Οι διαπραγματεύσεις ΕΕ-Ιράν για τα πυρηνικά στην Κωνσταντινούπολη

Το Ιράν θα εκπροσωπήσουν οι υφυπουργοί Εξωτερικών Μετζίντ Ταχτ-ε Ραβαντσί και Καζίμ Γκαριμπαμπαντί, ενώ η συνάντηση αποτελεί συνέχεια των συνομιλιών που είχαν λάβει χώρα στις 16 Μαΐου, επίσης στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, οι πλευρές είχαν συμφωνήσει να διατηρήσουν ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας στο πλαίσιο των έμμεσων διαπραγματεύσεων που διεξάγονται μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν.

Το γεωπολιτικό πλαίσιο και οι εντάσεις

Οι συνομιλίες επανεκκινούν σε ένα τεταμένο διεθνές περιβάλλον. Η διαδικασία είχε διακοπεί μετά από την επίθεση του Ισραήλ κατά του Ιράν στις 13 Ιουνίου, που οδήγησε σε απότομη παύση κάθε διαπραγμάτευσης ανάμεσα στην Τεχεράνη, την Ουάσινγκτον και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Το Ιράν εκφράζει έντονη ανησυχία για την πιθανή ενεργοποίηση του λεγόμενου “μηχανισμού πυροδότησης” (snapback), που προβλέπεται από τη συμφωνία του 2015 και επιτρέπει την αυτόματη επαναφορά των κυρώσεων του ΟΗΕ σε περίπτωση παραβίασής της. Ο μηχανισμός αυτός παύει να ισχύει στις 18 Οκτωβρίου, γεγονός που αυξάνει την πίεση για εξεύρεση λύσης μέχρι τότε. Ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές δεν αποκλείουν την ενεργοποίηση του μηχανισμού, αν δεν υπάρξει απτή πρόοδος στο πυρηνικό ζήτημα.

Η συμφωνία του 2015 με το Ιράν και οι εξελίξεις

Υπενθυμίζεται ότι η πυρηνική συμφωνία του 2015 (JCPOA) υπογράφηκε ανάμεσα στο Ιράν και τις πέντε χώρες–μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, μαζί με τη Γερμανία. Προέβλεπε τον περιορισμό των πυρηνικών δραστηριοτήτων του Ιράν με αντάλλαγμα την άρση των διεθνών κυρώσεων.

Ωστόσο, το 2018 οι ΗΠΑ αποχώρησαν μονομερώς από τη συμφωνία υπό την κυβέρνηση Τραμπ και επανέφεραν τις κυρώσεις. Το Ιράν, σε απάντηση, ξεκίνησε σταδιακή απόσυρση από τις δεσμεύσεις του, φτάνοντας τελικά σε εμπλουτισμό ουρανίου υψηλής καθαρότητας. Οι ευρωπαϊκές χώρες, αν και εναντιώθηκαν στις αμερικανικές κυρώσεις, δεν κατάφεραν να προστατεύσουν την εφαρμογή της συμφωνίας.

Στο πλαίσιο αυτό, το Λονδίνο, το Παρίσι και το Βερολίνο έχουν εκτοξεύσει απειλές ενεργοποίησης του snapback, καταγγέλλοντας την Τεχεράνη για σοβαρές παραβιάσεις. Από την πλευρά του, το Ιράν υποστηρίζει ότι οι Ευρωπαίοι έχουν παραβιάσει πρώτοι τη συμφωνία και, κατά συνέπεια, έχουν απολέσει το νομικό τους έρεισμα για την ενεργοποίηση του μηχανισμού.

Η διπλωματική αξία της Κωνσταντινούπολης

Η επιλογή της Κωνσταντινούπολης ως τόπου διεξαγωγής των διαπραγματεύσεων υπογραμμίζει τον ρόλο της Τουρκίας ως ουδέτερου διπλωματικού διαμεσολαβητή στην περιοχή, σε μία εποχή όπου η Μέση Ανατολή χαρακτηρίζεται από αναταράξεις και πόλωση. Η πόλη φιλοξενεί συχνά διαβουλεύσεις υψηλού επιπέδου, καθώς προσφέρει μια πλατφόρμα συναντήσεων μακριά από τις κλασικές διπλωματικές πρωτεύουσες.

Καθώς η προθεσμία της 18ης Οκτωβρίου πλησιάζει, όλα τα βλέμματα στρέφονται πλέον στην Κωνσταντινούπολη, με την ελπίδα ότι οι επικείμενες συνομιλίες θα μπορέσουν να αποτρέψουν νέα αδιέξοδα και περαιτέρω αποσταθεροποίηση.