Ουκρανικό: Αντιμέτωπη με το σύνδρομο του Βιετνάμ η Δύση

Αν οι νοικοκυραίοι επί Βιετνάμ κατηγορούσαν τους εξεγερμένους του αντιπολεμικού κινήματος ως «κομμουνιστές» και «μη-πατριώτες», σήμερα οι μισοί είναι με τον Τραμπ – που θέλει να σταματήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία και καταγγέλλει ως «κομμουνιστές» τη Wall Street – οι άλλοι μισοί είναι με το (ή μέσα στο) βαθύ αμερικανικό κράτος και τις δυτικές Αξίες που θα ήθελαν να συνεχιστεί επιθετικά η ανάσχεση της Ρωσίας, ενώ στη θέση των τότε εξεγερμένων βρίσκεται ένα πλήθος που στατιστικά βρίσκεται σε κατάσταση απώλειας προσανατολισμού. Με το ελεύθερο εμπόριο ή με τον προστατευτισμό, με την παγκοσμιοποίηση ή ενάντιά της, με τη woke ατζέντα ή ενάντια, με την ειρήνη ή με τη «δημοκρατική Δύση» ενάντια στα «αυταρχικά καθεστώτα»;

Τα Pentagon Papers που είχε παραγγείλει ο Μακναμάρα, υπουργός Άμυνας του Κένεντι, συνόψιζαν τις εκτιμήσεις υπηρεσιών που συνέκλιναν στο ανέφικτο της επικράτησης στο Βιετνάμ. Διέρρευσαν πολύ αργότερα στην Washington Post, μόλις το 1971, προκαλώντας την οργή της ήδη διχασμένης αμερικανικής κοινωνίας. Γιατί συνεχίστηκε και μάλιστα κλιμακώθηκε η εμπλοκή, αν ήταν έτσι; Και γιατί έλεγαν ψέματα; Η διαρροή έγινε πρόσφατα ταινία, επιεικώς απολίτικη…

Δύο συχνά λάθη συλλογισμού

Ένα συχνό λάθος είναι η σύγκριση της έκτασης της Ουκρανίας με το ρυθμό προέλασης του ρωσικού στρατού. Για να καταλάβει η Ρωσία όλη την Ουκρανία (η τελευταία δήλωση Τραμπ είναι ότι αυτός ήταν ο σκοπός της Μόσχας) θα χρειαζόταν δεκαετίες. Πρόκειται όμως για πόλεμο φθοράς που η αριθμητική αφορά πρωτίστως πολεμική ικανότητα-οικονομία και εσωτερικό μέτωπο και όχι έδαφος. Αφορά πρωτίστως την καταστροφή της πολεμικής ικανότητας του αντιπάλου και όχι την κατάκτηση εδάφους.

Μετά την αποτυχημένη απόπειρα της Μόσχας να παραλύσει και να καταλάβει εξ’ εφόδου τα κέντρα εξουσίας στο Κίεβο, επικεντρώθηκε αρχικά στη διασφάλιση της χερσαίας γέφυρας προς την Κριμαία και κατάκτηση της Μαριούπολης (εδαφικός στόχος) και εντυπωσιακά γρήγορα στράφηκε σε μια πολεμική τακτική και οικονομία αντίστοιχες ενός πολέμου φθοράς. Το Κίεβο υπέστη τεράστιες απώλειες όταν ακριβώς επικεντρώθηκε, για πολιτικούς παρά για στρατιωτικούς λόγους, στη διατήρηση ή ανάκτηση εδάφους (Μπαχμούτ, επίθεση του 2023 στο Νότο, Κουρσκ).

Ένα άλλο συχνό λάθος είναι η σύγκριση της Ρωσίας με βάση το ονομαστικό ΑΕΠ που κρίνει το βάρος της στην παγκόσμια οικονομία. Ωστόσο, καταλληλότερο για να μετρηθεί η δυνατότητα της οικονομίας της στον πόλεμο είναι το ΑΕΠ με όρους εσωτερικής αγοραστικής δύναμης (ppp). Με όρους ppp η Ρωσία, που αντιμετώπισε με απρόσμενη για τη Δύση επιτυχία τις κυρώσεις, είναι η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως, μεγαλύτερη της γερμανικής, το ένα τέταρτο της οικονομίας των ΗΠΑ ή της ΕΕ, υπερδεκαπλάσια της ουκρανικής που επιβιώνει με την οικονομική αιμοδοσία της Δύσης.

Θα υπάρξουν Pentagon Papers για τον ουκρανικό πόλεμο;

Ο Alex Vershinin, απόστρατος με σημαντική θέση στη μοντελοποίηση και προσομοιώσεις του αμερικανικού στρατού, δεν ανήκει σε όσους κατηγορούνται ως ρωσόφιλοι Αμερικανοί αναλυτές. Σύμφωνα με τις πηγές που επικαλείται, οι ουκρανικές απώλειες ανέρχονται περίπου σε 1,5 εκατομμύριο νεκρούς και τραυματίες που δεν μπορούν να επιστρέψουν, συν 600-800 χιλιάδες τραυματίες αυτή τη στιγμή που θα επιστρέψουν (ο Ζελένσκι έχει παραδεχθεί μόνο 43 χιλιάδες νεκρών, εξωπραγματικά χαμηλό νούμερο).

Αντίστοιχα για τη Ρωσία, οι νεκροί και τραυματίες που δεν μπορούν να επιστρέψουν ανέρχονται σε 480-740 χιλιάδες, συμπεριλαμβανομένων των ρωσόφωνων του Ντονέτσκ. Ο Vershinin καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ακόμη και αν δεχθούμε τις μέγιστες (βρετανικές) εκτιμήσεις ρωσικών απωλειών, οι μόνιμες μηνιαίες ρωσικές απώλειες κυμαίνονται στις 7 με 11 χιλιάδες, ενώ κάθε μήνα στρατολογούνται 30 χιλιάδες νέοι στρατιώτες.

Αντίθετα, η Ουκρανία διαθέτει σήμερα 0,8-1 εκατ. στρατό, όταν συνολικά έχουν επιστρατευθεί περίπου 3 εκατομμύρια. Σύμφωνα με τον Vershinin, ο ρυθμός απωλειών δεν αναπληρώνεται. Σε αυτά δεν υπολογίζεται το εντεινόμενο πρόβλημα λιποταξίας. Στα τρία χρόνια πολέμου, οι Ρώσοι που υπηρετούν στο μέτωπο της ανατολικής Ουκρανίας αυξήθηκαν από 150 σε 570 χιλιάδες χωρίς γενική επιστράτευση, ενώ οι Ουκρανοί από 200 σε 460 χιλιάδες με γενική επιστράτευση.

Εξίσου, αν όχι σημαντικότερο, είναι το ποιοτικό αποτέλεσμα ότι η Ρωσία διατήρησε το αξιόμαχο των αυξανόμενων μονάδων της, ενώ η μαχητική ικανότητα των ουκρανικών μονάδων έχει φθίνει σημαντικά, εξαιτίας απωλειών σε έμπειρο προσωπικό, έλλειμα εκπαίδευσης και κινητοποίησης των επίστρατων. Κυρίως, η ρωσική πολεμική βιομηχανία υπερέχει σε πολλά πεδία έναντι της αθροιστικής Δύσης, τα οπλοστάσια της οποίας έχουν εξαντληθεί υπέρ της Ουκρανίας σε βαθμό, που οι στρατοί ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών έχουν απωλέσει τις στρατιωτικές δυνατότητες που είχαν.

Το συμπέρασμα είναι η Ρωσία κερδίζει μαθηματικά τον πόλεμο φθοράς απέναντι στον ουκρανικό στρατό τον οποίο (ας σημειωθεί) η Δύση έχει καταστήσει τον ισχυρότερο και πιο αξιόμαχο στρατό στην Ευρώπη, πλην Ρωσίας. Που σημαίνει ότι αν δεν υπάρξει στο μεταξύ ειρηνευτική συμφωνία, το τέλος του πολέμου δεν θα έχει τη μορφή κατάκτησης, αλλά κατάρρευσης του ουκρανικού μετώπου. Σύμφωνα με τον Vershinin αυτό μπορεί να συμβεί τους επόμενους 6 με 12 μήνες, ακόμη και αν συνεχιστεί η αμερικανική βοήθεια. Αυτό εφόσον δεν αντιμετωπίσει η Ρωσία άλλη εξωτερική απειλή, αν δεν επιδεινωθεί δραματικά η οικονομία της ή υπάρξει άλλο πρόβλημα, και βέβαια εφόσον δεν αναπτυχθούν δυτικά στρατεύματα στο έδαφος της Ουκρανίας.

Έχουν οι δυτικές υπηρεσίες κάποια άλλη, πολύ διαφορετική εκτίμηση της κατάστασης; Μπορούμε με ασφάλεια να θεωρήσουμε πως δεν έχουν. Απλώς λέγονται ψέματα εδώ και τουλάχιστον ενάμισι χρόνο. Η διαχεόμενη καθησυχαστική εκτίμηση πως η Ουκρανία δεν μπορεί να ανακαταλάβει, αλλά και η Ρωσία δεν μπορεί να προχωρήσει, αγνοεί σκόπιμα την ισχυρή πιθανότητα της κατάρρευσης της πρώτης.

Από τον Κένεντι στον Μπάιντεν… 

Τρεις διαδοχικοί Αμερικανοί πρόεδροι, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, ο Κένεντι, ο Τζόνσον που τον αντικατέστησε και ο Νίξον που εξελέγη υποσχόμενος να τερματίσει την αμερικανική εμπλοκή στον πόλεμο του Βιετνάμ, βρέθηκαν μπροστά στο δίλημμα να αποκλιμακώσουν ή να κλιμακώσουν την εμπλοκή. Και οι τρεις επέλεξαν κάποια στιγμή το δεύτερο. Και αν αρχικά είχε ωθήσει τις αμερικανικές ηγεσίες η θεωρία του ντόμινο στην επέκταση της «κομμουνιστικής απειλής», δεν ήταν αυτό το πρόβλημα προς τη δεκαετία του ΄70.

Σε αποχαρακτηρισμένη έκθεση η CIA (το 1972) εκτιμά πως η ιδεολογία δεν παίζει πλέον κανένα ρόλο στις επιλογές της σοβιετικής ηγεσίας. Το 1975 θα ακολουθήσει η Συμφωνία του Ελσίνκι, ενώ την ίδια περίοδο η πολιτική του πινγκ-πονγκ έχει εξομαλύνει τις σχέσεις της κομμουνιστικής Κίνας και των ΗΠΑ. Η κλιμάκωση ή παράταση επιλεγόταν από ένα χρονικό σημείο, για άλλους λόγους.

Υπάρχουν προφανώς τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις περιπτώσεις Βιετνάμ-Ουκρανίας, σε ότι αφορά την απεμπλοκή της Δύσης. Αλλά οι περισσότερες συνηγορούν υπέρ της απεμπλοκής, πολύ περισσότερο στην περίπτωση της Ουκρανίας. Στο Βιετνάμ η αμερικανική στρατιωτική υπεροχή ήταν συντριπτική. Στην Ουκρανία ισχύει περίπου το αντίθετο. Στο Βιετνάμ ήταν περισσότερο η εσωτερική αντιπολεμική εξέγερση στις ΗΠΑ που πίεζε για τερματισμό του πολέμου. Διεθνώς οι ΗΠΑ δεν είχαν να κερδίσουν όσα ο Τραμπ έχει να κερδίσει σήμερα από την απεμπλοκή.

Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι ο Vershinin υπερβάλλει και η κατάρρευση δεν είναι ζήτημα μηνών αλλά χρόνων, ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από τα ρίσκα που παίρνει η Δύση να οδηγηθεί σε μια ταπεινωτική ήττα; Σε ότι αφορά τις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις τα ιδιαίτερα “ζόρια” τους (που όμως δεν θα έπρεπε να είναι ζόρια άλλων Ευρωπαίων, όπως πχ η Ελλάδα) έχουν επισημανθεί σε άλλα άρθρα. Ποιο το σκεπτικό στο βαθύ αμερικανικό κράτος, σε μερίδα Ρεπουμπλικάνων πολιτικών, και μέσα στην κυβέρνηση Τραμπ;

Νέα δεδομένα… 

Η απάντηση είναι ότι ο εναρκτήριος τυχοδιωκτισμός δημιουργεί νέα δεδομένα έτσι που η απεμπλοκή δεν επιστρέφει στην κατάσταση προ του τυχοδιωκτισμού, και καθίσταται η ίδια η απεμπλοκή ένα μεγάλο πρόβλημα. Η κατάσταση στην Ουκρανία δεν μπορεί να επιστρέψει στα προ της επιδίωξης νατοϊκής επέκτασης, όταν Δύση και Ρωσία μοιράζονταν “αρμονικά” τη νεοφιλελεύθερη κλεπτοκρατία του Κιέβου, εν είδει buffer state. Η εσωτερική κατάσταση στην Ουκρανία έχει πολωθεί σε βαθμό που απαγορεύει οποιαδήποτε επιστροφή.

Για τη Ρωσία η εξάλειψη των όρων να αποτελέσει ξανά το Κίεβο και ο χώρος που θα ελέγχει απειλή για τη δική της ασφάλεια ως δυτικό προπύργιο και με τη ρωσική οικονομία αποκλεισμένη, είναι εκτός συζήτησης. Γιατί απλώς θεωρεί ότι μπορεί να επιβληθεί στρατιωτικά και γιατί διαφορετικά θα πήγαιναν χαμένες τόσες θυσίες. Είναι αυτό που επιδιώκει με την “αποναζιστικοποίηση”, πλην της αποστρατιωτικοποίησης, και αυτά τα δύο που ο Τραμπ εννοεί όταν ισχυρίζεται ότι η Ρωσία θέλει να καταλάβει όλη την Ουκρανία και πρέπει να το ξεχάσει.

Οι υποστηρικτές της σκληρής γραμμής στις ΗΠΑ, όπως και στην Ευρώπη, παρά τα λεγόμενα, δεν ενδιαφέρονται τόσο για το εδαφικό που είναι διαπραγματευτικό όπλο, όσο για το καθεστώς της αυριανής δυτικής Ουκρανίας. Διαφορετικά, αν περάσουν οι όροι της Ρωσίας θα βρεθούν πίσω από το 2014 και τον εναρκτήριο τυχοδιωκτισμό της Δύσης. Ο Τραμπ συμμερίζεται το πρόβλημα αυτό και παλαντζάρει αλλά υπάρχουν άλλες σημαντικότερες διεθνείς προτεραιότητες στη δική του στρατηγική, τις οποίες δεν συμμερίζεται η Ευρώπη και αρνείται να παραδεχτεί το υπόλοιπο αμερικανικό κατεστημένο γιατί το ίδιο απέτυχε ενώ δεν εμπιστεύεται τον Τραμπ.

Αποκλιμάκωση μέσω κλιμάκωσης;

Πολλοί υποστηρίζουν την “αποκλιμάκωση μέσω κλιμάκωσης”. Το έργο αυτό παιζόταν περίπου επί μια δεκαετία στο Βιετνάμ. Για τον ίδιο τον Τραμπ το τελευταίο αυτό ενδεχόμενο πρέπει να αποκλειστεί. Όσα γράφονται για δασμούς 500% σε συναλλασσόμενους με τη Ρωσία και άλλα, όχι μόνο θα κατέστρεφαν τη δρομολογημένη προσέγγιση Τραμπ με Κρεμλίνο, αλλά θα επιδείνωναν απαγορευτικά τη θέση των ΗΠΑ στον εξελισσόμενο εμπορικό πόλεμο κατά πάντων.

Στη χειρότερη περίπτωση, μια μερίδα νέων “ενδεικτικών” κυρώσεων κατά της Ρωσίας θα μπορούσε να συνοδεύει την απεμπλοκή των ΗΠΑ άνευ συμφωνίας, αφήνοντας την Ουκρανία μόνη και την Ευρώπη να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά, και θα συνιστούσε πρακτικά κίνηση υπέρ Ρωσίας.

Όσο οι μεν ΗΠΑ αναβάλλουν την απεμπλοκή η δε Ευρώπη πιέζει για το αντίθετο, επιδιώκοντας και οι δυο καλύτερους αυριανούς όρους, απεμπλοκής οι πρώτες και διατήρησης θέσεων η δεύτερη, αναπαράγεται το σύνδρομο του Βιετνάμ, όπου οι ΗΠΑ κατάφεραν να πετύχουν το χειρότερο πηγαίνοντας για το καλύτερο, σύνδρομο που κατατρέχει ακόμη τις ΗΠΑ μισό αιώνα μετά το 1975.

Μπορεί οι πιθανότητες να γίνει η Ουκρανία το Βιετνάμ της επιτιθέμενης Ρωσίας να είναι ασήμαντες, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για την πιθανότητα να αποτελέσει η Ουκρανία το Βιετνάμ μιας εμπλεκόμενης Ευρώπης που ούτε συνεκτική είναι όπως οι ΗΠΑ, ενώ τα μέρη της διαγκωνίζονται σε ένα φιλοπόλεμο μαξιμαλισμό με πήλινα πόδια και πολλά, πολλά ψέματα. Όπως Βιετνάμ…