Οι κυρώσεις οδηγούν σε ρήξη τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις

Νέα δεδομένα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις δημιουργεί η οριστική απόφαση του Λευκού Οίκου να αποκλείσει την Τουρκία του Ερντογάν από το πρόγραμμα των αμερικανικών μαχητικών F-35, ως “αντίποινα” για την αγορά των ρωσικών S-400. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κάνει ήδη λόγο για πλήγμα στις διμερείς σχέσεις, οι οποίες παραμένουν καιρό τώρα τεταμένες, η αμερικανική απόφαση, ωστόσο, δημιουργεί και την δυναμική για γεωστρατηγικές αλλαγές στην νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Η απόφαση για τον αποκλεισμό της Τουρκίας ήταν επιβεβλημένη από την αμερικανική νομοθεσία, παρά την “σχετική απροθυμία” και τους δισταγμούς του Τραμπ, ο οποίος προσπαθεί να δικαιολογήσει την επιλογή του Ερντογάν, από την συνάντησή τους στην Οσάκα και μετά. Έτσι το βράδυ της Τετάρτης ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε και επισήμως ότι η απόφαση της Τουρκίας να αγοράσει τους S-400 καθιστά αδύνατη τη συνεχιζόμενη εμπλοκή της στο πρόγραμμα των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-35.

Στην ανακοίνωση αναφέρεται ρητά ότι «τα F-35 δεν μπορούν να συνυπάρχουν με μια ρωσική πλατφόρμα συγκέντρωσης πληροφοριών», αν και τονίζεται ότι η σχέση των δύο χωρών, ως συμμάχων στο ΝΑΤΟ, είναι «πολυεπίπεδη» και δεν επικεντρώνεται μόνο σε αυτό το θέμα. Στην ανακοίνωση αναφέρεται επίσης ότι οι ένοπλες δυνάμεις των δύο χωρών έχουν μια ισχυρή σχέση, η οποία θα συνεχιστεί, αλλά υπό τους περιορισμούς που θέτει «η παρουσία του συστήματος των S-400 στην Τουρκία».

Λίγη ώρα αργότερα, η υφυπουργός Άμυνας που είναι αρμόδια για τις προμήθειες και την τεχνολογία, Έλεν Λορντ, αφού επιβεβαίωσε την ευθυγράμμιση των εταίρων του ΝΑΤΟ με την αμερικανική απόφαση, έδωσε και το χρονοδιάγραμμα της απομάκρυνσης της Τουρκίας από το  πρόγραμμα των F-35. Σύμφωνα με όσα είπε, η συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα θα έχει τερματιστεί έως τα τέλη Μαρτίου του 2020.

Μια δύσκολη απόφαση

Η ίδια διαβεβαίωσε ότι η Ουάσινγκτον θα καλύψει τα κενά που δημιουργεί ο αποκλεισμός της Τουρκίας και ότι δεν θα υπάρξουν προβλήματα στις παραγγελίες F-35που έχουν ήδη κάνει άλλες χώρες. Απέφυγε, ωστόσο, να απαντήσει αν η Άγκυρα θα μπορούσε να επανενταχθεί στο πρόγραμμα των F-35, ακυρώνοντας την εγκατάσταση των S-400. Απάντηση σε αυτό έδωσε όμως ο αναπληρωτής υφυπουργός Άμυνας, αρμόδιος για τη χάραξη πολιτικής, Ντέιβιντ Τράκτενμπεργκ, ο οποίος τόνισε ότι πρόκειται για μια «πολύ συγκεκριμένη αντίδραση σε μια συγκεκριμένη ενέργεια». Διαβεβαίωσε μάλιστα, ότι η αμερικανική κυβέρνηση παραμένει προσηλωμένη στη στρατηγική σχέση της με την Τουρκία.

Η απόφαση του Λευκού Οίκου ήταν μια αναμενόμενη και αναγκαστική από την αμερικανική νομοθεσία απόφαση, την οποία έλαβε ο Τραμπ με “βαριά καρδιά”, υπολογίζοντας όχι μόνο την γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας, αλλά και τα δισεκατομμύρια δολάρια που θα χαθούν. Ο Τραμπ δικαιολόγησε άλλωστε, όλο το προηγούμενο διάστημα, τον Ερντογάν και εκμεταλλεύτηκε τις “αποκαλύψεις” του για του Patriot για να “χτυπήσει” τον Ομπάμα και τους Δημοκρατικούς.

Η Άγκυρα, πάντως, κάνει λόγο για πλήγμα στους διμερείς στρατηγικούς δεσμούς, χαρακτηρίζοντας «άδικη» και «μονομερή» την απόφαση, την οποία ο Ερντογάν είχε αποκαλέσει «κλοπή» εβδομάδες πριν ληφθεί. Μάλιστα το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών προτρέπει την Ουάσινγκτον να την ανακαλέσει, εκτιμώντας ότι θα πλήξει τους στρατηγικούς δεσμούς των δύο συμμάχων στο ΝΑΤΟ κρατών.

Στην αγκαλιά του Πούτιν

Οι s-400 δεν είναι όμως το μοναδικό σημείο έντασης στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Οι δύο χώρες προσεγγίζουν διαφορετικά την κατάσταση στη Συρία και τις κυρώσεις στο Ιράν, σε ένα πλαίσιο στο οποίο κυριαρχεί βεβαίως ο προσεταιρισμός της Άγκυρας από την Μόσχα. Πούτιν και Ερντογάν συναντώνται πλέον πολύ συχνά και αμφότεροι έχουν εκφράσεις, κατά καιρούς, την επιθυμία για ακόμη πιο στενή συνεργασία.

Ο Ερντογάν βρίσκεται όμως αντιμέτωπος και με ευρωπαϊκές κυρώσεις για τις παράνομες και προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ. Ενέργειες, οι οποίες έχουν καταδικαστεί επανειλημμένως και από τις ΗΠΑ. Αν σε αυτό προστεθεί η συμμετοχή της Ουάσινγκτον στην τριμερή Έλλαδας-Κύπρου-Ισραήλ, η συμφωνία για τον EastMed και το αμερικανικό  «Νομοσχέδιο για την Ασφάλεια και την Ενεργειακή Συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο», τότε τα πράγματα περιπλέκονται ακόμη περισσότερο. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η αποπομπή από το πρόγραμμα των F-35 ανακοινώθηκετην ώρα που βρίσκεται στις ΗΠΑ ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας και οι δύο πλευρές διαβεβαιώνουν για την ενίσχυση της συνεργασίας, στο πλαίσιο του Στρατηγικού Διαλόγου.

Οι Αμερικανοί και ο Τραμπ θέλουν την Τουρκία στο “δυτικό μαντρί”, η κατάσταση που διαμορφώθηκε όμως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα έστρεψε τον Ερντογάν στη Μόσχα. Και αυτήν την ώρα, η διατήρηση και η σύσφιξη της σχέσης με την Ρωσία αποτελεί για τον Τούρκο πρόεδρο προϋπόθεση επιβίωσης. Ο Ερντογάν εξέφρασε την δυσφορία του για τις εξελίξεις και ο Τραμπ έσπευσε να ανακοινώσει ότι η Ουάσινγκτον δεν εξετάζει προς το παρόν κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας.

Σε αυτό συνέβαλε και η ετοιμότητα των Ρώσων να προμηθεύουν στην Τουρκία τα ρωσικά Su-35, αν η Άγκυρα υποβάλει σχετικό αίτημα, μετά την αποπομπή από τα F-35 και αφού οι σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας γίνονται όλο και πιο στενές. Ώρες άλλωστε πριν την επίσημη ανακοίνωση του Λευκού Οίκου για την αποπομπή της Άγκυρας από το πρόγραμμα των F-35 η Μόσχα καταδίκαζε ως «μονομερή» ενέργεια την απόφαση της ΕΕ για την επιβολή κυρώσεων, δηλώνοντας μάλιστα ότι δεν θα τις αποδεχθεί. Η ανακοίνωση ήταν ιδιαίτερα προσεκτική και δεν έμπαινε στην ουσία του κυπριακού ζητήματος, το ερώτημα, ωστόσο, είναι μέχρι πότε.