Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις από την άνιση κατανομή των εμβολίων

Η πανδημία του Covid-19 επελαύνει ακάθεκτη σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη αφήνοντας στο διάβα της εκατόμβες νεκρών. Η τεράστια παγκόσμια οικονομική ύφεση και ο καθημερινός φόβος του θανάτου χιλιάδων ανθρώπων έχουν επιφέρει τεράστιες αλλαγές και ανατροπές στις ισορροπίες των κοινωνιών, στα πολιτικά συστήματα, αλλά και στις ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες.

Η μόνη μέχρι σήμερα σοβαρή ελπίδα αντιμετώπισης αυτής της πανδημίας είναι τα εμβόλια, πέραν των επιφυλάξεων που διατυπώνονται για την αποτελεσματικότητα τους, αφού δεν έχει μέχρι τώρα βρεθεί αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή. Οι συνεχείς όμως και ανεξέλεγκτες μεταλλάξεις του κορονοϊού μπορεί να περιορίσουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.

Λόγω, δε, της δραματικής άνισης κατανομής αυτών μεταξύ των πλούσιων και φτωχών χωρών και λόγω της πρόταξης της κερδοσκοπίας των μεγάλων πολυεθνικών φαρμακευτικών εταιρειών-παραγωγών, ελλοχεύει ο κίνδυνος να παρασχεθεί ο χρόνος και οι κατάλληλες συνθήκες στον Covid-19 να μεταλλαχθεί και να απειλήσει μεγάλα πληθυσμιακά τμήματα του πλανήτη, του τρίτου και τετάρτου κόσμου (Αφρική, Ασία κλπ). Μια τέτοια εξέλιξη όμως θα θέσει σε άμεσο κίνδυνο και τις πλούσιες κοινωνίες, ακόμα και αν έχουν προλάβει να εμβολιαστούν, αφού όπως επισημαίνουν ειδικοί, αυτές οι νέες μεταλλάξεις δεν θα μπορούν να αντιμετωπιστούν με τα υπάρχοντα εμβόλια.

Η μετάλλαξη της νότιας Αφρικής που ήδη είχε επεκταθεί σε όλο τον κόσμο φωτογραφίζει και καταδεικνύει αυτόν τον σοβαρό κίνδυνο και την τρωτότητα των εμβολιασμών, εάν αυτοί δεν γίνουν ορθολογικά και προγραμματισμένα σε όλο τον πλανήτη. Η ανισότητα στη διακίνηση των εμβολίων είναι τρομακτική, αφού το 16% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει με τα σημερινά δεδομένα ποσοστό που ξεπερνά το 60% των παραγόμενων εμβολίων.

Η ανισότητα και το χάος καταφαίνεται από τη πρόσφατη δήλωση του προέδρου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ότι από τα 100.000.000 εμβόλια που έχουν πραγματοποιηθεί ως σήμερα παγκοσμίως, σε όλη την υποσαχάρια Αφρική αντιστοιχούν μόνο 25 εμβολιασμοί! Η άνιση αυτή κατανομή, πέραν των τεράστιων ηθικών ζητημάτων που θέτει, επιφυλάσσει και τα εξής δύο τεράστια προβλήματα:

“Υγειονομικό καταφύγιο”

Πρώτον, ο ανεπτυγμένος κόσμος και ιδιαίτερα η πλούσια Δύση που διατηρεί προνομιακές σχέσεις με τις παγκόσμιες φαρμακευτικές βιομηχανίες-παραγωγούς και οι δύο χώρες παραγωγής (Κίνα, Ρωσία), είναι βέβαιο ότι δεν θα καταφέρουν να πετύχουν το λεγόμενο “υγειονομικό καταφύγιο”. Αφού ακόμα και αν μπορέσουν και εμβολιάσουν τους πληθυσμούς τους σε ποσοστό 70%, αυτοί θα είναι ευάλωτοι στις απειλητικές μεταλλάξεις, που θα πραγματοποιούνται εν τω μεταξύ στις χώρες του τρίτου και τέταρτου κόσμου.

Δεύτερον, σύμφωνα με το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο, η επιβαλλόμενη άνιση διανομή των εμβολίων θα κοστίσει στην παγκόσμια οικονομία περίπου 3 τρισ. ευρώ και αυτό υπό την προϋπόθεση ότι θα εμβολιαστεί ο μισός πληθυσμός των αναπτυσσόμενων κοινωνιών έως τα τέλη του 2021. Αν όμως αυτό καθυστερήσει, που είναι και το πιο πιθανόν, βάσει των τεράστιων καθυστερήσεων που παρατηρούνται στην παραγωγή των εμβολίων και στην τραγελαφική εικόνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο θέμα του χειρισμού της παραγγελίας και παραλαβής των εμβολίων, τότε το κόστος για την παγκόσμια οικονομία θα ξεπεράσει τα 7 τρις ευρώ.

Ενώ σε περίπτωση που θα υπήρχε, η ορθολογική παγκόσμια αντιμετώπιση του φαινομένου της πανδημίας, η χρηματοδότηση της αγοράς των εμβολίων από τις πλούσιες χώρες για τον αναπτυσσόμενο τρίτο και τέταρτο κόσμο, δεν θα ξεπερνούσε τα 60 δισ. ευρώ. Συνεπώς με βάση τα παραπάνω, η ανάγκη για δίκαιη συνολικά κατανομή των εμβολίων κατά του κορονοϊού σε όλο τον πλανήτη, δεν αποτελεί μόνο μια ηθικού ουμανιστικού τύπου επιταγή, αλλά μια αδήριτη ορθολογική ανάγκη.

Μια ανάγκη για την πραγματική εξάλειψη της πανδημίας και για την απάλειψη των τρομακτικών συνεπειών που αυτή έχει επιφέρει στην δημόσια υγεία, στην οικονομία και στις κοινωνίες. Καμία κοινωνία δεν θα μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ασφαλής, εάν δεν είναι όλες οι υπόλοιπες ασφαλείς, εάν δηλαδή δεν εξαλειφθεί η πανδημία ισόρροπα και άμεσα σε όλον τον πλανήτη.

Τα εμπόδια 

Αυτή όμως η δίκαιη και ορθολογική προσέγγιση προσκρούει σε δύο τεράστια εμπόδια. Αφενός στην ακόρεστη κερδοσκοπία των αδηφάγων φαρμακευτικών πολυεθνικών εταιρειών, που έχουν παράξει το εμβόλιο και με τη βοήθεια των κυβερνήσεων της επιρροής τους δίνουν σκληρή μάχη να διατηρήσουν την κυριότητα των πατεντών και των ευρεσιτεχνιών των εμβολίων, δημιουργώντας έτσι ανυπέρβλητα προβλήματα στις πραγματικές ανάγκες του παγκόσμιου εμβολιασμού.

Αφετέρου στην χρησιμοποίηση των εμβολίων ως εργαλείων ήπιας γεωπολιτικής ισχύος από τις χώρες που έχουν παράγει αντίστοιχα εμβόλια, Κίνα και Ρωσία, προκειμένου ως οι αναδυόμενοι πόλοι στο παγκόσμιο γεωπολιτικό σύστημα να λάβουν καλύτερες θέσεις από τις ασθμαίνουσες, ΗΠΑ και Ευρώπη.

Η κατάσταση αυτή αναμφίβολα αποτελεί τεράστια απειλή για τον πλανήτη. Αυτό που οφείλεται να γίνει είναι η άμεση απελευθέρωση των εμβολίων ως πλανητικό δημόσιο αγαθό με χρηματοδότηση της παραγωγής του από τις πλούσιες χώρες (που δεν θα ξεπερνούσε τα 60 δισ. ευρώ) και τη δημιουργία ενός παγκόσμιου μηχανισμού διάθεσης υπό την ομπρέλα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Μόνον έτσι μπορει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η υφιστάμενη πανδημική απειλή του Covid-19 για την ανθρωπότητα.