Όλα τα είχε ο Λίβανος η καταστροφική έκρηξη του έλειπε!

Το περασμένο φθινόπωρο, ο Λίβανος βίωσε μια κοινωνική εξέγερση χωρίς προηγούμενο. Μια εξέγερση στην οποία συμμετείχαν πολίτες από κάθε κοινότητα, ηλικία και γεωγραφική περιοχή, προκαλώντας ρήγμα στις παραδοσιακές διαιρετικές τομές, στις οποίες βασίζεται το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα εδώ και δεκαετίες. Η κινητοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού εναντίον της πολιτικής ελίτ ήταν αποτέλεσμα της κρίσης που βιώνει ο Λίβανος σε όλα τα επίπεδα.

Η Χώρα των Κέδρων βρίσκεται σε πολλαπλή κρίση. Καταρχήν είναι κρίση αξιοπιστίας της πολιτικής ελίτ. Πράγματι, η πολιτική ελίτ που διοικεί από το τέλος του εμφυλίου και έπειτα σπατάλησε το δημόσιο χρήμα για ίδιον όφελος, προς όφελος των επιχειρηματιών που στήριζαν τον κάθε πολιτικό ηγέτη, ή για να συντηρήσει την εκλογική της πελατεία. Αντίθετα, δεν έγινε καμία συγκροτημένη προσπάθεια από το κράτος για παροχή υπηρεσιών σε κρίσιμους τομείς της καθημερινότητας, όπως ο ηλεκτρισμός, η ύδρευση, οι δημόσιες συγκοινωνίες και η πρόσβαση στη δημόσια περίθαλψη.

Η πολιτική ελίτ είχε αυτονομηθεί από τα κοινωνικά αιτήματα, απορροφημένη στις δικές της εσωτερικές συγκρούσεις για περισσότερη εξουσία και πόρους. Ενδεικτικό της απάθειας του πολιτικού συστήματος είναι, σύμφωνα με το Lebanese Center for Policy Studies, ότι μόνο ένας στους δέκα βουλευτές θεωρεί ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση της φτώχειας την στιγμή που το 36% των πολιτών αναφέρει ως βασικό πρόβλημα της καθημερινότητας το οικονομικό.

Κρίση του πολιτικού συστήματος

Η κρίση αξιοπιστίας της πολιτικής ελίτ μετατράπηκε σε κρίση νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος, με τους διαδηλωτές να ζητούν την αλλαγή του. Το πολιτικό σύστημα της χώρας βασίζεται στο σεχταρισμό. Πρόκειται για ένα σύστημα, στο οποίο η θρησκευτική κοινότητα αποτελεί το σημείο αναφοράς για τη διάκριση του πληθυσμού σε υπό-ομάδες. Οι
κοινότητες είναι αυτές που εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο και στην κυβέρνηση και μοιράζονται μεταξύ τους την εξουσία, συμπεριλαμβανομένων των ανώτερων πολιτειακών αξιωμάτων.

Η συγκεκριμένη θεσμική οργάνωση της Πολιτείας δεν συνεπάγεται αναγκαστικά την απουσία ενός ισχυρού κράτους ή την διαφθορά. Το κράτος απαξιώθηκε στη συλλογική συνείδηση των πολιτών ως ανεπαρκές και αδύναμο από την ίδια την πολιτική ελίτ, ώστε αυτή να μεσολαβεί πάντα μέσω των πελατειακών δικτύων της κάθε κοινότητας στις σχέσεις κράτους-κοινωνίας.

Αυτή η σχέση εξάρτησης είχε φτάσει σε τέτοιο βαθμό, σύμφωνα με τον Jamil Mouawad, που ο μέσος πολίτης δεν μπορούσε να φανταστεί τη καθημερινότητά του χωρίς τη προστασία και τις υπηρεσίες του πολιτικού ηγέτη που υποστήριζε. Η πολιτική και θεσμική κρίση πήρε τέτοια έκταση εξαιτίας των δομικών αδυναμιών της οικονομίας που για χρόνια κρυβόταν κάτω από το χαλί.

Οι παθογένειες της οικονομίας

Η φιλική προς τις εισαγωγές πολιτική που ακολούθησε η πολιτική ελίτ δημιούργησε ένα σταθερό έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο, υποβαθμίζοντας συγχρόνως την αγροτική και την όποια βιομηχανική παραγωγή υπήρχε στη χώρας. Η τοπική οικονομία δεν στηρίχθηκε ούτε από το τραπεζικό σύστημα, που προτίμησε την αγορά κρατικού χρέους από την πιο επισφαλή χρηματοδότηση ιδιωτικών επενδύσεων.

Οι μόνοι κλάδοι που στηρίχθηκαν ήταν η κτηματαγορά και οι τράπεζες, αμφότερες για να εξυπηρετήσουν τους πλούσιους Άραβες του Κόλπου. Άλλη αδυναμία της οικονομίας είναι η
παραοικονομία που έχει δεσμούς με την πολιτική ολιγαρχία και στερεί το δημόσιο από έσοδα. Η έλλειψη ενός δίκαιου φορολογικού συστήματος που θα φορολογήσει τον πλούτο και τις καταθέσεις επίσης στερεί το κράτος από έσοδα. Συγχρόνως επιβαρύνει τα μικρομεσαία στρώματα, αφού το βάρος του φορολογικού συστήματος πέφτει στους έμμεσους φόρους.

Όλα τα παραπάνω διόγκωσαν το χρέος και το έλλειμμα και έθεσαν σε κίνδυνο τη νομισματική σταθερότητα. Οι πολιτικές μόχλευσης που ακολουθήθηκαν για την διατήρηση της νομισματικής σταθερότητας είχαν αποτέλεσμα για ένα διάστημα. Δεν ήταν όμως ικανές να κρατήσουν την εύθραυστη ισορροπία των δημόσιων οικονομικών κάτω από ένα συνδυασμό δυσμενών παραγόντων, όπως η μείωση των επενδύσεων λόγω αστάθειας στην περιοχή, η επιβάρυνση των ήδη κακών υποδομών της χώρας για την εξυπηρέτηση των Σύριων προσφύγων και τέλος την κάμψη στα εμβάσματα των μεταναστών.

Σε άλλο μήκος κύματος διαδηλωτές και κόμματα

Η κοινωνική έκρηξη στον Λίβανο οδήγησε στην παραίτηση της κυβέρνησης Hariri, αλλά η πολιτική κρίση δεν ξεπεράστηκε. Οι διαδηλωτές απαιτούσαν να αλλάξει ένα πολιτικό και κοινωνικό σύστημα που ισχύει για δεκαετίες, ενώ η πολιτική ηγεσία της χώρας αρνείται να χάσει τον απόλυτο έλεγχο και να μοιραστεί την εξουσία με νέους παίκτες, διευρύνοντας συγχρόνως το πολιτικό πεδίο. Το αδιέξοδο αυτό επιτείνει την οικονομική κρίση της χώρας και προσφέρει αφορμές στο ξένο παράγοντα για εμπλοκή στα εσωτερικά της ζητήματα.

Μέσα σ’ αυτό το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο σημειώθηκε η γιγαντιαίων διαστάσεων έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, η οποία ουσιαστικά κατέστρεψε ένα πολύ μεγάλο τμήμα της πόλης, προκαλώντας έναν αριθμό νεκρών, που συνεχώς μεγαλώνει και χιλιάδες τραυματίες. Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας του Λιβάνου αντιμετωπίζουν άμεσα πρόβλημα στέγασης και διατροφής, με άλλα λόγια, πρόβλημα επιβίωσης. Μόνο μία γενναία συντονισμένη και κυρίως άμεση διεθνής βοήθεια θα το αμβλύνει.