Οι Πακιστανοί Ταλιμπάν βάζουν φωτιά στις σχέσεις Ισλαμαμπάντ-Καμπούλ

Το αφγανικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε ότι δυνάμεις των Ταλιμπάν πραγματοποίησαν μία σειρά επιθέσεων, «πέρα από την υποθετική γραμμή» – μία έκφραση που χρησιμοποιούν οι αφγανικές αρχές για να περιγράψουν μία περιοχή του Πακιστάν, στα σύνορα με το Αφγανιστάν, στην οποία οι Αφγανοί δεν αναγνωρίζουν την πακιστανική κυριαρχία. Υποστήριξαν ότι έπληξαν «κακόβουλα στοιχεία», υπεύθυνα για επιθέσεις στο Αφγανιστάν. Είναι χαρακτηριστικό πως ο εκπρόσωπος του υπουργείο απέφυγε να πει ότι χτυπήθηκε πακιστανικό έδαφος, εμμένοντας ότι επλήγησαν στόχοι στην «υποθετική γραμμή».

Υπάρχουν αναφορές ότι ένας Πακιστανός παραστρατιωτικός και επτά τραυματίστηκαν από τις συγκρούσεις αυτές, στις οποίες απάντησε η πακιστανική Αεροπορία και το πακιστανικό Πυροβολικό, προκαλώντας απώλειες στις τάξεις των Ταλιμπάν. Προηγουμένως, οι Ταλιμπάν ισχυρίστηκαν ότι συγκέντρωσαν δύναμη 20.000 μαχητών τους στα σύνορα με το Πακιστάν.

Η αντιπαράθεση ήλθε αφότου οι αρχές των Ταλιμπάν του Αφγανιστάν κατηγόρησαν το Πακιστάν ότι σκότωσε 46 ανθρώπους, κυρίως γυναίκες και παιδιά, σε αεροπορικές επιδρομές. Το Ισλαμαμπάντ υποστήριξε ότι έπληξε κρησφύγετα μαχητών κατά μήκος των συνόρων, που πραγματοποιούν επιθέσεις στο Πακιστάν. Το τελευταίο διάστημα έχουν οξυνθεί οι σχέσεις του Πακιστάν με τους Ταλιμπάν του Αφγανιστάν, καθώς το Ισλαμαμπάντ υποστηρίζει πως δέχεται τρομοκρατικές επιθέσεις από το αφγανικό έδαφος, κατηγορία που αρνούνται οι Ταλιμπάν.

Στο μικροσκόπιο του Πακιστάν είναι η δράση των Πακιστανών Ταλιμπάν (Tehreek-e-Taliban Pakistan-TTP) οι οποίοι έχουν κοινά στοιχεία με τους Αφγανούς ομολόγους τους. Αυτοί είναι υπεύθυνοι για μία σειρά επιθέσεων στο Πακιστάν, με τελευταία μία επιδρομή σε φυλάκιο του πακιστανικού στρατού κοντά στα σύνορα με το Αφγανιστάν, στην οποία το Πακιστάν ισχυρίστηκε ότι σκοτώθηκαν 16 στρατιώτες του. «Επιθυμούμε καλούς δεσμούς μαζί τους [το Αφγανιστάν], αλλά το TTP πρέπει να σταματήσει να σκοτώνει τον αθώο λαό μας», δήλωσε ο πρωθυπουργός του Πακιστάν Σεχμπάζ Σαρίφ, σε ομιλία του στο υπουργικό συμβούλιο την Παρασκευή.

Η τρομοκρατία των Πακιστανών Ταλιμπάν

Το Πακιστάν είναι αντιμέτωπο με την ισλαμική τρομοκρατία, η οποία επιδεινώθηκε μετά την άνοδο των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Έπειτα από χρόνια σχετικής σταθερότητας, ένα κύμα αιματηρών επιθέσεων πραγματοποιείται το τελευταίο διάστημα, αρκετές εκ των οποίων από τους Πακιστανούς Ταλιμπάν, που έχουν ξεκινήσει μία αιματηρή εκστρατεία κατά της κυβέρνησης του Ισλαμαμπάντ. Προπύργιο τους είναι η επαρχία της Πεσαβάρ, που βρίσκεται στην άκρη των εδαφών των φυλών των Παστούν, μια περιοχή βυθισμένη στη βία τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου, το Πακιστάν ανακοίνωσε την απέλαση άνω του ενάμιση εκατομμυρίων Αφγανών μεταναστών, με τον υπουργό Εσωτερικών να δηλώνει πως Αφγανοί μετανάστες ευθύνονται για τρομοκρατικές επιθέσεις στην χώρα, καθώς ισχυρίστηκε πως αρκετοί εξ’ αυτών συνδέονται με τους Πακιστανούς Ταλιμπάν.

Λίγο μετά την άνοδο των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, η τότε πακιστανική κυβέρνηση αποκάλυψε πως είχε ξεκινήσει συνομιλίες με τους Πακιστανούς Ταλιμπάν, με τον απερχόμενο πρωθυπουργό της χώρας Ιμράν Χαν να δεσμεύεται για αμνηστία, στην περίπτωση που αυτοί κατέθεταν τα όπλα. Δεν αποτέλεσε έκπληξη που οι όροι των Πακιστανών Ταλιμπάν απορρίφθηκαν τελικώς από το Ισλαμαμπάντ. Αφγανοί Ταλιμπάν είχαν αναφέρει ότι οι συνομιλίες των Πακιστανών ομοϊδεατών τους και του Ισλαμαμπάντ έλαβαν χώρα στο Αφγανιστάν, με την μεσολάβηση των ιδίων, κάτι που είχε παραδεχτεί και ο Χαν.

Τα σύνορα Πακιστάν-Αφγανιστάν καθορίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα από τους Βρετανούς αποικιοκράτες και τον τότε ηγεμόνα της περιοχής. Η συνοριακή γραμμή αποκαλείται “γραμμή Durand”. Καμία αφγανική κυβέρνηση δεν την έχει αναγνωρίσει, είναι η “υποθετική γραμμή” που προαναφέραμε στην εισαγωγή. Από την πλευρά των συνόρων του Πακιστάν εφάπτονται οι “Περιοχές των Φυλών”, όπου η κυβέρνηση πρακτικά δεν ασκεί εξουσία. Οι Ταλιμπάν του Αφγανιστάν και του Πακιστάν είναι ξεχωριστές οντότητες, αν και ιδεολογικά σχεδόν ταυτίζονται.

Ενώ ο στρατός του Πακιστάν πολεμά τους εγχώριους Ταλιμπάν, κατηγορείται πως επί δεκαετίες ότι βοηθούσε στο παρασκήνιο τους Αφγανούς Ταλιμπάν (στην αρχή με χρήματα των ΗΠΑ, της Σαουδικής Αραβίας του Κατάρ και διαφόρων οργανισμών “ισλαμικής αρωγής” από διάφορα αραβικά κράτη). Η νίκη των Αφγανών Ταλιμπάν φάνηκε να εξασφαλίζει στο Πακιστάν έναν σύμμαχο, εξ’ ου και το Ισλαμαμπάντ προέτρεπε να αναγνωριστεί διεθνώς η νέα κυβέρνηση της Καμπούλ. Όμως, στην πορεία οι σχέσεις τους επιδεινώθηκαν.  «Οι προσδοκίες του Πακιστάν από το καθεστώς των Ταλιμπάν σε θέματα ασφαλείας δεν ευοδώθηκαν και αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ένα εργαλείο πίεσης εναντίον τους», είχε δηλώσει στο AFP, ο πολιτικός αναλυτής Μουχάμαντ Αμίρ Ράνα, αναφερόμενος στις απελάσεις των Αφγανών.

Σαρία και Παστούν

Όλως περιέργως, οι Πακιστανοί Ταλιμπάν, εκτός από τρομοκρατική-τζιχαντιστική οργάνωση, είναι και εθνικιστές. Θεωρούν ότι πρέπει να αποσπάσουν εδάφη από το Πακιστάν και το Αφγανιστάν και να ιδρύσουν ένα ισλαμιστικό κράτος, με βάση τη φυλή των Παστούν, φατρίες της οποίας ζουν εκατέρωθεν των συνόρων.

Οι Πακιστανοί Ταλιμπάν, όπως προκύπτει από τις διακηρύξεις τους τα τελευταία χρόνια, έχουν ως ιδεολογικούς πυλώνες τις ισλαμικές αρχές, τα φυλετικά έθιμα και το έθνος των Παστούν. Αυτό επιβεβαιώνεται και στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του εμίρη της οργάνωσης Νουρ Ουαλί Μεχσούντ “Η επανάσταση Μεχσούντ, Νότιο Βαζιριστάν: Από την εξουσία των Βρετανών στον Αμερικανικό Ιμπεριαλισμό”, σύμφωνα με μελέτη του Δρ. Φαρχάν Ζαχίντ.

«Υπάρχουν διαφορετικές ομάδες που σχηματίζουν τους Πακιστανικούς Ταλιμπάν, είχε δηλώσει ο Πακιστανός πρωθυπουργός σε συνέντευξή στο τουρκικό κρατικό κανάλι TRT World. «Είμαστε σε συνομιλίες με ορισμένους από αυτούς για μια διαδικασία συμφιλίωσης. Μπορεί να μην καταλήξουμε σε κάποιο διακανονισμό στο τέλος, αλλά μιλάμε». Όταν ο Χαν έλεγε με ορισμένους από αυτούς, ήξερε ακριβώς τι έλεγε.

Οι Πακιστανοί Ταλιμπάν έχουν υποστεί πολλές διασπάσεις και επανασυνδέσεις. Τον Δεκέμβριο 2007, περίπου 13 ομάδες ενώθηκαν υπό την ηγεσία του Μπαϊτουλάχ Μεχσούντ για να σχηματίσουν το TTP. Το 2020, οι Πακιστανοί Ταλιμπάν έμοιαζαν αποδυναμωμένοι. Η ηγεσία τους είχε σκοτωθεί ή εκδιωχθεί στο Αφγανιστάν, μετά την κατάρρευση των συνομιλιών του 2014. Επίσης, μία στρατιωτική επιχείρηση του Πακιστάν είχε φθείρε σε μεγάλο βαθμό τα υπολείμματά τους. Επειδή, όμως, είχαν προκληθεί και απώλειες μεταξύ αμάχων, δημιούργησε εχθρότητα και προς τις κρατικές δυνάμεις.

Οι Πακιστανοί Ταλιμπάν διασπώνται

Όταν απεβίωσε ο Μπαϊτουλάχ Μεσούντ μια “σούρα” διόρισε τον Μαουλάνα Φαζλουλάχ ως νέο ηγέτη των Πακιστανών Ταλιμπάν. Η αλλαγή ηγεσίας πυροδότησε συγκρούσεις μεταξύ των διαφόρων ομάδων τους, οι οποίες διευκόλυναν τη διάσπαση και την υποβάθμιση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων της οργάνωσης. Επειδή ο Φαζλουλάχ δεν είναι μέλος της κυρίαρχης φατρίας Μεχσούντ, δεν μπόρεσε να διατηρήσει ενιαία την οργάνωση-ομπρέλα του 2007.

Έτσι, το 2014, η Tehreek-e-Taliban Pakistan κατακερματίστηκε, λόγω διαφωνιών σχετικά με βασικές στρατηγικές αποφάσεις, όπως εάν πρέπει να συμμετάσχει σε ειρηνευτικές συνομιλίες με την πακιστανική κυβέρνηση, ή εάν οι πολίτες θεωρούνται αποδεκτοί στόχοι επιθέσεων. Μεταξύ των ομάδων που αποσπάστηκαν από το TTP, ήταν η φράξια Μεχσούντ, μια από τις μεγαλύτερες και ισχυρότερες της οργάνωσης.

Στις 22 Ιουνίου 2018, μετά τη δολοφονία του πρώην εμίρη Φαζλουλάχ σε αμερικανική επίθεση με drone στο Αφγανιστάν, εμίρης των Πακιστανών Ταλιμπάν ανέλαβε ο Νουρ Ουαλί Μεχσούντ, ο οποίος επιχείρησε να επανενώσει την οργάνωση, όντας και μέλος της ισχυρότερης φατρίας. Κατάφερε να ανασυγκροτήσει το TTP, απορροφώντας τις διασπασμένες φατρίες του, ακόμη και φατρίες που είχαν συγκλίνει με την Αλ Κάιντα. Παράλληλα με την επανενοποίησή του, η Tehreek-e-Taliban Pakistan μετατόπισε σταδιακά τη ρητορική της από την παγκόσμια τζιχαντιστική προπαγάνδα που ευθυγραμμίζεται με την Αλ Κάιντα, σε μια αφήγηση με κέντρο το Πακιστάν και τους Παστούν.

Αποδείχτηκε ότι η νίκη των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν ενθάρρυνε το πακιστανικό παρακλάδι τους να εντείνει τις επιθέσεις, παρά τις προσδοκίες του Ισλαμαμπάντ. Την περίοδο που η κυβέρνηση του Πακιστάν επιχειρούσε κάποιου είδους προσέγγιση, οι Πακιστανοί Ταλιμπάν ενέτειναν τις τρομοκρατικές δραστηριότητες τους στην χώρα, όπως αποκαλύπτει παλαιότερη έκθεση του Πακιστανικού Ιδρύματος για Μελέτες Ειρήνης, κυρίως στις παραμεθόριες “περιοχές των φυλών”.

Κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων

Οι Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν απελευθέρωσαν εκατοντάδες μαχητές του TTP, μεταξύ αυτών και τον υπαρχηγό του Μαουλβί Φακίρ Μοχάμαντ, ο οποίος κρατείτο σε αφγανικές φυλακές από το 2013. Ο Μοχάμαντ έχει δεσμευτεί έκτοτε να επιβάλει σαρία στο Πακιστάν, μη αποδεχόμενος το πακιστανικό Σύνταγμα, ενώ απέρριψε την πρόταση αμνηστίας του Ισλαμαμπάντ.

Η Tehreek-e-Taliban Pakistan έχει πραγματοποιήσει δεκάδες επιθέσεις εναντίον των πακιστανικών δυνάμεων ασφαλείας και αμάχων από τότε που οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την εξουσία στο Αφγανιστάν, θυμίζοντας την αιματηρή τρομοκρατική εκστρατεία της οργάνωσης στο διάστημα 2009-2014.

Πάγια ανησυχία του Πεκίνου δε, συμμάχου του Ισλαμαμπάντ, είναι ότι οι Πακιστανοί Ταλιμπάν θα πραγματοποιήσουν επιθέσεις και κατά της κινεζικής παρουσίας στην χώρα. «Το TTP μπορεί να διεξάγει περισσότερες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Πακιστάν και ειδικά σε Κινέζους και κινεζικά έργα, προκειμένου να αυξήσει την πίεση στην κυβέρνηση του Πακιστάν», προειδοποιούσε το κρατικό κινεζικό ΜΜΕ “The Global Times”.

Είχε δίκιο: Οι Πακιστανοί Ταλιμπάν ανέλαβαν την ευθύνη αιματηρής επίθεσης (Απρίλιος 2021) σε πολυτελές ξενοδοχείο στο δυτικό Πακιστάν, όπου διέμενε ο Κινέζος πρέσβης. Κινεζικό προσωπικό έχει βρεθεί στο στόχαστρο και άλλων τρομοκρατικών ομάδων που δρουν στην χώρα, όπως των αυτονομιστών του Απελευθερωτικού Στρατού του Μπαλουχιστάν, που τον περασμένο Οκτώβριο σκότωσε πέντε Κινέζους μηχανικούς.

Πάντως, όπως προαναφέραμε, οι Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν διέψευσαν πλήρως τις προσδοκίες του Ισλαμαμπάντ ότι θα κατόρθωναν να χαλιναγωγήσουν το ΤΤΡ. Μια τέτοια κίνηση θα τους εξέθετε σε κατηγορίες για προδοσία της τζιχαντιστικής ιδεολογίας και σε κίνδυνο διχασμού στις τάξεις τους, αν φανούν να πειθαναγκάζονται από το Ισλαμαμπάντ. Την ίδια στιγμή, ενδεχόμενη δράση τους κατά των Πακιστανών ομοϊδεατών τους, θα μπορούσε να ανοίξει χώρο για άλλες πιο ακραίες ομάδες, όπως το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν, το οποίο οι Ταλιμπάν πολεμούν. Σε ότι αφορά τους Πακιστανούς “αδελφούς”, αυτή εμπνέονται από την νίκη τους στο Αφγανιστάν και θέλουν να την επαναλάβουν και στο Πακιστάν.