Ουκρανικό: Ο εγκλωβισμένος Τραμπ, οι όροι Πούτιν και η απειλή-μπλόφα(;)

Ο βασικός λόγος που οι Ρώσοι εισέβαλαν στην Ουκρανία ήταν επειδή θεωρούν πως ένα εχθρικό καθεστώς στο Κίεβο, συνδεδεμένο με το ΝΑΤΟ συνιστά ζωτική απειλή για την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας. Για τη Μόσχα, λοιπόν, απαράβατος όρος είναι η συνθήκη ειρήνης να προβλέπει ξεκάθαρα πως η Ουκρανία όχι μόνο θα μείνει εκτός ΝΑΤΟ, αλλά και δεν θα συνδέεται κατ’ ουδένα τρόπο με αυτό. Με άλλα λόγια, θέλουν η Ουκρανία να λειτουργεί σαν χώρα-μαξιλάρι μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Προφανώς, αυτό δεν μπορεί να συμβεί με καθεστώς Ζελένσκι και ευρύτερα με ένα αντιρωσικό καθεστώς στο Κίεβο. Πολύ περισσότερο, όταν παραλλήλως οι Ρώσοι δεν είναι διατεθειμένοι να παραδώσουν τις περιοχές της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας που έχουν καταλάβει και οι οποίες κατά κανόνα κατοικούνταν από Ουκρανούς ρωσικής εθνικότητας και ρωσόφιλους.

Ενώ, λοιπόν, για τους Ρώσους το Ουκρανικό είναι ζωτικής σημασίας ζήτημα για την εθνική τους ασφάλεια, για τον Τραμπ είναι ένα κληρονομημένο πρόβλημα, από το οποίο επιδιώκει να απαλλαγεί το ταχύτερο δυνατόν, επειδή έχει συνείδηση πως αλλιώς αυτός ο πόλεμος θα γίνει “δικός του”. Στα δικά του μάτια η 30ήμερη εκεχειρία που προωθεί είναι το πρώτο βήμα για την απεμπλοκή. Δεν είναι τυχαίο, μάλιστα, ότι συμπεριφέρεται λες και οι ΗΠΑ είναι ουδέτερος μεσολαβητής ανάμεσα στους δύο εμπολέμους. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι εμμέσως πλην σαφώς εμπόλεμη χώρα.

Αυτό ήταν εξαρχής ορατό δια γυμνού οφθαλμού, αλλά το πρόσφατο εκτενές ρεπορτάζ των New York Times προσέδωσε μία ποιοτικά νέα διάσταση στο πόσο συμμετέχουν οι Αμερικανοί (και οι Βρετανοί) στον πόλεμο. Το ρεπορτάζ “με ονόματα και διευθύνσεις” περιγράφει αναλυτικά αυτή τη συμμετοχή. Όχι μόνο επιβεβαιώνει τα όσα έλεγε ο Πούτιν, αλλά στην πραγματικότητα περιγράφει με λεπτομέρειες ότι πίσω από τις πιο φονικές ουκρανικές επιθέσεις εναντίον της Ρωσίας υπήρχε άμεση κι όχι έμμεση ανάμιξη αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών και ειδικών δυνάμεων. Περιττό να σημειώσω ότι δεν υπήρξε η παραμικρή διάψευση.

Διαφορετικοί στόχοι στο Ουκρανικό

Ούτως εχόντων, λοιπόν, των πραγμάτων, είναι κατανοητό που η Μόσχα αντιμετωπίζει τις ΗΠΑ σαν αυτό που πράγματι είναι: ο εχθρός πίσω από το Κίεβο. Από την άλλη πλευρά, βεβαίως, κατανοεί ότι ο Τραμπ έχει ποιοτικά διαφορετική ατζέντα από τον Μπάιντεν, ότι επιδιώκει να εξομαλύνει τις αμερικανορωσικές σχέσεις, όπως επίσης κατανοεί ότι το “κόμμα του πολέμου” στη Δύση πιέζει τον Λευκό Οίκο να συνεχίσει την έμπρακτη στήριξη της Ουκρανίας και να επιβάλει πρόσθετες κυρώσεις στη Ρωσία, ώστε να τιναχθεί στον αέρα το αρχικό άνοιγμά του προς το Κρεμλίνο.

Είναι σαφές πως ενώ Τραμπ και Πούτιν φαίνεται πως βρίσκουν έναν κοινό παρονομαστή σε ό,τι αφορά την εξομάλυνση των διμερών σχέσεων στο πλαίσιο της μετάλλαξης του διεθνούς συστήματος σε πολυπολικό, οι δύο τους έχουν πολύ διαφορετικούς στόχους στο Ουκρανικό. Όπως προανέφερα, ο Τραμπ θέλει να τελειώνει μία ώρα αρχύτερα μέσα από την επιβολή μίας εκεχειρίας, η οποία θα του επιτρέψει να απεμπλακεί. Αντιθέτως, ο Πούτιν θέλει οριστική λύση, η οποία θα ρυθμίζει με ξεκάθαρο τρόπο αφενός το γεωπολιτικό καθεστώς της Ουκρανίας, αφετέρου την εδαφική πτυχή.

Ο Τραμπ δεν πολυενδιαφέρεται για το μέλλον της Ουκρανίας, επειδή δεν την θεωρεί σημαντική για τις ΗΠΑ, αλλά δεν μπορεί να την εγκαταλείψει εν ψυχρώ, επειδή θα κατηγορηθεί ακόμα και από Ρεπουμπλικάνους. Ούτε μπορεί να εκβιάσει το Κίεβο να αποδεχθεί τους βασικούς ρωσικούς όρους, επειδή αυτό θα φάνταζε σαν “προδοσία”. Ο ίδιος ο Τραμπ –όπως το είπε στον Ζελένσκι– είναι πεπεισμένος πως το Κίεβο δεν έχει “χαρτιά στα χέρια του” κι ότι κινδυνεύει να υποστεί τα χειρότερα, αλλά δεν είναι αυτή η εντύπωση που επικρατεί στη Δύση. Εκεί συνεχίζει να κυριαρχεί μία ιδιότυπη υποτίμηση της Ρωσίας, παρότι σ’ αυτά τα τρία χρόνια πολέμου έχουν διαψευσθεί όλες σχεδόν οι δυτικές βεβαιότητες.

Όπως είναι γνωστό, το άνοιγμα του Τραμπ στον Πούτιν προκάλεσε βαθύ ρήγμα στις ευρωαμερικανικές σχέσεις. Η εκ μέρους του επιβολή των δασμών, μάλιστα, μετατρέπει αυτό το ρήγμα σε ρήξη. Στην Ευρώπη κυριαρχεί ένας αμετροεπής αντιρωσισμός, διανθισμένος με την αναβίωση της φαντασίωσης πλέον των Βρετανών, Γάλλων και Γερμανών ότι παραμένουν μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις, ικανές να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο διεθνές σύστημα. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι εδώ και 75 χρόνια τα προστατευμένα “παιδιά” του ΝΑΤΟ, που η Αμερική του Τραμπ τα αφήνει πλέον “ορφανά”. Κι αυτά, κυριευμένα από το σοκ της εγκατάλειψης, αναζητούν ψυχολογική διέξοδο υποδυόμενα ρητορικά τον παλαιό αποικιοκρατικό-ιμπεριαλιστικό εαυτό τους.

Στον αέρα η πρωτοβουλία Τραμπ

Το συμπέρασμα από όλα τα παραπάνω είναι ότι η πρωτοβουλία του Τραμπ για ειρήνευση στην Ουκρανία δεν πατάει στο έδαφος. Οι Ρώσοι δεν πρόκειται να αποδεχθούν εκεχειρία εάν δεν εξασφαλίσουν έστω και μία επί της αρχής συμφωνία της Ουάσινγκτον και του Κιέβου επί των προαναφερθέντων βασικών όρων τους. Επειδή, όμως, το Κίεβο δεν πρόκειται να συμφωνήσει, αλλά ούτε και ο Τραμπ είναι διατεθειμένος να φτάσει τόσο μακριά, η πιθανότερη εξέλιξη είναι η παράταση του πολέμου για όσο αντέχει ο ουκρανικός στρατός και οι δυτικοί που τον στηρίζουν ποικιλοτρόπως. Έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, οι όροι της ειρήνης θα κριθούν στα πεδία των μαχών, με την έννοια ότι θα προκύψουν όταν το Κίεβο υποχρεωθεί να συνθηκολογήσει και να αποδεχθεί αυτά που σήμερα αρνείται κατηγορηματικά. Δεν είναι τυχαίο ότι η Μόσχα ετοιμάζεται να ρίξει στον πόλεμο 160.000 επιπλέον στρατιώτες.

Πολλοί στη Δύση τρέφουν την αυταπάτη πως η υπέρ των Ρώσων δυναμική του πολέμου μπορεί να αντιστραφεί εάν η Δύση κλιμακώσει. Ο Τραμπ έχει ήδη απειλήσει τη Ρωσία με επιβολή δευτερογενών κυρώσεων στις εξαγωγές πετρελαίου. Πενήντα, μάλιστα, γερουσιαστές έχουν συντάξει νομοσχέδιο (όχι όμως καταθέσει), το οποίο προβλέπει την επιβολή δασμών 500% σε όσες χώρες θα αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο και ίσως φυσικό αέριο. Αναμφίβολα, η ψήφιση ενός τέτοιου μέτρου θα αλλάξει ριζικά το τοπίο διεθνώς.

Η Κίνα και η Ινδία, οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς ρωσικής ενέργειας, θα βρεθούν σε επώδυνο δίλημμα. Εάν αγνοήσουν την αμερικανική απαγόρευση θα διαταραχθεί ριζικά το εξαγωγικό τους εμπόριο, δεδομένου ότι η αγορά της Δύσης είναι βαρύνουσας σημασίας. Από την άλλη πλευρά, όμως, εάν υποκύψουν στον αμερικανικό εκβιασμό θα ακυρώσουν την ύπαρξή τους ως μεγάλες δυνάμεις, μετατρεπόμενες σε ομήρους της Ουάσινγκτον. Εκτός αυτού, εάν υποκύψουν και αποκλειστεί από τη διεθνή ενεργειακή αγορά το ρωσικό πετρέλαιο (ίσως και φυσικό αέριο), η τιμή του βαρελιού θα εκτοξευθεί, βυθίζοντας την παγκόσμια οικονομία σε πρόσθετη κρίση, μετά από αυτή που προκαλούν οι δασμοί του Τραμπ, με απροσδιόριστες επιπτώσεις σ’ όλα τα επίπεδα.

Μπλόφα οι δασμοί 500%;

Ας μην ξεχνάμε ότι η ίδια η Ευρώπη που πρωτοστατεί στον αντιρωσισμό θα αντιμετωπίσει πρωτοφανή σε οξύτητα ενεργειακή κρίση, αφού ακόμα και τώρα ένα σημαντικό ποσοστό των αναγκών της σε πετρέλαιο, υγροποιημένο φυσικό αέριο και διυλισμένα προϊόντα καλύπτεται από τη Ρωσία. Επίσης, αντιμέτωπη με μία τέτοια ασφυκτική θηλιά, δεν αποκλείεται καθόλου, η Ρωσία, αντί να υποκύψει στον Τραμπ, να καταφύγει στη χρήση τακτικών πυρηνικών για να γονατίσει το Κίεβο και να δώσει ένα γρήγορο τέλος στον πόλεμο. Είναι προφανές πως μία τέτοια κλιμάκωση ενδέχεται να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου και να προκαλέσει ένα ανεξέλεγκτο ντόμινο εξελίξεων. Το ενδεχόμενο αυτό εκ των πραγμάτων θα ληφθεί υπόψη και από το Πεκίνο και από το Νέο Δελχί, αλλά και από την Ουάσινγκτον, η οποία θα βρεθεί σε επώδυνο δίλημμα για το πως θα απαντήσει.

Όλα αυτά τα ζοφερά είναι ό,τι περισσότερο απεύχεται ο Τραμπ, αφού θα ακυρώσουν τη στρατηγική του, θα τον στρέψουν στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που έχει εξαγγείλει και επιδιώκει να ακολουθήσει. Γι’ αυτό μάλλον θα κάνει ό,τι μπορεί για να τα αποφύγει. Στην πραγματικότητα, η απειλή για την επιβολή μίας τέτοιας κύρωσης είναι πιθανότατα μπλόφα, με σκοπό να υποχρεώσει τη Μόσχα να εγκαταλείψει την πολιτική της στο Ουκρανικό και να προσαρμοστεί στις ανάγκες του Λευκού Οίκου. Όπως έχουν δείξει τα γεγονότα, άλλωστε, ο Τραμπ δεν έχει δυσκολία να λέει και να ξελέει. Ακόμα κι αν τελικώς η Ουάσινγκτον επιβάλει δευτερογενείς κυρώσεις, έστω και μικρότερης επίπτωσης, είναι πιθανότερο η Κίνα και εν μέρει και η Ινδία να αγνοήσουν τον αμερικανικό εκβιασμό, επιταχύνοντας τη διαδικασία αποδολαριοποίησης του εξωτερικού εμπορίου τους. Μία τέτοια εξέλιξη θα συνιστούσε ένα ποιοτικό άλμα για τον Παγκόσμιο Νότο και μία βαρύτατη ήττα για τις ΗΠΑ.

Συνοψίζοντας, πρέπει να πούμε ότι δεν αποκλείεται ο Τραμπ να εκμεταλλευτεί την απροθυμία του Ζελένσκι να υπογράψει τη συμφωνία για την υποθήκευση του ορυκτού πλούτου και υποδομών της Ουκρανίας. Για την ακρίβεια, να την επικαλεστεί για να απεγκλωβιστεί πλήρως από το Ουκρανικό, σταματώντας τη στρατιωτική βοήθεια που συνεχίζει σήμερα να παρέχει και πετώντας το μπαλάκι στους Ευρωπαίους, οι οποίοι, άλλωστε, δηλώνουν πρόθυμοι να αναλάβουν το βάρος. Υπάρχει, βεβαίως, και το ενδεχόμενο να συμφωνήσει με τον Πούτιν για έναρξη διαπραγματεύσεων με σκοπό μία συνθήκη ειρήνης, χωρίς να σταματήσουν οι μάχες. Το Κρεμλίνο δεν έχει κανένα πρόβλημα με μία τέτοια διαδικασία.