Οι Κούρδοι δεν έχουν φίλους, έχουν μόνο τα βουνά

του Γιώργου Λυκοκάπη  – 

“Η αποφασιστικότητα του κουρδικού λαού δεν κάμπτεται μπροστά σε απειλές. Το δημοψήφισμα έχει οριστεί για τις 25 Σεπτεμβρίου. Τελεία“. Αποφασισμένος δήλωνε όλο το προηγούμενο διάστημα ο ηγέτης των Κούρδων, Μασούντ Μπαρζανί, να προχωρήσει στο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία των Κούρδων του Ιράκ. Είχε προηγηθεί η ανακοίνωση της κυβέρνησης των ΗΠΑ, η οποία καλούσε για αναβολή της σχετικής ψηφοφορίας.

Μία ετερόκλητη συμμαχία Ιράν, Τουρκίας, Ιράκ έχει διαμορφωθεί για να ματαιώσει τη διενέργεια του δημοψηφίσματος των Κούρδων του Ιράκ, απειλώντας ευθέως με χρήση στρατιωτικής βίας. Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ δεν αντιδρούν σ’ αυτές τις απειλές. Οι πεσμεργκά αισθάνονται πως είναι έτοιμοι να δεχτούν πισώπλατη μαχαιριά και δεν θα είναι η πρώτη φορά στη νεότερη ιστορία τους.

Η εποχή του Σαντάμ

Ο ιστορικός ηγέτης των Κούρδων του Ιράκ Μουσταφά Μπαρζανί (ο πατέρας του σημερινού Κούρδου ηγέτη) με την υποστήριξη των ΗΠΑ και του Σάχη του Ιράν, είχε ξεκινήσει ένοπλο αντάρτικο στο Ιράκ στη δεκαετία του ’70. Ο τότε αντιπρόεδρος της ιρακινής κυβέρνησης, ο μετέπειτα δικτάτορας Σαντάμ Χουσεϊν, φοβούμενος τον διαμελισμό της χώρας, αποφάσισε να διαπραγματευτεί προσωπικά με τον Σάχη. Η προσπάθεια απέδωσε καρπούς τον Μάρτιο του 1975.

Ο Σαντάμ δέχτηκε να διευθετήσει τις εδαφικές διαφορές του με το Ιράν και σε αντάλλαγμα ο Σάχης Παχλεβί θα διέκοπτε κάθε είδους στήριξη στους Κούρδους του Ιράκ. Ο ιρακινός στρατός διέλυσε στη συνέχεια τις δυνάμεις των Κούρδων με μία σειρά εκκαθαριστικών επιχειρήσεων. Ο Μπαρζανί κατέφυγε στο εξωτερικό, όπου πέθανε λίγα χρονιά μετά. Ήταν πικραμένος από την στάση της Ουάσιγκτον, η οποία εγκατέλειψε τους Κούρδους φίλους της στο έλεος των μπααθιστών του Σαντάμ Χουσεϊν.

Σήμερα, το “μήλο της έριδος” είναι η περιοχή του Κιρκούκ, την οποία κατέλαβαν από τους τζιχαντιστές οι Κούρδοι πεσμεργκά, χωρίς την βοήθεια των ιρακινών ενόπλων δυνάμεων, που δεν φημίζονται για την πολεμική τους δεινότητα. Πλούσια σε πετρέλαιο, με μικτό πληθυσμό (Κούρδοι, Τουρκμένοι, Άραβες), ο Μπαρζανί την συμπεριέλαβε στο δημοψήφισμα, προκαλώντας την οργή της Βαγδάτης. Το ιρακινό κοινοβούλιο εξουσιοδότησε τον Πρωθυπουργό Χάιντερ αλ Αμπάντι να “πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα” για την ενότητα του Ιράκ. Το δε Ανώτατο Δικαστήριο του Ιράκ χαρακτήρισε πρόσφατα το δημοψήφισμα “αντισυνταγματικό“.

Γεωπολιτικά παιχνίδια Τουρκίας-Ιράκ

Το προηγούμενο διάστημα οι σχέσεις Τουρκίας-Ιράκ ήταν εχθρικές. Ο Ερντογάν επιδίωκε να συμμετάσχει ο τούρκικος στρατός στην κατάληψη της Μοσούλης από το Ισλαμικό Κράτος, αλλά οι Βαγδάτη απέρριψε την τουρκική επιδίωξη. Ο Ιρακινός Πρωθυπουργός είχε πει περιφρονητικά ότι “δεν μετράει ο λόγος του Ερντογάν“, Η δε ιρακινή κυβέρνηση τον κατηγορούσε ανοιχτά για διασυνδέσεις με το Ισλαμικό Κράτος.

Με τους τζιχαντιστές να ηττώνται στα πεδία των μαχών, ακόμα και στο προπύργιο τους στην Ράκα της Συρίας, η ιρακινή κυβέρνηση συμπλέει πλέον με την στάση του Τούρκου Προέδρου. Ο Ερντογάν, σε δηλώσεις του για το κουρδικό δημοψήφισμα, μίλησε για “ιστορικό λάθος των Κούρδων” και προειδοποίησε για “κίνδυνο συγκρούσεων στην περιοχή“.

Οι Τούρκοι αποκλείστηκαν και από τις επιχειρήσεις στην Ράκα.  Μετά την πρόσφατη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια αλλαγή στην αμερικανική στάση, παρά τις εκατέρωθεν φιλοφρονήσεις. Κομβικό ρόλο συνεχίζει να παίζει η κουρδική οργάνωση YPG, που είναι το συριακό παρακλάδι του PKK. Παρά τις εκκλήσεις του Ερντογάν, οι ΗΠΑ δεν χαρακτηρίζουν το YPG “τρομοκρατική οργάνωση”.

Ο πρόεδρος Τραμπ ενισχύει τους Κούρδους με σύγχρονο στρατιωτικό εξοπλισμό από τον Μάιο του 2017. Την απόφαση έλαβε μερικές μέρες μετά την πρώτη συνάντηση που είχε με τον Τούρκο ομόλογο του. Πάντως, οι Τούρκοι ένιωσαν σίγουρα ανακουφισμένοι από την έντονη καταδίκη του κουρδικού δημοψηφίσματος από την πλευρά της Ουάσιγκτον.

Τι φοβούνται Τουρκία-Ιράν

Ο Ερντογάν τρέμει πως το δημοψήφισμα του Ιράκ θα αποτελέσει θρυαλλίδα δυσμενών εξελίξεων, καθώς είναι βέβαιο πως θα ενθαρρύνει τις αποσχιστικές τάσεις του κουρδικού πληθυσμού στην Τουρκία και την ένοπλη δράση του PKK. Παρόμοιους φόβους έχει και το Ιράν, λόγω της ισχυρής μειονότητας των Κούρδων στο εσωτερικό του, με το καθεστώς της Τεχεράνης να καταδικάζει, επίσης, έντονα την διενέργεια δημοψηφίσματος.

Το Ιράν ασκεί μεγάλη επιρροή στο Ιράκ, μία από τις λίγες αραβικές χώρες όπου το δόγμα του σιιτισμού είναι πλειοψηφικό. Έχει υπό την εποπτεία του τις ισχυρές, σιιτικές παραστρατιωτικές οργανώσεις, οι οποίες πολέμησαν το ιΣλαμικό Κράτος σε συνεργασία με τις ιρακινές ένοπλες δυνάμεις.

Ένα από τα πιο ισχυρά πρόσωπα της Τεχεράνης, ο επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης στρατηγός Κασέμ Σολεϊμάνι, κατά την επίσκεψή του σε κουρδικές πόλεις του Ιράκ, έστειλε ένα απειλητικό μήνυμα στην κουρδική κοινότητα. Είπε ξεκάθαρα πως το Ιράν δεν θα αντιδράσει αν οι σιιτικές πολιτοφυλακές επιτεθούν στο Κιρκούκ, όπως έχουν προειδοποιήσει ότι θα κάνουν μετά την έκβαση του δημοψηφίσματος.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι θέσεις της Τουρκίας με το Ιράν ταυτίζονται, παρόλο που στον εμφύλιο της Συρίας υποστήριξαν διαφορετικά στρατόπεδα. Οι δύο χώρες στάθηκαν στο πλευρό του Κατάρ στην πρόσφατη ενδοαραβική κρίση, με το Ιράν να καταδικάζει από την πρώτη στιγμή την απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Τούρκου Προέδρου.

Ξεκαθάρισμα θέλει το Ισραήλ

Η πιο σημαντική χώρα της περιοχής που χαιρέτισε το δημοψήφισμα των Κούρδων του Ιράκ είναι το Ισραήλ. Το γεγονός αυτό σίγουρα προβλημάτισε την Τεχεράνη, τον μεγάλο εχθρό του εβραϊκού κράτους, και την Άγκυρα. Είναι γνωστό πως η θητεία Ερντογάν σημαδεύτηκε από την επιδείνωση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ.

Για τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ Νετανιάχου ο Ερντογάν είναι ένας αντισημίτης δημαγωγός και ένας σύμμαχος των τρομοκρατών της Χαμάς. Όσον αφορά τη συμφωνία για  το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός θεωρεί ότι η διεθνής κοινότητα “πρέπει να την διορθώσει ή να την πετάξει“, όπως δήλωσε εμφατικά στην ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη.

Για τα “γεράκια” του Τελ Αβίβ η καλύτερη λύση είναι αιφνιδιαστικά στρατιωτικά πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Τεχεράνης, έστω και αν δεν το ομολογούν δημοσίως. Ο Νετανιάχου βλέπει στους Κούρδους αντάρτες, τους παλιούς σιωνιστές μαχητές των εβραϊκών οργανώσεων, που πολεμούσαν τη βρετανική παρουσία στην Παλαιστίνη. Το πρόβλημα για τους Κούρδους είναι ότι δεν συνορεύουν με το Ισραήλ, αλλά με το Ιράν και την Τουρκία.

Η στάση του Τραμπ

Ο πιο στενός σύμμαχος του Τελ Αβίβ, ο Πρόεδρος Τραμπ έχει τη χειρότερη γνώμη για το καθεστώς του Ιράν, αλλά μοιάζει να ανησυχεί με την αυξανόμενη προσέγγιση μιας χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ με ένα καθεστώς που αποκαλεί δημοσίως “δολοφονικό”. Είναι ένας από τους λόγους που η κυβέρνηση των ΗΠΑ καταδικάζει έντονα το δημοψήφισμα και πασχίζει για την αναβολή του.

Ο Αμερικάνος Πρόεδρος θεωρεί πως η αυξανόμενη επιρροή του Ιράν σε μία νευραλγική περιοχή απειλεί τα συμφέροντα της υπερδύναμης. Υπάρχει κρίση στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία, ειδικά μετά τα σχέδια της Άγκυρας για την απόκτηση ρώσικων πυραύλων S400, αλλά ο Πρόεδρος Τραμπ δεν είναι πρόθυμος να προχωρήσει σε μία κίνηση εξόφθαλμα εχθρική για την Τουρκία.

Ο Μπαρζανί ανακοίνωσε συνέντευξη τύπου το Σάββατο όπου θα γνωστοποιήσει τις τελικές του προθέσεις. Το ενδεχόμενο αναβολής του δημοψηφίσματος μοιάζει πιθανό, αν ο Κούρδος ηγέτης πιστεύει ότι θα έχει την τύχη του πατέρα του. Από την άλλη πλευρά υπάρχει η αίσθηση πως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για την δημιουργία της πρώτης κουρδικής κρατικής οντότητας.

Ο Μπαρζανί ξέρει πως δύσκολα θα παρουσιαστεί στο μέλλον παρόμοια ευκαιρία και μοιάζει έτοιμος να προχωρήσει μέχρι τέλους. Εξάλλου οι Κούρδοι είναι “μπαρουτοκαπνισμένοι”, σκληροτράχηλοι αντάρτες και πρόθυμοι να υπερασπιστούν ότι κέρδισαν με το αίμα τους. Όπως λένε και οι ίδιοι “οι Κούρδοι δεν έχουν φίλους, έχουν μόνο τα βουνά”.