Οι σκοτεινές μπίζνες της ιταλικής πολεμικής βιομηχανίας με την Τουρκία

Το 2018 η Τουρκία ήταν ο τρίτος καλύτερος πελάτης για την ιταλική πολεμική βιομηχανία, καλύπτοντας μόνη της το 7,5% των συνολικών ιταλικών εξαγωγών όπλων. Μπροστά της το Κατάρ, που ήταν ο μεγαλύτερος εισαγωγέας για συνολικά 1,9 δισ. ευρώ, και το Πακιστάν. Κατά το 2018 η Τουρκία αγόρασε ιταλικά όπλα αξίας συνολικά 632,3 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αισθητή αύξηση σε σχέση με το 2017, όταν η Άγκυρα είχε αγοράσει ιταλικά όπλα για 266,1 εκατ., ενώ το 2016 το συνολικό ποσό είχε ανέλθει σε 133,4 εκατ. ευρώ. Με άλλα λόγια, η Τουρκία αναδεικνύεται ως όλο και πιο σημαντικός πελάτης της ιταλικής πολεμικής βιομηχανίας.

Στα παραπάνω ποσά πρέπει να προσθέσουμε και τις πολλές δεκάδες εκατομμύρια που ξοδεύει η Τουρκία, συμμετέχοντας στα πανευρωπαϊκά και νατοϊκά σχέδια ανάπτυξης νέων οπλικών συστημάτων. Πιο συγκεκριμένα, η Άγκυρα συμμετέχει στη διεθνή ομάδα (αποτελούμενη από δεκάδες αμερικανικές κι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις) για το σχεδιασμό νέου multirole αεροπλάνου. Επίσης, στην ομάδα (συμμετέχει και η Ελλάδα) σχεδιασμού ενός νέου δικτύου ραντάρ, της οποίας ηγείται ο ιταλικός κρατικός όμιλος Leonardo (πρώην Finmeccanica). Τέλος, στην ομάδα (και αυτή με ελληνική συμμετοχή) για το σχεδιασμό ενός νέου συστήματος ηλεκτρονικού ελέγχου.

Πρέπει να αναφερθούν και οι τέσσερις άδειες εξαγωγής που εκδόθηκαν το 2018 (ύψους 1.055.000 ευρώ) για όπλα που πουλήθηκαν με τη διαμεσολάβηση της Τουρκίας σε μη κατονομαζόμενες τρίτες χώρες. Καθώς και τα περίπου 30 εκατ. ευρώ που πλήρωσε επιπρόσθετα η Τουρκία για επιδιορθώσεις και εξάσκηση των στρατιωτικών της στα νέα ιταλικά όπλα.

Τα στοιχεία προέρχονται από την έκθεση που το ιταλικό υπουργείο Άμυνας κατέθεσε στο Κοινοβούλιο το φθινόπωρο του 2019, αναφορικά με τις εξαγωγές όπλων κατά το προηγούμενο έτος. Η κατάθεση της ετήσιας έκθεσης είναι υποχρεωτική, παρόλο που με την πάροδο του χρόνου, οι πιέσεις τόσο της ιταλικής βιομηχανίας, όσο και των ξένων αγοραστών, μειώνουν τα επίπεδα διαφάνειας. Επί παραδείγματι, στα τελευταία έτη αναγράφεται το συνολικό ποσό των αδειών εξαγωγής στην κάθε χώρα, αλλά δεν αναφέρεται πλέον τι ακριβώς πουλήθηκε.

Η Τουρκία λατρεύει τα ιταλικά όπλα

Η έκθεση αναφέρει ότι οι άδειες εξαγωγής προς την Άγκυρα ήταν συνολικά 70 και οι αναγραφείσες καταστάσεις είναι με κωδικούς που αφορούν ουσιαστικά τα πάντα: από τα όπλα με διάμετρο άνω των 12,7 χιλιοστών έως τα αεροπλάνα, τις ρουκέτες, τους πυραύλους και την τεχνολογία για την παραγωγή και την χρήση τους. Περισσότερες λεπτομέρειες, όμως, για τις ιταλικές εξαγωγές όπλων μας έδωσε ο Τζόρτζο Μπερέτα, ερευνητής του Διαρκούς Παρατηρητηρίου για τον ελαφρύ οπλισμό (OPAL) της Μπρέσσια, της πόλης δηλαδή όπου γεννήθηκε, πριν από αιώνες, η πολεμική βιομηχανία της Ιταλίας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει ο Ιταλός αναλυτής, η πιο σημαντική πώληση ιταλικών όπλων στην Τουρκία αφορά τα επιθετικά ελικόπτερα Mangusta. Ήδη από το 2010, η ιταλική βιομηχανία Agusta Westland είχε κλείσει συμφωνία με την τουρκική κρατική ΤΑΙ (Τurkish Aerospace Industries) για την παραγωγή στην Τουρκία αυτού του ελικοπτέρου, που στην τουρκική εκδοχή του μετονομάστηκε T129 ATAK και εθεάθη επί το έργον και στην εισβολή στην Συρία. Αρχικά η συμφωνία πρόβλεπε την παραγωγή 51 ελικοπτέρων, που ήδη από το 2011 έγιναν 60 και από τότε η γραμμή συναρμολόγησης ποτέ δεν σταμάτησε. Πιο πρόσφατα, ξεκίνησε και η παραγωγή του ελικοπτέρου, προσαρμοσμένου όμως, για τις ανάγκες του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού.

Ο ιταλικός όμιλος Leonardo συνεργάζεται με το τουρκικό υπουργείο Άμυνας και στην κατασκευή κατασκοπευτικών δορυφόρων, στη δημιουργία και εγκατάσταση στη Σμύρνη του ηλεκτρονικού συστήματος ελέγχου της θάλασσας VTMS (Vessel Traffic Management System), τον εκσυγχρονισμό του εναερίου ελέγχου, των ραντάρ, καθώς και στην πώληση πυροβόλων για την τουρκική ακτοφυλακή.

Και η γνωστή Beretta της Μπρέσσια έχει ανοίξει δικό της εργοστάσιο στην Τουρκία μέσω της θυγατρικής της Stoeger. Τα τουρκικής κατασκευής πιστόλια της Μπερέτα συμμετέχουν συστηματικά σε όλους τους διαγωνισμούς για τον εξοπλισμό των σωμάτων ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων, στις οποίες μάλιστα έχουν κατά καιρούς πουλήσει ορισμένες ποσότητες.

Συμβόλαια με την ιταλική πολεμική βιομηχανία

Τον Φεβρουάριο του 2019, στο ναυπηγείο Τούζλα, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, ολοκληρώθηκε η κατασκευή της πρώτης κορβέτας ηλεκτρονικής παρακολούθησης της Τουρκίας. Η κορβέτα είναι εξοπλισμένη με πυροβόλο των 76 χιλιοστών της ιταλικής Oto Melara. Η ίδια βιομηχανία έχει εξοπλίσει με κανόνια διάφορα πλοία του τουρκικού στόλου. Μια άλλη ιταλική βιομηχανία του ομίλου Leonardo, η Alenia, έχει εξοπλίσει το τουρκικό ναυτικό με αεροπλάνα τύπου ATR72 για περιπολία, ηλεκτρονικό έλεγχο και εντοπισμό υποβρυχίων.

Τα αεροπλάνα, που στην τουρκική εκδοχή τους ονομάζονται Meltem III, προσαρμόζονται στις επιχειρησιακές ανάγκες του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού στις εγκαταστάσεις της ΤΑΙ.
Αυτή η έντονη εμπορική δραστηριότητα της ιταλικής πολεμικής βιομηχανίας στην Τουρκία οδήγησε τον Όμιλο Leonardo να εγκαινιάσει πριν από χρόνια μεγαλοπρεπές γραφείο εκπροσώπησης στην Κωνσταντινούπολη και ένα μικρότερο στην Άγκυρα, όπου απασχολούνται εκατοντάδες εργαζόμενοι.

Η ιταλική πολεμική βιομηχανία έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο να κατευθύνει τη στάση των ιταλικών κυβερνήσεων απέναντι στην Άγκυρα. Παράλληλα, έχει εξασφαλίσει τη διαχρονική υποστήριξη σημαντικής μερίδας του ιταλικού πολιτικού προσωπικού, αρχής γενομένης από την πρώην Ευρωπαία Επίτροπο και πρώην υπουργό Εξωτερικών (νυν γερουσιαστή εκλεγμένη με το Δημοκρατικό Κόμμα) Έμα Μπονίνο, τους Ριζοσπάστες οπαδούς της, αλλά και ανώτερα στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος, οπαδούς του Ματέο Ρέντσι και της Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι.

Αρκεί να αναφέρει κανείς ότι, την επομένη της άφιξης του Αμπντουλάχ Οτσαλάν στο αεροδρόμιο της Ρώμης το 1998, το κύριο θέμα που πρόβαλαν οι ιταλικές εφημερίδες, προκειμένου να πείσουν τον τότε πρωθυπουργό Μάσιμο ντ’ Αλέμα να τον παραδώσει στους Τούρκους, ήταν το συμβόλαιο για τα ελικόπτερα Mangusta. Τελικά το συμβόλαιο υπεγράφη μια δεκαετία αργότερα.

Εμπάργκο όπλων με εξαιρέσεις

Η ιταλική κυβέρνηση είχε ανακοινώσει το 2019 ότι μελετά επιβολή εμπάργκο όπλων στην Τουρκία, εξαιρώντας όμως τις παραγγελίες που είχαν μέχρι τότε αδειοδοτηθεί, καθώς και τις συμπαραγωγές και τα κοινά εξοπλιστικά σχέδια, στα οποία συμμετέχουν οι δυο χώρες. Απειλή που δεν φαίνεται να είχε συνέχεια. Επρόκειτο έτσι κι αλλιώς για μια χλιαρή στάση της Ρώμης, αναντίστοιχη με την επιθετικότητα που είχε δείξει η Άγκυρα εναντίον της Ιταλίας.

Πέρα από την ανοιχτή απειλή εναντίον της πετρελαϊκής ΕΝΙ σε δυο οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, είχαμε και περιστατικά που ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια του διπλωματικού savoir vivre. Να αναφέρουμε μόνον ότι την επομένη της τουρκικής εισβολής στη Συρία, ο τότε Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Λουίτζι Ντι Μάιο είχε καλέσει τον Τούρκο πρεσβευτή στη Ρώμη Μουράτ Σαλίμ Εσενλί και του είχε εκφράσει τη διαμαρτυρία της ιταλικής κυβέρνησης.

Πηγές του ιταλικού υπουργείου Εξωτερικών είχαν διοχετεύσει τότε την πληροφορία ότι η συνομιλία είχε διεξαχθεί σε πολύ βαρύ κλίμα και ότι ο Τούρκος πρεσβευτής είχε απαντήσει στη διαμαρτυρία με ανοιχτές απειλές και ύβρεις εναντίον της Ιταλίας. Οι διαρροές εκείνες, μάλιστα, είχαν επιβεβαιωθεί με τον πιο παταγώδη τρόπο. Μόλις είχε βγει από το Μέγαρο Φαρνεζίνα, όπου εδρεύει το ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών, ο Τούρκος πρεσβευτής είχε διοργανώσει συνέντευξη Τύπου.

Εμβρόντητοι οι Ιταλοί δημοσιογράφοι τον είχαν ακούσει να κατηγορεί ευθέως την ιταλική κυβέρνηση ότι είναι «διεθνής εγκληματίας» και «συνένοχος των τρομοκρατών». Όσο για τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, η «απάντηση μας θα είναι σκληρή», είχε πει. Μόνον η παρέμβαση του υπουργείου Εξωτερικών, που είχε επικαλεστεί λόγους εθνικής ασφαλείας, είχε πνίξει την είδηση της τουρκικής απρέπειας στα κυριότερα ιταλικά ΜΜΕ. Πάντως, στα τουρκικά είχε προβληθεί ως τεκμήριο της αποφασιστικότητας της Άγκυρας έναντι της Ιταλίας και ευρύτερα της Ευρώπης.