Οι δύο πόλεμοι στο Ιράκ – Εκτός ελέγχου η σύγκρουση ΗΠΑ-Ιράν λόγω Σουλεϊμανί

«Τίποτα δεν γίνεται στο Ιράκ αν δεν το ξέρει ο Κασέμ Σουλεϊμανί». Αυτή την φράση συνήθιζαν να λένε οι Ιρακινοί για τον Ιρανό στρατηγό των Φρουρών της Επανάστασης που σκότωσαν τα ξημερώματα της Παρασκευής οι Αμερικανοί. Ο άνθρωπος που ανεβοκατέβαζε κυβερνήσεις στο Ιράκ, που απέτρεψε την δημιουργία κουρδικού κράτους στο Κιρκούκ το 2017, είναι πλέον νεκρός, με εντολή του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Αμερικανός πρόεδρος πήρε ουσιαστικά την απόφαση να κηρύξει τον πόλεμο στην ιρανική παρουσία στο Ιράκ, κλιμακώνοντας επικίνδυνα την ένταση με την Τεχεράνη. Με δεδομένη την πανίσχυρη ιρανική παρουσία στο μετασανταμικό Ιράκ, ήταν αναμενόμενο η αντιπαράθεση Ουάσιγκτον και Τεχεράνης να μεταφερθεί στο εσωτερικό της χώρας.

Όμως, μέχρι πρότινος, η συγκεκριμένη αντιπαράθεση περισσότερο θύμιζε ξεκαθάρισμα λογαριασμών, στην κυριολεξία, δύο μαφιόζικων οικογενειών. Αν θυμηθούμε τον “Νονό” του Κόπολα, έμοιαζε με την αντιπαράθεση των φαμίλιων Κορλεόνε και Τατάλια. Ιράν και ΗΠΑ φρόντιζαν να βάζουν ορισμένα όρια στην μεταξύ τους αντιπαράθεση στο εσωτερικό του Ιράκ, προκειμένου να αποφύγουν έναν γενικευμένο πόλεμο.

Όλα αυτά μέχρι τα ξημερώματα της Παρασκευής. Μιλώντας με όρους “Νονού”, ο Αμερικανός πρόεδρος κήρυξε τον πόλεμο στην αντίθετη “φαμίλια”, σκοτώνοντας τον πιο επιφανή Ιρανό στρατηγό, «ένα κράμα Τζέιμς Μποντ, Έρβιν Ρόμελ και Lady Gaga» όπως είχε γράψει χαρακτηριστικά το TIME. Ο Σουλεϊμανί ήταν πάρα πολύ δημοφιλής στο εσωτερικό του Ιράν, με τη δημοτικότητα του να υπερβαίνει αυτή του προέδρου Χασάν Ρουχανί και του Αγιατολάχ Χαμενεΐ.

Η “αόρατη εξουσία” του στρατηγού

Η ανατροπή του (σουνίτη) δικτάτορα Σαντάμ Χουσείν από τους Αμερικανούς, υπήρξε ένα πολύτιμο “δώρο” για το σιιτικό Ιράν, το οποίο κατάφερε, μακροπρόθεσμα, να κυριαρχήσει στο Ιράκ. Εκ πρώτης όψεως, το γεγονός αυτό έμοιαζε παράδοξο, παρόλο που οι σιίτες αποτελούν πλειοψηφία στο Ιράκ. Ο λόγος είναι πως, σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, οι Ιρανοί δεν διέθεταν στρατεύματα κατοχής στο Ιράκ, ούτε στρατιωτικές βάσεις.

Αυτό που όμως κατάφερε να συγκροτήσει η Τεχεράνη ήταν μία “αόρατη εξουσία” στο εσωτερικό της αραβικής χώρας και ο ρόλος του Σουλεϊμανί υπήρξε καθοριστικός. Ο στρατηγός ήταν ο “ομφάλιος λώρος” του Ιράν με τα ιρακινά σιιτικά κόμματα του Ιράκ, τα οποία συμμετέχουν τόσο στην νομή της εξουσίας, όσο και στην διαφθορά που μαστίζει την χώρα.

Όμως ο Κασέμ Σουλεϊμανί ήταν πάντα περήφανος για τα “παιδιά” του στο Ιράκ. Αναφερόμαστε στις παραστρατιωτικές ομάδες των Ιρακινών σιιτών, τις οποίες εξόπλιζε και χρηματοδοτούσε το σώμα των Φρουρών της Επανάστασης. Οργανώσεις, όπως οι Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίησης και η Καταΐμπ Χεζμπολάχ έχουν εξελιχθεί σε κράτος εν κράτη στο Ιράκ. Διακρίθηκαν στις μάχες κατά του Ισλαμικού Κράτους και αποτελούν πλέον τμήμα των ιρακινών ενόπλων δυνάμεων, με απόφαση της ιρακινής κυβέρνησης.

Ο “πόλεμος νεύρων” του Ιράν

Οι παραστρατιωτικές αυτές ομάδες φέρονται να συνέδραμαν τις ιρακινές αρχές ασφαλείας στην πρόσφατη αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων που μαστίζουν εδώ και μήνες το Ιράκ. Επίσης, πάντοτε με την παρασκηνιακή έγκριση της Τεχεράνης και φυσικά του Σουλεϊμανί, είχαν οργανώσει έναν πολύμηνο “πόλεμο νεύρων” κατά των Αμερικανών στο Ιράκ.

Αναφερόμαστε στις δεκάδες “ορφανές” επιθέσεις, συνήθως με ρουκέτες, που εδώ και μήνες πραγματοποιούνται εναντίον αμερικανικών στόχων στο Ιράκ. Αυτές οι επιθέσεις ξεκίνησαν ως μία απάντηση της Τεχεράνης στον οικονομικό πόλεμο που της έχει κηρύξει η Ουάσιγκτον. Συνήθως οι επιθέσεις αυτές ήταν αναίμακτες και προκαλούσαν μόνο υλικές ζημιές και μικροτραυματισμούς.

Θυμίζουν τις επιθέσεις που πραγματοποιούν από την Υεμένη οι –επίσης σύμμαχοι του Ιράν– σιίτες αντάρτες Χούθι έναντι υποδομών της Σαουδικής Αραβίας, ενός στενού συμμάχου των ΗΠΑ. Μπορεί η Τεχεράνη να αρνείται την ανάμιξη της, δύσκολα όμως γίνεται πιστευτή, ειδικά στην περίπτωση του Ιράκ. Το ενδιαφέρον είναι πως οι Αμερικανοί είχαν αποφύγει, επιμελώς, οποιαδήποτε πολεμικά αντίποινα. Το λάθος των Ιρανών ήταν πως θεώρησαν την συγκρατημένη στάση τους ως σημάδι αδυναμίας.

Η κατάσταση άλλαξε δραματικά με την “ορφανή” επίθεση της περασμένης Παρασκευής, με την εκτόξευση ρουκέτας σε στρατιωτική βάση στο Κιρκούκ. Από αυτή την επίθεση σκοτώθηκε ένας Αμερικανός εργαζόμενος στην βάση. Πεπεισμένος πως η επίθεση ήταν “δάχτυλος” των Ιρανών, ο Τραμπ αντέδρασε ακαριαία. Διέταξε τον βομβαρδισμό στρατοπέδου της Καταΐμπ Χεζμπολάχ, σκοτώνοντας 25 μέλη της. Όμως, την ίδια στιγμή που οι Αμερικανοί δήλωναν πως επιθυμούσαν αποκλιμάκωση με το Ιράν, ήρθε ένα δεύτερο σοβαρό επεισόδιο.

Γιατί χτύπησε ο Τραμπ

Λίγο πριν την αλλαγή του έτους, μέλη και οπαδοί των φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών οργάνωσαν διαδήλωση έξω από την αμερικανική πρεσβεία στο Ιράκ, όπου προκάλεσαν επεισόδια. Το διπλωματικό προσωπικό απομακρύνθηκε από το χώρο, όταν η κατάσταση φάνηκε να βγαίνει εκτός ελέγχου. Ξύπνησαν αμέσως μνήμες από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, με την κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας στο Ιράν που είχε πραγματοποιηθεί από οπαδούς του Αγιατολάχ Χομεϊνί.

Είναι αλήθεια πως τα επεισόδια περιορίστηκαν σε υλικές ζημιές. Οι Ιρανοί δεν φαίνονταν πρόθυμοι να “τραβήξουν το σκοινί”. Μερικές μέρες πριν ο επικεφαλής των Μονάδων Λαϊκής Κινητοποίησης έδωσε εντολή στους οπαδούς του να αποχωρήσουν από την περίμετρο της πρεσβείας, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «το μήνυμα ελήφθη». Όμως τελικώς οι Αμερικανοί, αντί να “λάβουν το μήνυμα”, τους “έπιασαν στον ύπνο”. Μεταξύ των θυμάτων της αμερικανικής  επίθεσης είναι και ένας ανώτατος αξιωματούχος της σιιτικής παραστρατιωτικής οργάνωσης.

Με τις αμερικανικές εκλογές να πλησιάζουν, ο Τραμπ μάλλον δεν ήθελε να θεωρηθεί ως ο “ρεπουμπλικανός Κάρτερ”. Η κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας στο Ιράν το 1979 είχε συμβάλει στην εκλογική ήττα του Δημοκρατικού πρώην προέδρου. Είναι βέβαιο πως αυτό το χειρουργικό χτύπημα θα μετατραπεί σε “σημαία” στην προεκλογική εκστρατεία του Αμερικανού προέδρου, αποπροσανατολίζοντας ταυτόχρονα την αμερικανική κοινή γνώμη από την διαδικασία παραπομπής του.

Ο “ταξικός πόλεμος”

Ίσως όμως υπάρχει και ένας επιπλέον λόγος που εξηγεί την στάση Τραμπ. Για πρώτη φορά, εδώ και μήνες, υπάρχει έντονος αναβρασμός στο Ιράκ κατά της ιρανικής παρουσίας στη χώρα. Στο στόχαστρο των διαδηλωτών έχει, κατά καιρούς βρεθεί η ιρανική πρεσβεία, όπως και τα γραφεία των σιιτικών παραστρατιωτικών ομάδων. Οι διαδηλώσεις δεν θυμίζουν τις σεχταριστικές συγκρούσεις του πρόσφατου παρελθόντος. Η πλειοψηφία των διαδηλωτών προέρχεται από τα φτωχότερα στρώματα των σιιτών.

Επομένως ο Τραμπ εκμεταλλεύτηκε τον δεύτερο πόλεμο που έχει ξεκινήσει, εδώ και μήνες, στο Ιράκ. Έναν ιδιότυπο “ταξικό πόλεμο”, μιας και το Ιράν έχει πάψει να θεωρείται το ιδεολογικό σημείο αναφοράς για πολλούς φτωχούς Ιρακινούς σιίτες. Αυτό δείχνει η στάση επιφανών προσωπικοτήτων του ιρακινού σιιτισμού, όπως ο Αγιατολάχ Σιστάνι, ή ο αντιαμερικανός σιίτης κληρικός Μοκτάντα αλ Σαντρ, οι οποίο αποστασιοποιούνται όλο και περισσότερο από την Τεχεράνη. Ο τελευταίος σημείωσε επιτυχία στις τελευταίες ιρακινές εκλογές κατεβαίνοντας με το σύνθημα «Έξω οι ΗΠΑ, έξω το Ιράν»!

Σχεδόν με το καλημέρα του νέου έτους επανέρχεται το πολεμικό σενάριο μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν. Ο Αμερικανός πρόεδρος, εγκατέλειψε την μεσοβέζικη στάση του, πιστός στο δόγμα “καλύτερα άμυνα είναι η επίθεση”. Πολλά φυσικά θα κριθούν από την απάντηση των Ιρανών, που σε όλους τόνους, δηλώνουν πως θα πάρουν εκδίκηση για τον θάνατο του Κασέμ Σουλεϊμανί.