρωσίας. Η δυτική κοινή γνώμη προτιμά να το αγνοεί, αλλά η Ρωσία όχι. Αν το αγνοούσε η Ρωσία θα έμπαινε στη λίστα τον ανίσχυρων χωρών, όπως η Ελλάδα, η οποία δεν είχε την ισχύ να υπερασπιστεί τους Έλληνες της Κύπρου από την τουρκική κατοχή.

Συμπεράσματα

Ο Λαβρώφ δήλωσε στις 29/4 πως η Ρωσία δεν είναι σε πόλεμο με το ΝΑΤΟ. Η Δύση, όμως, επιμένει στην θέση της. Μάλιστα η Βρετανίδα υπουργός Εξωτερικών Truss στις 26/4 σε ένα δείπνο στο Λονδίνο εξέφρασε τη θέση ότι «το ΝΑΤΟ πρέπει να έχει μια παγκόσμιο προοπτική… χρειάζεται να προκαταλάβει απειλές στον Ινδικό-Ειρηνικό». Οι δηλώσεις αυτές βρίσκονται ως πρώτη είδηση στην εφημερίδα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μια προειδοποίηση για τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις των ΗΠΑ. Κι αυτό δεν έχει γίνει επαρκώς κατανοητό. Είναι άραγε οι αναφορές του Λαβρώφ και του Πούτιν για πιθανή χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων, εάν απειληθεί η Ρωσία, μια μπλόφα; Η δυτική κοινή γνώμη πιστεύει ότι είναι. Αυτό, όμως, είναι μια επιθυμία να εξορκίσουμε το κακό κι όχι η αντίληψη της Ρωσίας που αισθάνεται υπαρξιακή απειλή.

Ένας μακρόσυρτος πόλεμος θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες σε οικονομίες, περιφερειακές ισορροπίες και σε κοινωνικές αναταραχές. Η δυτική οικονομία δεν έχει τις αντοχές που είχε πριν είκοσι χρόνια όταν ξεκίνησαν οι πόλεμοι σε Αφγανιστάν και Ιράκ. Επιπλέον, πόλεμοι με όπλα τελευταίας τεχνολογίας, σε ένα χώρο όπως η Ευρώπη είναι επικίνδυνοι για πολλούς λόγους.

Υπάρχουν πυρηνικά εργοστάσια, βιολογικά εργαστήρια, μεγάλες χημικές βιομηχανίες, όλα στοιχεία οικολογικής καταστροφής. Η διπλωματία ως μέσον διευθέτησης διαφορών, ο ΟΗΕ, οι διάφορες μη-κυβερνητικές οργανώσεις για την ειρήνη, αποδείχθηκαν στην πράξη ανίκανες να διευθετήσουν ένα γεωστρατηγικό πόλεμο, ο οποίος ενέχει τον υπέρτατο κίνδυνο ενός ατομικού ολέθρου. Η ισχύς και ο φόβος παραμένει τελικά το μέσον της επιβολής της θέλησης, των συμφερόντων, ή των προσδοκιών των πρακτικά ισχυρών. Από την εποχή της απαρχής οργανωμένων ομάδων για αρπαγή-πόλεμο, λίγα έχουν αλλάξει μέχρι σήμερα.