ΟΗΕ 80 χρόνια: Το παγκόσμιο φόρουμ σε αποδόμηση
20/09/2025
Καθώς ξεκινά η Εβδομάδα Υψηλού Επιπέδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, η ατζέντα είναι φορτωμένη με παγκόσμιες προκλήσεις – από την κλιματική αλλαγή μέχρι τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο ΟΗΕ, ωστόσο, γιορτάζει την 80ή του επέτειο… βυθισμένος σε κρίση: χρέη, γραφειοκρατία και παραλυμένος από τις αντιθέσεις των μεγάλων δυνάμεων. Οι φωνές για μεταρρύθμιση πληθαίνουν, αλλά οι πιθανότητες για βαθιές αλλαγές παραμένουν αδύναμες.
Η εβδομάδα ξεκινά με τον ερχομό δεκάδων παγκόσμιων ηγετών στη Νέα Υόρκη για την 80ή Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Στην κορυφή της ατζέντας βρίσκονται:
- Η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας και οι γεωπολιτικές της συνέπειες.
- Ο πόλεμος στη Γάζα και οι ανθρωπιστικές του διαστάσεις.
- Η κλιματική κρίση, με έμφαση στη χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών.
- Η ατζέντα του ΟΗΕ για την τεχνητή νοημοσύνη και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες επιδιώκει να υπενθυμίσει τον λόγο ύπαρξης του ΟΗΕ: να λειτουργεί ως φόρουμ παγκόσμιου διαλόγου και συνεργασίας. Ωστόσο, οι συζητήσεις αυτές γίνονται τη στιγμή που ο οργανισμός είναι.. οικονομικά και θεσμικά αποδυναμωμένος.
Ένα σύστημα σε κρίση
Ο ΟΗΕ βρίσκεται αντιμέτωπος με την πιο σοβαρή κρίση αξιοπιστίας από την ίδρυσή του το 1945:
- Χρηματοδοτικά προβλήματα: Περισσότερα από τα μισά κράτη-μέλη έχουν καθυστερήσει τις συνδρομές τους. Ο προϋπολογισμός του ΟΗΕ είναι υπερφορτωμένος και το έλλειμμα αγγίζει επίπεδα-ρεκόρ.
- Γραφειοκρατία: Η διόγκωση των υπηρεσιών και ο κατακερματισμός αρμοδιοτήτων οδηγούν σε χαμηλή αποδοτικότητα. Παραλυσία στο Συμβούλιο Ασφαλείας: Τα βέτο Ρωσίας, Κίνας και ΗΠΑ καθιστούν αδύνατη την κοινή δράση σε κρίσιμα ζητήματα – από τη Συρία έως την Ουκρανία και τη Γάζα.
Ο ίδιος ο Γκουτέρες παραδέχθηκε πρόσφατα ότι ο οργανισμός «κινδυνεύει να καταστεί άνευ σημασίας» εάν δεν υπάρξουν μεταρρυθμίσεις.
Η συζήτηση για μεταρρύθμιση
Η ιδέα για αναμόρφωση του ΟΗΕ δεν είναι καινούργια, όμως επανέρχεται με μεγαλύτερη ένταση. Πολλές χώρες του Παγκόσμιου Νότου ζητούν διεύρυνση του Συμβουλίου Ασφαλείας ώστε να εκπροσωπούνται καλύτερα Αφρική, Λατινική Αμερική και Ασία. Η Γερμανία, η Ιαπωνία, η Ινδία και η Βραζιλία (ομάδα G4) διεκδικούν μόνιμες έδρες. Υπάρχουν επίσης φωνές υπέρ της περιορισμένης χρήσης του βέτο ή της θέσπισης μηχανισμού υπέρβασης του. Ωστόσο, οι πιθανότητες να υπάρξει συναίνεση είναι ελάχιστες. Οι μεγάλες δυνάμεις δεν δείχνουν πρόθυμες να θυσιάσουν προνόμια που κατέχουν από το 1945.
Η Γενική Συνέλευση εξελίσσεται σε πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα στη Δύση και τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου. Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους πιέζουν για στήριξη στην Ουκρανία και καταδίκη της Ρωσίας. Πολλά κράτη της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής αντιδρούν, υποστηρίζοντας ότι η Δύση «υποκρίνεται», αγνοώντας άλλα ζητήματα όπως η φτώχεια, η ανισότητα και οι αποικιοκρατικές κληρονομιές.
Η συζήτηση για την παγκόσμια διακυβέρνηση πλέον δεν αφορά μόνο τις μεγάλες δυνάμεις, αλλά και έναν αυξανόμενο αριθμό μικρών και μεσαίων χωρών που απαιτούν φωνή. Ενώ οι ηγέτες θα μιλούν στη Νέα Υόρκη:
- Στην Ουκρανία, οι μάχες συνεχίζονται χωρίς ορατή διέξοδο.
- Στη Μέση Ανατολή, η σύγκρουση στη Γάζα επιδεινώνει την αστάθεια.
- Στην Αφρική, πραξικοπήματα και εμφύλιες συγκρούσεις δείχνουν την αδυναμία του ΟΗΕ να προλάβει κρίσεις.
- Η κλιματική αλλαγή φέρνει καταστροφές που απαιτούν διεθνή συνεργασία, την οποία ο ΟΗΕ δυσκολεύεται να οργανώσει.
Το μέλλον του ΟΗΕ;
Ο ΟΗΕ συμπληρώνει 80 χρόνια ζωής σε μία εποχή πολυπολικού χάους. Η αποστολή του –να αποτρέπει πολέμους και να προωθεί τη συνεργασία– μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ, αλλά η ικανότητά του να το πετύχει είναι περιορισμένη. Η Εβδομάδα Υψηλού Επιπέδου στη Νέα Υόρκη θα δείξει αν ο οργανισμός θα αντέξει τις προκλήσεις του 21ου αιώνα ή αν θα αποδειχθεί απλώς ένας φουσκωμένος, χρεοκοπημένος θεσμός, ανίκανος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εποχής.
