Οι σύμμαχοι που έγιναν άσπονδοι εχθροί – Η τελευταία επαφή Ερντογάν-Γκιουλέν

Ο δημοσιογράφος αναφέρεται στην περίοδο που ο Ερντογάν ήταν πρωθυπουργός και πρόεδρος της Τουρκίας ήταν ο Αμπντουλάχ Γκιούλ και ο ίδιος έγινε διαμεσολαβητής μεταξύ Ερντογάν και Γκιουλέν. Ο Κορού είχε δηλώσει: «Ο Ταγίπ Ερντογάν ξέρει ότι τους γνωρίζω και ότι έχω “παρελθόν” μαζί τους. Θεώρησε ότι ήμουν ο πιο κατάλληλος. Δεν ήθελα να δεχτώ. Πίστευα ότι δεν ήταν μία αποστολή κατάλληλη για μένα, αλλά τελικά πείστηκα… Από διευθυντής της εφημερίδας Zaman έγινα… διαμεσολαβητής».

Όταν ο Κορού συναντήθηκε με το Γκιουλέν, αυτός του είπε: «Δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα. Θα γράψω μία επιστολή και θα την πάρεις. Δεν έμεινα καν εκεί. Μετά τη συνάντηση, πήγα στη Νέα Υόρκη. Μου έφεραν εκεί την επιστολή, την οποία και παρέδωσα στις 25 Δεκεμβρίου. Τότε άρχισε μία νέα επιχείρηση ερευνών». Το καθεστώς Ερντογάν, από τότε χρησιμοποιούσε κάθε μέσο, προκειμένου να επιτύχει την έκδοση του ιμάμη, τον οποίο δημοσίως κατηγορούσε ότι είχε οργανώσει το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016. Όταν ο Ερντογάν κατηγορεί τον Γκιουλέν, βέβαια, υπονοεί τη CIA.

Είναι κοινό μυστικό πως το δίκτυο Γκιουλέν είναι σε μεγάλο βαθμό ελεγχόμενο από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Ήταν βέβαια κι όταν στη δεκαετία του 2000 στήριζε εμπράκτως και αποτελεσματικά τη νεοοθωμανική κυβέρνηση του ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) στον δεκαετή πόλεμο (2002-2012) εναντίον του μετακεμαλικού βαθέως κράτους. Η σύγκρουση Ερντογάν-Γκιουλέν επιβεβαιώνει το δίδαγμα της ιστορίας ότι καμία σύγκρουση δεν είναι τόσο σφοδρή όσο εκείνη μεταξύ δύο πρώην συμμάχων. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μαθητή και μέντορα.

Ο αποθανών ιμάμης δεν ήταν ένας οποιοσδήποτε ιμάμης. Αυτό που τον κάνει σημαντικό δεν είναι το πνευματικό έργο του, αλλά το γεγονός ότι δημιούργησε ένα δίκτυο, το οποίο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον πόλεμο για την εξουσία που έλαβε χώρα στην Τουρκία μετά το 2002. Από το τέλος της δεκαετίας του 1990 και αφού το μετακεμαλικό καθεστώς του είχε ασκήσει δίωξη, ο Γκιουλέν είχε καταφύγει στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ. Διέμενε σε μια αγροτική έπαυλη, μαζί με περίπου 100 οπαδούς του, που τον φρουρούσαν και τον φρόντιζαν.

Είχε ακολούθους άνδρες όλων των ηλικιών, που στη συντριπτική πλειονότητά τους είχαν σπουδάσει στα καλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής και ήταν ντυμένοι πάντα με μοντέρνα κοστούμια και γραβάτες. Η λατρεία τους στον πνευματικό τους ηγέτη ήταν δεδομένη. Είχαν αφιερώσει τη ζωή τους σ’ αυτόν και στο δίκτυό του. Οι περισσότεροι δεν έχουν παντρευτεί κι αν παντρευτούν, παντρεύονται μετά τα 50 τους χρόνια. Οι σύζυγοι που επιλέγουν ανήκουν επίσης στο περιβάλλον του Γκιουλέν και ντύνονται με τον ισλαμικό τρόπο.

Το χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων οίκημά του στην Πενσυλβάνια περνάει σχεδόν απαρατήρητο από τους ελάχιστους περαστικούς. Βρίσκεται κρυμμένο πίσω από μία τεράστια πόρτα ασφαλείας και ένα υψηλό τοίχο σ’ ένα δρόμο που είναι εκτός οδικού δικτύου. Ελάχιστοι δημοσιογράφοι είχαν καταφέρει να γίνουν δεκτοί σ’ αυτό. Ο Γκιουλέν έβγαινε πολύ σπάνια από το σπίτι κι αυτό μόνο για ιατρικούς λόγους. Η καθημερινότητά του περιοριζόταν σε προσευχές, συζητήσεις με τους ακολούθους του, γράψιμο και καθημερινή ενημέρωση για την παγκόσμια ειδησεογραφία. Δεν είχε παντρευτεί ποτέ, ούτε είχε αποκτήσει παιδιά.

Η αναπάντεχη πρόσκληση

Παλαιότερα επισκεπτόταν συστηματικά ιδρύματα και πανεπιστήμια για να δώσει διαλέξεις. Τα τελευταία χρόνια δεν είχε δυνάμεις για κάτι τέτοιο, καθώς έπασχε από σοβαρές ασθένειες. Όταν ο Ερντογάν το 2016 τον κατηγόρησε σαν υποκινητή του πραξικοπήματος δημοσιογράφοι και τηλεοπτικά συνεργεία συγκεντρώθηκαν έξω από την κατοικία του. Η φρουρά τους κάλεσε να εισέλθουν στο σπίτι. Έκπληκτοι από την αναπάντεχη πρόσκληση, προσπέρασαν μία λιμνούλα και έναν τεράστιο κήπο. «Άνθρωποι με κοστούμια ήταν διασκορπισμένοι παντού. Ένιωθες ότι παρακολουθούσαν την κάθε κίνησή σου».

Μετά από 10 λεπτά βρέθηκαν σ’ ένα τεράστιο, αλλά απλό σαλόνι. Ένα τραπέζι και λίγες καρέκλες συνιστούσαν το σκηνικό. Τους προσφέρθηκε τουρκικός καφές και τσάι. «Αν κάνετε λίγη υπομονή θα μιλήσετε με τον άνθρωπο που διαχειρίζεται την επικοινωνία του Γκιουλέν, ή ακόμα και τον ίδιο. Παρ’ ότι η υγεία του δεν είναι καλή νομίζω ότι θα ήθελε να απαντήσει στις κατηγορίες που του προσάπτουν», είπε ένας μαυροφορεμένος άνδρας, προσθέτοντας: «Σχεδόν δεν εγκαταλείπει ούτε το δωμάτιό του».

Μία ώρα αργότερα οι δημοσιογράφοι οδηγήθηκαν σ’ ένα δωμάτιο, στο οποίο ο Γκιουλέν καθόταν στη μοναδική καρέκλα που υπήρχε. Μετά από σχετική προτροπή των ανδρών που τον περιέβαλαν, έβγαλαν τα παπούτσια τους και άρχισαν τις ερωτήσεις. Κατά τη συνομιλία, ο ιμάμης απέρριψε κατηγορηματικά κάθε κατηγορία του Ερντογάν, διακήρυξε την πίστη του στη δημοκρατία και εξέφρασε την επιθυμία του να περάσει τις τελευταίες ημέρες της ζωής του στην Αμερική.

Κάποια στιγμή έσκυψε και ψιθύρισε κάτι στον μεταφραστή και βοηθό του. Εκείνος οδήγησε τους δημοσιογράφους σ’ ένα άλλο μεγαλύτερο δωμάτιο, τον προσωπικό του χώρο που είναι διακοσμημένος με πράγματα από την Τουρκία. «Αυτός ο χώρος είναι ο πιο κοντινός στην Κωνσταντινούπολη». Οι δημοσιογράφοι απόλαυσαν παραδοσιακά τουρκικά γλυκά «για να φύγουν έχοντας γλυκιά γεύση στο στόμα τους». Με αυτά στο χέρι εγκατέλειψαν το περίεργο αυτό σπίτι-φρούριο. Από αυτήν ακριβώς τη βάση, στην οποία εγκαταστάθηκε το 1998 με την πρόφαση ότι θα υποβαλλόταν σε θεραπεία για διαβήτη, ο Γκιουλέν διηύθυνε το διεθνές δίκτυό του που στην Τουρκία έχει χαρακτηριστεί «παράλληλο κράτος».

Ιμάμης ή πολιτικός καθοδηγητής;

Γεννημένος στο Ερζερούμ το 1942, ο Γκιουλέν ξεκίνησε την σταδιοδρομία του ως ιμάμης. Αφού έλαβε το απαραίτητο πιστοποιητικό ιεροκήρυκα εργάστηκε πρώτα στην Αδριανούπολη και αργότερα στη Σμύρνη. Δάσκαλός του ήταν ο κουρδικής καταγωγής Σαϊντ-ι Νουρσί, ο ιδρυτής του διάσημου ισλαμικού τάγματος Νουρ. Σε αυτό βασίστηκε για να χτίσει αργότερα το δικό του τάγμα, γνωστό ως “Αποστολή”. Το 1971, η τουρκική ασφάλεια τον συνέλαβε για μυστικές θρησκευτικές δραστηριότητες, όπως η λειτουργία καλοκαιρινών κατασκηνώσεων με στόχο την κατήχηση των νέων. Το 1981 αποσύρθηκε από τη θέση του τοπικού ιεροκήρυκα. Το 1999 ο Γκιουλέν διώχθηκε ποινικά με αφορμή μία διάλεξή του. Τον κατηγόρησαν ότι είχε υποστηρίξει τη συνωμοτική διείσδυση των οπαδών του στους κρατικούς μηχανισμούς.

Οι αντιλήψεις του Γκιουλέν επηρέασαν βαθιά τον ιδεολογικό προσανατολισμό του ίδιου του Ερντογάν, ο οποίος τον θεωρούσε μέντορά του. Ο Γκιουλέν οικοδόμησε ένα πολυσχιδές δίκτυο, το οποίο σχεδόν όλους τους μηχανισμούς που ασκούν επιρροή. Το φθινόπωρο του 2013, όμως, η συμμαχία τους μετατράπηκε σε σύγκρουση μέχρι τελικής πτώσεως. Ο Ερντογάν είχε ουσιαστικά κερδίσει τον ακήρυχτο πόλεμο με την κεμαλική στρατογραφειοκρατία και είχε αρχίσει να αυτονομείται από την Ουάσιγκτον και να οικοδομεί το δικό του καθεστώς.

Οι Αμερικανοί είχαν αρχίσει να ανησυχούν, γεγονός που ορισμένοι θεωρούν ότι έπαιξε ρόλο για να στραφεί το δίκτυο του Γκιουλέν εναντίον του άλλοτε συμμάχου και μαθητή. Το γεγονός-καμπή ήταν η μυστική έρευνα που πραγματοποίησαν στελέχη της αστυνομίας και της Δικαιοσύνης για υποθέσεις διαφθοράς στο στενό περιβάλλον του Ερντογάν. Αυτός θεώρησε την έρευνα σαν άτυπη κήρυξη πολέμου και αντεπιτέθηκε με συστηματικούς διωγμούς εναντίον του δικτύου Γκιουλέν στους κρατικούς μηχανισμούς. Από τότε, για οτιδήποτε κακό, ο Ερντογάν κατηγορεί σαν υπεύθυνο τον Γκιουλέν.

Το δίκτυο του Γκιουλέν υπέστη σοβαρά πλήγματα από το 2013, όταν ο Ερντογάν στράφηκε εναντίον του. Οι μαζικές εκκαθαρίσεις, όμως, πραγματοποιήθηκαν μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στις 16 Ιουλίου του 2016. Ο Τούρκος πρόεδρος κατήγγειλε συνεχώς τον Γκιουλέν σαν υποκινητή του πραξικοπήματος και απαιτούσε πιεστικά την έκδοσή του στην Τουρκία, ταυτίζοντάς τον εμμέσως πλην σαφώς με την Ουάσιγκτον. Είναι πολλές οι ενδείξεις ότι ο ιμάμης συνδεόταν με αμερικανικές υπηρεσίες. Η μετριοπαθής εκδοχή του για το Ισλάμ είναι αυτό που χρειάζονταν οι ΗΠΑ σαν πρότυπο για τον μουσουλμανικό κόσμο. Δεν είναι τυχαίο ότι Αμερικανοί πολιτικοί, ακαδημαϊκοί και κάθε είδους αξιωματούχοι είχαν εκφράσει την υποστήριξή τους προς το δίκτυο Γκιουλέν.

Αυτός είναι και ο λόγος που η Ουάσιγκτον αρνήθηκε επιμόνως να εκδώσει τον Γκιουλέν στην Τουρκία, όπως ζητούσε πιεστικά η Άγκυρα. Δεν θα ήθελε, βέβαια, να τον δει στην τουρκική τηλεόραση να περιγράφει συνωμοσίες της CIA για την ανατροπή του καθεστώτος Ερντογάν. Αυτό, όμως, θα ήταν ό,τι θα ήθελε περισσότερο ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος μέσα και από αυτή την υπόθεση επιδιώκει την πλήρη αυτονόμηση της Τουρκίας από την αμερικανική επιρροή.