Οι ορατές και αόρατες σχέσεις του Ερντογάν με τη Χαμάς

Οι δεσμοί του Ερντογάν με τη Χαμάς βρίσκονται και πάλι στο μικροσκόπιο της Ουάσιγκτον μετά την επίθεση στο Ισραήλ, αλλά η Ευρώπη κλείνει τα μάτια. Ο Ερντογάν έχει αυτοπροταθεί ως μεσολαβητής για την απελευθέρωση Ισραηλινών ομήρων, αλλά οι διασυνδέσεις του με την Χαμάς ρίχνουν τώρα σκιά στις προσπάθειες προσέγγισης με το Ισραήλ. Τη Δευτέρα, χιλιάδες συγκεντρώθηκαν σε μεγάλο τζαμί της Κωνσταντινούπολης για να διαδηλώσουν υπέρ της Χαμάς και να απειλήσουν το Ισραήλ.

Μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του Ερντογάν είναι θρησκευόμενοι και φανατικά κατά του Ισραήλ, αλλά η επίθεση της Χαμάς έφερε τον “σουλτάνο” σε δύσκολη θέση, αφού τορπιλίζει την προσπάθειά του να αποκαταστήσει τις σχέσεις με το Ισραήλ. Τον περασμένο μήνα, είχε συναντηθεί για πρώτη φορά με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.

Ο Ερντογάν τώρα επιχειρεί μια ολοένα και πιο δύσκολη εξισορρόπηση, προσπαθώντας να κρατήσει ζωντανή την προσέγγιση με το Ισραήλ, ενώ εκδηλώνεται η οργή των υποστηρικτών του. Από τη ρητορική του, ωστόσο, γίνεται σαφές πως επιλέγει να ευθυγραμμιστεί με το αίσθημα των απανταχού μουσουλμάνων. Το Ισραήλ, πάντως, αποφεύγει μέχρι τώρα να στραφεί εναντίον του. Η πρεσβεία του στην Τουρκία δημοσίευσε βίντεο, ευχαριστώντας τους Τούρκους που εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στον ισραηλινό λαό. Προς το παρόν, το Ισραήλ εστιάζει εκεί που έχει κοινά συμφέροντα με την Τουρκία, όπως στον Καύκασο.

Η Τουρκία φιλοξενεί τη Χαμάς

Οι σχέσεις του νεοοθωμανικού καθεστώτος με τη Χαμάς, όμως, έρχονται όλο και πιο πολύ στην επιφάνεια. Από όταν ανέλαβε την εξουσία, ο Ερντογάν σταδιακά αλλά σταθερά αναδιέταξε τις συμμαχίες της Τουρκίας, απομακρυνόμενος από το Ισραήλ και τη Δύση για να διεκδικήσει ηγετικό ρόλο στη μουσουλμανική Μέση Ανατολή. Υποστήριξε (και χρηματοδότησε) τη Χαμάς στις διαμάχες με την Παλαιστινιακή Αρχή.

Νεοοθωμανοί και Χαμάς έχουν ιδεολογικούς δεσμούς με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Οι δεσμοί αυτοί, παρά το εμπάργκο της Δύσης, καθοδηγήθηκαν από τον Χακάν Φιντάν πρώην επικεφαλής της ΜΙΤ και σήμερα Υπουργό Εξωτερικών. Τον Ιούλιο, ο Ερντογάν είχε συνομιλίες με τον ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε. Οι δύο τους έχουν συναντηθεί πολλές φορές. Πολλά ανώτερα στελέχη της Χαμάς, μάλιστα, διαμένουν στην Τουρκία.

Στους στενούς δεσμούς στηρίζεται ο Ερντογάν για να διεκδικήσει μεσολαβητικό ρόλο. Τούρκος αξιωματούχος, που επικαλείται το Reuters, ισχυρίζεται ότι η Άγκυρα εργάζεται για να πετύχει την απελευθέρωση των ομήρων. Με την αύξηση των διαδηλώσεων κατά του Ισραήλ στην Τουρκία –πολλές υποστηρίζονται από την αντιπολίτευση– η πίεση στον Ερντογάν να σκληρύνει τη στάση του έναντι του Τελ Αβίβ εντείνεται.

Τούρκικα διαβατήρια

Η Τουρκία έδωσε διαβατήρια σε δώδεκα μέλη της Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε Ισραηλινός διπλωμάτης, μιλώντας για «ένα πολύ εχθρικό βήμα» προς το Ισραήλ. Ο Ισραηλινός επιτετραμμένος στην Άγκυρα Ρόι Γκιλάντ είπε ότι το Ισραήλ είχε ήδη πει στην Τουρκία πέρυσι ότι η Χαμάς διεξάγει «δραστηριότητα που σχετίζεται με την τρομοκρατία», αλλά η Τουρκία δεν είχε λάβει μέτρα.

Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας είχαν διακοπεί το 2018. Την ίδια χρονιά, ο Ερντογάν είχε πει στο Νετανιάχου ότι «η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση και οι Παλαιστίνιοι δεν είναι τρομοκράτες. Είναι ένα κίνημα αντίστασης που υπερασπίζεται την παλαιστινιακή πατρίδα ενάντια σε μια δύναμη κατοχής». Στους ηγέτες της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε και Σαλέχ Αλ-Αρούρι η Άγκυρα παρείχε τουρκικά διαβατήρια και άδεια διαμονής. Ο Αρούρι, αρχηγός της Χαμάς στη Δυτική Όχθη, έχει χαρακτηριστεί τρομοκράτης από τις ΗΠΑ και επικηρυχθεί με 5.000.000 δολάρια. Οι ισραηλινές υπηρεσίες θεωρούν ότι είναι ένας από τους εγκέφαλους των επιθέσεων.

Τον περασμένο Ιούλιο, οι ισραηλινές αρχές κατάσχεσαν 16 τόνους εκρηκτικών που προέρχονταν από την Τουρκία και προορίζονταν για τη Γάζα, προφανώς για ρουκέτες της Χαμάς. Μια μέρα μετά τις επιθέσεις της Χαμάς, ο Φιντάν μίλησε με τον Μπλίνκεν, ο οποίος ζήτησε «τη συμβολή της Τουρκίας για κατάπαυση του πυρός» μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. Ο Φιντάν, όμως, έχει παίξει κεντρικό ρόλο στις σχέσεις με τη Χαμάς. Είναι ενδεικτικό ότι μετά από πίεση, ο Μπλίνκεν διέγραψε το σχετικό αίτημα που είχε ανακοινώσει από τα κοινωνικά δίκτυα.

Οι πληροφορίες της Telegraph

To 2020, o επιτετραμένος του Ισραήλ δήλωσε ότι τα στελέχη της Χαμάς που έλαβαν τουρκικά διαβατήρια οργάνωναν τρομοκρατικές ενέργειες από την Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα The Telegraph, που είχε επικαλεστεί πηγές της ισραηλινής αστυνομίας, ανακρίσεις υπόπτων για τρομοκρατία από Ισραηλινούς αποκάλυψαν ότι οι επιχειρήσεις της Χαμάς στην Ιερουσαλήμ και τη Δυτική Όχθη κατευθύνονται από την Κωνσταντινούπολη. Μια τέτοια επιχείρηση που αναφέρει η εφημερίδα ήταν το σχέδιο δολοφονίας Ισραηλινών αξιωματούχων, του τότε (2019) δημάρχου της Ιερουσαλήμ και του ανωτάτου στελέχους της αστυνομίας από τον 23χρονο κάτοικο της Ανατολικής Ιερουσαλήμ Αντάμ Μουσελμάνι, ο οποίος στρατολογήθηκε γι’ αυτόν τον σκοπό στην Κωνσταντινούπολη.

Το δημοσίευμα ήρθε λίγες μέρες μετά τη συνάντηση Ερντογάν-Χανίγιε  και τη δήλωσή του ότι «θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε τους αδελφούς μας στην Παλαιστίνη». Ισραηλινοί αξιωματούχοι είχαν πει στην Telegraph ότι η Τουρκία είχε παραβιάσει τη δέσμευσή της το 2015 –με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ– να μην επιτρέψει στη Χαμάς να σχεδιάζει τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον του εβραϊκού κράτους από το έδαφός της. Ο επίδοξος δολοφόνος Μουσελμάνι, ο οποίος συνελήφθη από την Σιν Μπετ, είχε συναντηθεί με τον χειριστή του, το ανώτερο στέλεχος της Χαμάς Ζαχαρία Νατζίμπ.

Η Telegraph δημοσίευσε πληροφορίες ότι οι επαφές μεταξύ Τούρκων και Χαμάς είναι συνεχείς και στενές, με την MIT να συνεργάζεται στενά με τον αξιωματούχο της Χαμάς, Τζιχάντ Γιααμόρ. Στην Κωνσταντινούπολη έχει εγκατασταθεί μεταξύ άλλων και ο Αμπντέλ Ραχμάν Γκανιμάτ, πρώην επικεφαλής του πυρήνα Surif που πραγματοποίησε βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας τη δεκαετία του 1990.

Εδώ και πάνω από δεκαετία η Δύση κάνει τα στραβά μάτια για τις δράσεις του Ερντογάν όχι μόνο στην Κύπρο, στη Λιβύη και στον Καύκασο, αλλά και για την στήριξη της Χαμάς, η οποία χαρακτηρίζεται τρομοκρατική από τους Δυτικούς. Μπορεί οι ΗΠΑ να βλέπουν τον ρόλο του Ερντογάν, αλλά προς το παρόν τουλάχιστον δεν κάνουν τίποτα για να τον περιορίσουν. Είναι πλέον επιτακτικό να αναδιαταχθεί και η ευρωπαϊκή πολιτική στη Μέση Ανατολή. Ο φόβος μήπως η Τουρκία εγκαταλείψει τη Δύση, εγκλωβίζει την δυτική πολιτική σε πλήρη αδράνεια, γεγονός που ευνοεί τον Ερντογάν.