Οι σύμμαχοι της Χαμάς – Ο ρόλος Κατάρ, Τουρκίας και Ιράν

Η Χαμάς, από τη σύστασή της το 1987, έχει διατηρήσει δεσμούς με πολλές περιφερειακές δυνάμεις και οργανισμούς στη Μέση Ανατολή. Το παλαιστινιακό ισλαμικό κίνημα μπορεί να βασιστεί σε πολλούς συμμάχους, στη θανάσιμη μάχη του με το Ισραήλ. Εκτός άλλων χωρών, η Αλγερία, το Ιράν, το Σουδάν και η Τυνησία έχουν εκφράσει ανοιχτά την υποστήριξή τους στη Χαμάς τις τελευταίες ημέρες.

Βασικός οικονομικός υποστηρικτής της Χαμάς είναι το Κατάρ. Η οικονομική υποστήριξη της Ντόχα, ύψους 30 εκατομμυρίων δολαρίων το μήνα, είναι αποδεδειγμένη. Αυτές οι πληρωμές δικαιολογούνται για την πληρωμή δημοσίων υπαλλήλων στη Γάζα οι οποίοι είναι μέλη της Χαμάς. Τα χρήματα της Ντόχα επομένως βοηθούν την οργάνωση να κρατά τον παλαιστινιακό θύλακα με σιδερένια πυγμή επί πολλά χρόνια. Η οικονομική υποστήριξη ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια για να αποφευχθεί «μια μεγάλη ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα», όπως ανέφερε η γαλλική εφημερίδα Libération το 2018.

Οι δεσμοί του Κατάρ με τη Χαμάς δεν είναι μόνο οικονομικοί αλλά και πολιτικοί. Ο αρχηγός της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, κατοικεί από το 2012 κυρίως στη Ντόχα και το πολιτικό γραφείο του ισλαμιστικού κινήματος βρίσκεται στην πρωτεύουσα του Κατάρ. Η Ντόχα χρησιμοποιώντας την επιρροή της, τοποθετήθηκε αμέσως ως διαπραγματευτής για το ζήτημα των Ισραηλινών ομήρων τις τελευταίες ημέρες. Αυτό ενισχύει έμμεσα τον ρόλο του μικρού εμιράτου του Κόλπου. Η διεθνής κοινότητα γνωρίζει επίσης καλά την επιρροή του Κατάρ στη Χαμάς.

Η γερμανική κυβέρνηση, για παράδειγμα, την Πέμπτη (12/10) κάλεσε το Κατάρ να διαδραματίσει «σημαντικό ρόλο» για την απελευθέρωση των ομήρων, «επειδή έχουν κανάλια επικοινωνίας που εμείς δεν διαθέτουμε», όπως αναφέρθηκε.

Ο ρόλος του Ιράν


Το Ιράν, μια από τις περιφερειακές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή, διατηρεί επίσης στενούς δεσμούς με τη Χαμάς. Σε δημόσιο επίπεδο, το Ιράν υποστηρίζει την παλαιστινιακή οργάνωση σε σχέση με την εθνική υπόθεση, παρέχοντας αξιοσημείωτη υποστήριξη στη Χαμάς.

Το Ιράν έχει σχηματίσει τον λεγόμενο «Άξονα Αντίστασης» ενάντια στο Ισραήλ που αποτελείται από τη Χαμάς, το κίνημα της παλαιστινιακής ισλαμικής Τζιχάντ και τη λιβανική οργάνωση Χεζμπολάχ. Αυτό είναι ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή.
Το Al Jazeera μετέδωσε, ότι το Ιράν παρείχε συνολικά 70 εκατομμύρια δολάρια στην παλαιστινιακή ομάδα.

Η Τεχεράνη χρηματοδοτεί γενικότερα όλες τις παλαιστινιακές ένοπλες ομάδες με ποσά ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, σύμφωνα με έκθεση του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε το 2020. Η στρατιωτική υποστήριξη παρέχεται μέσω της μεταφοράς ιρανικής τεχνολογίας. Αυτό συνίσταται στην παροχή τεχνογνωσίας στην παραγωγή drones και στην τροποποίηση συμβατικών drones σε στρατιωτικά. Περιλαμβάνει επίσης την παράδοση πυρομαχικών και όπλων που περνούν από τη χερσόνησο του Σινά στην Αίγυπτο.

Η φύση των δεσμών μεταξύ της Χαμάς και του Ιράν έχει οδηγήσει ορισμένα διεθνή ΜΜΕ να επισημάνουν την ευθύνη της Τεχεράνης για την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Η Wall Street Journal σε άρθρο της στις 8 Οκτωβρίου ισχυρίστηκε ότι «το Ιράν βοήθησε να σχεδιαστεί μια επίθεση στο Ισραήλ που θα διαρκέσει αρκετές εβδομάδες».

Εν τω μεταξύ η μόνιμη αποστολή του Ιράν στον ΟΗΕ δήλωσε αρχικά στο RIA Novosti, ότι οι ένοπλες δυνάμεις του Ιράν δεν θα εμπλακούν σε πολεμική αντιπαράθεση, εάν το Ισραήλ ξεκινήσει χερσαία επιχείρηση στη Λωρίδα της Γάζας, εκτός και εάν επιτεθεί στο ιρανικό έδαφος. «Οι ένοπλες δυνάμεις του Ιράν δεν θα εμπλακούν υπό τον όρο ότι το ισραηλινό απαρτχάιντ δεν τολμήσει να επιτεθεί στο Ιράν, τα συμφέροντα και τους πολίτες του», αναφέρεται στη δήλωση.

Η δήλωση αυτή ανασκευάστηκε αργότερα από τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν που προειδοποίησε, μέσω του ιρανικού πρακτορείου ειδήσεων Fars ότι, «αν δεν σταματήσουν οι σιωνιστικές επιθέσεις, τα χέρια όλων των πλευρών στην περιοχή βρίσκονται στην σκανδάλη. Αν οι επιθέσεις του σιωνιστικού καθεστώτος κατά του ανυπεράσπιστου πληθυσμού της Γάζας συνεχισθούν, κανείς δεν εγγυάται τον έλεγχο της κατάστασης και της  προοπτικής διεύρυνσης της σύρραξης», είπε ο Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν.

Η στάση της Τουρκίας

Η Τουρκία αποτελεί έναν από τους κύριους υποστηρικτές της Χαμάς. Ο στόχος του Ερντογάν είναι η ανάδειξη της Τουρκίας σε μεγάλο περιφερειακό δρώντα, σε ηγέτιδα δύναμη του σουνιτικού κόσμου. Οι συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν ανάμεσα στον Τούρκο πρόεδρο και υψηλόβαθμα στελέχη της Χαμάς, είχαν ως επακόλουθο την κατηγορία πως η Τουρκία στηρίζει μια τρομοκρατική οργάνωση. Ο Ερντογάν απολαμβάνει υψηλής δημοτικότητας στον παλαιστινιακό λαό, καθώς έχει «επενδύσει» μεγάλα χρηματικά ποσά, ώστε να χτιστούν νοσοκομεία, σχολεία και έργα υποδομών στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη.

Στο παρελθόν, η Υπηρεσία Ασφαλείας του Ισραήλ (Σιν Μπετ) εντόπισε κανάλι χρηματοδότησης προς την παλαιστινιακή παραστρατιωτική οργάνωση από την Τουρκία με τις ισραηλινές αρχές, να προχωρούν στην κατάσχεση χρημάτων και εμπορευμάτων, τα οποία προορίζονταν για τη Χαμάς. Η Σιν Μπετ κατηγόρησε την Τουρκία για ενίσχυση της στρατιωτικής ανάπτυξης της Χαμάς μέσω της εταιρείας SADAT και πως έχει μετατραπεί στο μεγαλύτερο «στρατολογικό γραφείο» της Χαμάς. Τέλος, λέγεται πως η Τουρκία χορηγεί την τουρκική υπηκοότητα σε μέλη της Χαμάς και έτσι τους παρέχει τη δυνατότητα να ταξιδεύουν ελεύθερα.

Το Ισραήλ έχει διαμαρτυρηθεί για τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Χαμάς και τη στήριξη που της προσέφερε και προσφέρει ακόμα. Προφανώς, η συνεργασία αυτή προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία και στις ΗΠΑ. Για το Τελ Αβίβ, η συνεργασία της Τουρκίας με τη Χαμάς, ήταν πάντα ενοχλητική, αλλά μέχρι πρόσφατα θεωρούταν διαχειρίσιμη. Ωστόσο, μετά τη συνάντηση του Ερντογάν με τον ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, το 2019, η κατάσταση έπαψε να είναι απλά ενοχλητική, αποτελώντας ένα από τα ζητήματα που συνέβαλαν στη διαρκή ένταση με το Ισραήλ.

Η Χαμάς, η οποία έχει χαρακτηριστεί «τρομοκρατική» οργάνωση, από το Ισραήλ, τις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλές ευρωπαϊκές χώρες, διατηρεί γραφείο στην Κωνσταντινούπολη. Το Ισραήλ έχει δηλώσει ότι η αναθέρμανση των σχέσεων με την Τουρκία θα ήταν δυνατή μόνο εάν κλείσει τα γραφεία της οργάνωσης στο έδαφός της. Η Τουρκία σε μια προσπάθεια να εξομαλύνει τη σχέση της με το Ισραήλ, απέλασε δεκάδες μέλη της. Οι απελάσεις επιβεβαιώθηκαν από τη λιβανέζικη εφημερίδα Al-Akhbar, που αναφέρει ότι τα μέλη της Χαμάς που έφυγαν από την Τουρκία δεν επιτρέπεται να επιστρέψουν. Εν τούτοις η πάντα ευέλικτη τουρκική κυβέρνηση που κατά την πάγια τακτική της πατάει σε δύο βάρκες, ισορροπεί ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς.

Οι περιστασιακές επισκέψεις στην Άγκυρα του Χανίγια, που ζει σε οικειοθελή εξορία μεταξύ Κατάρ και Τουρκίας, συνεχίζονται. Επιπλέον ο πρόεδρός Ερντογάν επανέλαβε την υποστήριξή του στους Παλαιστινίους τον περασμένο Ιούλιο, όταν είπε ότι «η ίδρυση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ εντός των συνόρων του 1967 βάσει των παραμέτρων των συμφωνιών στο πλαίσιο του ΟΗΕ είναι απαραίτητη για την ειρήνη και τη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής μας». Η Άγκυρα, δεν διατηρεί δεσμούς μόνο με τη Χαμάς, αλλά και με την Παλαιστινιακή Αρχή, με τον Ερντογάν να καλωσορίζει τους ηγέτες και των δύο στην Άγκυρα τον περασμένο Ιούλιο.

Προβληματικοί δεσμοί με την Αίγυπτο

Οι δεσμοί μεταξύ Αιγύπτου και Χαμάς είναι ιστορικοί – το παλαιστινιακό κίνημα είναι παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, μιας ισλαμικής οργάνωσης που ιδρύθηκε στην Αίγυπτο το 1928. Αυτοί οι δεσμοί αποδυναμώθηκαν το 2013 όταν ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι ανέλαβε την εξουσία. Στο πρόσφατο παρελθόν, η Χαμάς εκμεταλλεύτηκε τις σήραγγες που παρακάμπτουν τα αιγυπτιακά σύνορα προς τη Γάζα, εισάγοντας παράνομα είδη πρώτης ανάγκης, οικοδομικά υλικά, ακόμη και όπλα.

Οι αιγυπτιακές αρχές έκλεισαν αργότερα τις περισσότερες από τις σήραγγες. Το Κάιρο άλλαξε ελαφρώς τη θέση του από το 2018, επιτρέποντας ορισμένα εμπορικά αγαθά να εισέλθουν στη Γάζα. Η Χαμάς εισέπραξε πάνω από 12 εκατομμύρια δολάρια σε φόρους μηνιαίως το 2021 για αυτά τα αγαθά, σύμφωνα με το αμερικανικό think tank Council on Foreign Relations.

Μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, το Κάιρο τοποθετήθηκε ως μεσολαβητής στη σύγκρουση, όπως η Άγκυρα. Η Αίγυπτος, η πρώτη αραβική χώρα που αναγνώρισε την ύπαρξη του Ισραήλ το 1979, είναι επίσης το μόνο άνοιγμα προς τον κόσμο για τη Γάζα, μέσω του συνοριακού σταθμού Ράφα που βρίσκεται στα νότια του παλαιστινιακού θύλακα.