Οι στρατιωτικές βάσεις της Τουρκίας στο εξωτερικό

Ουκ ολίγες φορές ο Ερντογάν έχει δηλώσει ότι η Τουρκία δεν έχει βλέψεις επεκτατισμού και δράσης πέρα από τα σύνορά της. Ωστόσο, η  Άγκυρα έχει δημιουργήσει στρατιωτικές βάσεις ή συντηρεί μόνιμη παρουσία τόσο στη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Ο σχεδιασμός της αποδεικνύει όχι μόνο τις βλέψεις της αλλά και τη στρατηγική αντίληψη για το ζωτικό της χώρο, εντάσσοντας σε αυτόν μεγάλο κομμάτι της Ανατολικής Μεσογείου.

Η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας αποτελεί μοχλό προώθησης των τουρκικών συμφερόντων και μέσο προβολής ισχύος της Τουρκίας, η οποία ανταγωνίζεται δυνάμεις όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία. Παρά τις εντάσεις που δημιουργεί με τους σταθερούς παίκτες, προσπαθεί στην πράξη να εδραιώσει την ισχύ της με παρουσία πολλές χιλιάδες χιλόμετρα μακριά από τα σύνορά της:

Κύπρος

Η μεγαλύτερη δύναμη που συντηρούν οι Τούρκοι εκτός συνόρων είναι η κατοχική δύναμη 30.000 στρατιωτών στη βόρεια Κύπρο. Πέραν αυτού, ως γνωστόν, θέλουν να δημιουργήσουν και ναυτική βάση, μετά και τις εξελίξεις στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε συνδυασμό με τη συστηματική παραβίαση, εκ μέρους της Τουρκίας, της κυπριακής ΑΟΖ, οποιαδήποτε αύξηση της τουρκικής δραστηριότητας στο ψευδοκράτος θα επισφραγίσει τη παντελή απροθυμία της για επίλυση του Κυπριακού.

Κατάρ

Το 2016 η Τουρκία έλαβε το πράσινο φως για τη δημιουργία στρατιωτικής βάσης στο Ταρίκ μπιν Ζιγιάντ, στο Κατάρ, αξίας 39 εκατ. δολαρίων, με την προοπτική να τοποθετηθούν εκεί 3.000 Τούρκοι στρατιώτες. Επιπλέον, το φθινόπωρο του 2019 εγκαινιάστηκε νέα τουρκική βάση στο Κατάρ, την οποία εγκαινίασε ο ίδιος ο Ερντογάν. Η τουρκική δύναμη, σύμφωνα με το πρακτορείο Anadolu, ήταν μέχρι τον Οκτώβριο περίπου 250 στρατιώτες.

Η παρουσία της Άγκυρας στο Κατάρ, τής προσφέρει πρόσβαση στον Περσικό Κόλπο, η σημασία της οποίας φάνηκε και από τη στήριξη της Τουρκίας στο Κατάρ το 2017. Να θυμίσουμε ότι, τότε 2017, το Κατάρ στοχοποιήθηκε με εμπάργκο από τις γειτονικές χώρες.

Σομαλία

Η Τουρκία έχει ενισχύσει συστηματικά τη στρατιωτική της παρουσία στη Σομαλία το τελευταίο διάστημα, μια χώρα με την οποία είχε έτσι κι αλλιώς στενότατη οικονομική συνεργασία. Η βάση της στο Μογκαντίσου, αξίας 50 εκατ. δολαρίων και με περίπου 200 στελέχη, χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση Σομαλών στρατιωτών, στο πλαίσιο των επιχειρήσεων της κυβέρνησης κατά παραστρατιωτικών οργανώσεων και ισλαμιστών εξτρεμιστών.

Η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Σομαλία έρχεται ως επιστέγασμα φανερών και μη συμφωνιών για την πώληση όπλων στους Σομαλούς και τη δραστηριοποίηση τουρκικών ομίλων στην εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και μετάλλων της Σομαλίας.

Σουδάν

Στα τέλη του 2017 το Σουδάν παραχώρησε το λιμάνι της Σουακίν στην Τουρκία για 99 χρόνια, όπου οι Τούρκοι θα ανακατασκεύαζαν το παλιό οθωμανικό λιμάνι και θα προωθούσαν επενδύσεις για την τουριστική αξιοποίηση της περιοχής. Η συμφωνία ωστόσο προβλέπει και στρατιωτική χρήση για την Τουρκία, γεγονός που βρίσκει αντίθετη την παρούσα κυβέρνηση του Σουδάν, και η οποία υποστηρίζεται από τους Σαουδάραβες και τα Εμιράτα. Η Τουρκία πάντως έχει αρνηθεί ότι σκοπεύει να κατασκευάσει στρατιωτική βάση στη Σουακίν.

Ιράκ

Εδώ και πολλά χρόνια, η Τουρκία διατηρεί δυνάμεις στο βόρειο Ιράκ, στο πλαίσιο συμφωνίας με τη Βαγδάτη, που την επιτρέπει να επιχειρεί ενάντια στο PKK. Εκτιμάται ότι περίπου 2000 Τούρκοι στρατιώτες είναι τοποθετημένοι σε διαφορες βάσεις, όπως στο Ερμπίλ και το Ντοχούκ, ενώ η τελευταία επιχείρηση ξεκίνησε την άνοιξη του 2019 (Claw, 1, 2 και 3) και βρίσκεται επίσημα σε εξέλιξη. 

Συρία

Με τις αλλεπάλληλες επιχειρήσεις που εξαπέλυσε από το 2016 είτε ενάντια, υποτίθεται, στο Ισλαμικό Κράτος είτε ενάντια στις κουρδικές δυνάμεις, η Τουρκία κατέλαβε μεγάλο κομμάτι της βορειοδυτικής Συρίας. Παρά τις απώλειες που είχε από την προέλαση του συριακού στρατού, εξακολουθεί να διατηρεί τα 12 παρατηρητήρια που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της τριμερούς συμφωνίας της Αστάνα. Βέβαια, αρκετά από αυτά, σήμερα, βρίσκονται πίσω από τη γραμμή του συριακού μετώπου.

Λιβύη

Από τον περασμένο Δεκέμβριο η Τουρκία διαδίδει την πρόθεσή της να δημιουργήσει στρατιωτική βάση στη Λιβύη, στο πλαίσιο συμφώνου στρατιωτικής συνεργασίας με την κυβέρνηση Σαράζ της Τρίπολης – πρόκειται την ίδια συμφωνία που παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.

Από τότε που ο Εθνικός Λιβυκός Στρατός (LNA)  του Χαφτάρ κερδίζει έδαφος, η Άγκυρα έχει στείλει μη επανδρωμένα αεροσκάφη, θωρακισμένα οχήματα  και στρατό για να πολεμήσει στο πλευρό των δυνάμεων του Σαράζ. Εκτός αυτών, σύμφωνα με τον LNA, έχει επιστρατεύσει πρώην μαχητές του ISIS και και ισλαμιστές, στέλνοντάς τους από τη Συρία στη Λιβύη.

Το “Μαργαριταρένιο Νήμα” της Τουρκίας

Το 2019, το Αυστριακό Ινστιτούτο Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Ασφάλειας δημοσίευσε μια έρευνα για τις ναυτικές βάσεις της Τουρκίας στον κόσμο. Το “Μαργαριταρένιο Νήμα” της Τουρκίας, όπως τις περιέγραψε, αποτελεί την τουρκική απάντηση στο συμμαχικό τρίγωνο Αιγύπτου, Σαουδικής Αραβίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Πρόκειται για το αποτέλεσμα του στρατηγικού ναυτικού προγράμματος “MiLGEM”, ύψους 3 δισ. δολαρίων που η κυβέρνηση Ερντογάν λάνσαρε το 2011, δηλώνοντας ότι τα εθνικά συμφέροντα της Τουρκίας «εκτείνονται από το κανάλι του Σουέζ, τις παρακείμενες θάλασσσες και φτάνουν στον Ινδικό Ωκεανό».

Όπως σημειώνει η μελέτη, η Άγκυρα επενδύει συνεχώς, οικονομικά και στρατηγικά, στην ενίσχυση του πολεμικού της ναυτικού και της ναυτικής της παρουσίας, με αποκορύφωμα το υπό ναυπήγηση “μικρό” αεροπλανοφόρο TCH Anadolu. Ακόμα και χωρίς F-35, θα αναβαθμίσει τη θαλάσσια ισχύ της Τουρκίας εις βάρος όλων των γειτόνων της, από το Αιγαίο ως την Ερυθρά Θάλασσα.

Ανεξάρτητα από τη διελκυστίνδα μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, στη μέση της οποίας βρίσκεται ο Ερντογάν, είναι βέβαιο ότι δεν “παίζει” απλώς, σε μια προσπάθεια να πετύχει καλύτερο “παζάρι” στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Είναι στρατηγικός του στόχος να χρησιμοποιεί τις ένοπλες δυνάμεις για να αυξήσει την επιρροή της Τουρκίας σε περιοχές που εν δυνάμει επηρεάζουν τις εξελίξεις σε άλλες. 

Προσδοκεί οφέλη τόσο οικονομικά, για παράδειγμα διοχετεύοντας την παραγωγή της αναπτυσσόμενης πολεμικής της βιομηχανίας, όσο και διπλωματικά, διεκδικώντας την πολιτική στήριξη των κυβερνήσεων των χωρών στις οποίες δρα. Αυτό σημαίνει ουσιαστική αύξηση της κυριαρχίας και της δύναμής της να επιβάλει τα συμφέροντά της.