Οι ΗΠΑ ακυρώνουν τα ανατολίτικα παζάρια της Τουρκίας

Πικρή γεύση αφήνει για την Τουρκία η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Ουάσινγκτον που πραγματοποιήθηκε στις 4 Ιουνίου 2018. Είχε προηγηθεί η ματαίωση επίσημης επίσκεψης του ιδίου στις 19 Μαρτίου εν μέσω κλιμάκωσης της έντασης στις σχέσεις των δύο χωρών, λόγω της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής στη Συρία, η οποία κορυφώθηκε με την κατάληψη του κέντρου της πόλης Αφρίν στις 18 Μαρτίου 2018.

Μία ημέρα μετά την ολοκλήρωση της επίσκεψης Τσαβούσογλου στην Ουάσιγκτον και συγκεκριμένα στις 5 Ιουνίου 2018 κατατέθηκε την αμερικανική Γερουσία το νομοσχέδιο S.2987 το οποίο με τις άρθρα/ενότητες 1263 και 1269 επιτάσσει την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας καθώς και την αποβολή της από το πρόγραμμα παραγωγής και απόκτησης των μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35.

Τον εν λόγω νομοσχέδιο κατά βάση εστιάζει στις πιστώσεις για στρατιωτικές δραστηριότητες του Πενταγώνου και για στρατιωτικές κατασκευές του υπουργείου Ενέργειας και συνοδεύεται από την αναφορά «Εξουσιοδοτική Πράξη για την Εθνική Άμυνα John McCain οικονομικού έτους 2019» που ήδη εγκρίθηκε τον Μάιο 2018 από την αρμόδια επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων. Σύμφωνα με τις προβλεπόμενες νομοθετικές διαδικασίες αναμένεται να ψηφιστεί από την Γερουσία πριν τον εορτασμό της 4ης Ιουλίου, Ημέρας Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ.

Το νομοσχέδιο που εισήχθη από τον ρεπουμπλικάνο γερουσιαστή James Inhofe και η συνοδευτική αναφορά προβλέπουν την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία λόγω της συμφωνίας για αγορά του αντιπυραυλικού συστήματος S-400 από την Ρωσία. Η συγκεκριμένη αγορά εκτιμάται ότι εντάσσεται στον Νόμο για την Ανάσχεση της Ρωσικής Επιρροής στην Ευρώπη και την Ευρασία γνωστού ως CAATSA (Countering America’s Adversaries through Sanctions Act).

Ο Νόμος αυτό επιτάσσει ρητά τον τερματισμό όλων των αμερικανικών πωλήσεων όπλων και την επιβολή κυρώσεων σε οποιαδήποτε χώρα συνεργάζεται με απαγορευμένες ρωσικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της ρωσικής κρατικής αεροπορικής εταιρείας MKB “Fakel” που παράγει τους S-400. Το νομοσχέδιο μάλιστα καλεί τον Αμερικανό πρόεδρο να εκτελέσει πιστά τον Νόμο έναντι της Τουρκίας επιβάλλοντας κυρώσεις κατ’ εφαρμογή του άρθρου/ενότητας 235 του Νόμου CAATSA.

Αποβολή της Τουρκίας από το Πρόγραμμα F-35

Στο ίδιο μήκος κύματος, το νομοσχέδιο προβλέπει την αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35, επικαλούμενο ευρήματα του αμερικανικού Κογκρέσου τα οποία συνδέονται με την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την παράνομη κράτηση του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον καθώς και την υπονόμευση της διαλειτουργικότητας του ΝΑΤΟ. Ειδικότερα, επισημαίνεται ότι η τουρκική κυβέρνηση εσφαλμένα κατηγορεί τον Αμερικανό πάστορα ότι ανήκει σε τρομοκρατική οργάνωση αφενός κρατώντας τον παράνομα, αφετέρου απαγορεύοντας την πρόσβασή του σε δίκαιη δίκη σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.

Την ίδια στιγμή το Κογκρέσο προειδοποιεί ότι η τουρκική κυβέρνηση φέρει άμεση ευθύνη για την υγεία και ασφάλεια του Άντριου Μπράνσον και ότι δεν θα ανεχτεί τις προσπάθειες οιασδήποτε ξένης κυβέρνησης, σκιαγραφώντας την τουρκική, να χρησιμοποιεί ως εργαλείο πολίτες των ΗΠΑ προς άσκηση πολιτικής επιρροής. Το Κογκρέσο αναγνωρίζει ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν μαζί με άλλους ανώτερους κυβερνητικούς υπαλλήλους έχουν επανειλημμένα δημοσίως δηλώσει την πρόθεση της Τουρκίας να αγοράσει το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400 που εκλαμβάνεται ως πράξη η οποία χρήζει κυρώσεων σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία των ΗΠΑ. Και τούτο διότι μεταξύ άλλων οιαδήποτε προσπάθεια της Τουρκίας να ενισχύσει τις σχέσεις με την Ρωσία υπονομεύει τη γενική ασφάλεια της νατοϊκής συμμαχίας και υποβαθμίζει τη διαλειτουργικότητα της.

Ως εκ τούτου, το νομοσχέδιο απαιτεί από τον Αμερικανό υπουργό Άμυνας να υποβάλλει στις αρμόδιες Επιτροπές Άμυνας και Εξωτερικών Σχέσεων έκθεση που θα περιλαμβάνει σχέδιο για την ακύρωση της συμμετοχής της Τουρκίας στις βιομηχανικές και στρατιωτικές πτυχές του προγράμματος για τα F-35.

Το δε σχέδιο οφείλει να περιλαμβάνει:

1. τα βήματα που απαιτούνται για την εξάλειψη της συμμετοχής της τουρκικής βιομηχανίας στην κατασκευή και τη συναρμολόγηση του προγράμματος F-35,
2. τα κόστη που συνδέονται με την αντικατάσταση εργαλείων και υλικών κατασκευής που κατέχει η τουρκική βιομηχανία,
3. τα χρονοδιαγράμματα που συνδέονται με την αποβολή της τουρκικής κυβέρνησης και της βιομηχανίας από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών F-35, έτσι ώστε να επέλθει ο μικρότερος αντίκτυπος στους εναπομείναντες εταίρους του διεθνούς προγράμματος, και
4. μέτρα που απαιτούνται ώστε να απαγορευτεί η μεταφορά οιουδήποτε αεροσκάφους F-35 από την επικράτεια των ΗΠΑ που επί του παρόντος ανήκει και λειτουργεί για λογαριασμό της τουρκικής κυβέρνησης.

Το νομοσχέδιο επίσης αποσαφηνίζει ότι το αμερικανικό Πεντάγωνο δεν πρέπει να μεταφέρει την ιδιοκτησία οιουδήποτε αεροσκάφους F-35 στην Τουρκία τουλάχιστον μέχρι την υποβολή της προβλεπόμενης έκθεσης στις αρμόδιες επιτροπές του Κογκρέσου.

Αντιτουρκικά πυρά στο Κογκρέσο

Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο αποτελεί τον πιο πρόσφατο κρίκο στην αλυσίδα της νομοθετικής διαδικασίας που έχει δρομολογηθεί τους τελευταίους δύο μήνες στο Κογκρέσο έναντι της Τουρκίας. Έχει προηγηθεί στην αμερικανική Βουλή (US House) η ψήφιση του Νόμου H.R. 5515 για τον αμυντικό προϋπολογισμό οικονομικού έτους 2019 που προβλέπει τη σύνταξη έκθεσης για την αποτίμηση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας εντός 60 ημερών από την ισχύ του Νόμου. Επιβάλλει το πάγωμα της παράδοσης αμερικανικού στρατιωτικού οπλισμού στην Τουρκία συμπεριλαμβανόμενων των μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35. Ο συγκεκριμένος μάλιστα νόμος αναμένεται να εγκριθεί από την γερουσία και να υπογραφεί από τον Αμερικανό πρόεδρο.

Στο ίδιο μήκος νομοθετικού κύματος, τον περιορισμό στη μεταφορά των αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία είχαν εισηγηθεί στις 26 Απριλίου 2018 με το νομοσχέδιο S. 2781 στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Τζέιμς Λάνκφορντ, η Δημοκρατική γερουσιαστής Τζιν Σαχίν και ο Ρεπουμπλικάνος Τομ Τίλλις. Παρομοίως, στις 17 Μαΐου 2018 εισήχθη στην αμερικανική Βουλή το νομοσχέδιο HR 5863 από τον Δημοκρατικό βουλευτή Ντέιβιντ Σίσιλιν.

Είναι προφανές ότι ο πολιτικός μηχανισμός των ΗΠΑ έχει ενεργοποιηθεί διακομματικά, δηλαδή τόσο το ρεπουμπλικανικό όσο και το δημοκρατικό κόμμα, ως προς την σκλήρυνση της στάσης έναντι της Τουρκίας. Το αιτιολογικό συνίσταται στο ότι η Άγκυρα προβαίνει σε συστηματικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θρησκευτικών ελευθεριών καθώς και σε παραβίαση της νομοθεσίας CAATSA, απειλεί με κλείσιμο τη νατοϊκή βάση του Ιντσιρλίκ και επιχειρεί να δημιουργήσει τετελεσμένα στην βόρεια Συρία προωθώντας το διαμελισμό της αραβικής χώρας σε απόσταση αναπνοής από τα αμερικανικά στρατεύματα και βάσεις που υφίστανται στα βόρεια και βορειοανατολικά της Συρίας.

Τα μέτρα αποδίδουν

Υπό τα δεδομένα, αποτελεί βεβαιότητα ότι η ρήτρα επιβολής απαγόρευσης σχετικά με τη μεταφορά F-35 στην Τουρκία θα εγκριθεί από αμφότερα τμήματα του κογκρέσου σε κοινή διάσκεψη με τον Αμερικανό πρόεδρο να δίνει την τελική έγκριση. Η τουρκική επομένως απόφαση για αναβολή της παραλαβής των ρωσικών αντιαεροπρικών συστημάτων S-400 που είχε προγραμματιστεί για τον Φεβρουάριο του 2019 και μετατέθηκε στον Δεκέμβριο του ίδιου έτους εκτιμάται ότι ελήφθη υπό το πρίσμα των πολιτικών και νομοθετικών πιέσεων που δέχεται από την Ουάσιγκτον.

Πολλώ δε μάλλον όταν η Άγκυρα αντιλαμβάνεται ότι οι νομοθετικές πιέσεις ενδέχεται να μετουσιωθούν σε οικονομικές και στρατιωτικές κυρώσεις μετατρέποντας σταδιακά την Τουρκία σε χώρα-παρία στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Τα ανατολίτικα παζάρια της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και την Ρωσία σε συνδιασμό με τον νεο-οθωμανικό αναθεωρητισμό έχουν φέρει την ίδια σε γεωπολιτικές συμπληγάδες ακυρώνοντας τις προσπάθειες να αναδεχθεί σε τρίτο πόλο πρωτίστως στη Συρία και δευτερευόντως στην Εγγύς Ανατολή.

Η συντηρητική ισλαμική κοινωνία και η αναδιαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας της Τουρκίας αποτυπώνουν την de facto απομάκρυνση της από τα δυτικά πρότυπα και την προσκόλληση σε νέα πολιτικο-ισλαμικά δεδομένα. Ελάχιστα πλέον φαίνεται να είναι τα περιθώρια για ανάκαμψη της στο άρμα της δύσης. Αλήθεια ή μύθος; Ο χρόνος θα δείξει…