Ουκρανία: Η Δύση, ο βοσκός που φώναζε “λύκος” και η “ρασπούτιτσα”…

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί διάφοροι Αμερικανοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι εξέθεταν εαυτούς αναφέροντας πιθανές ημερομηνίες ρωσικής εισβολής, πριν βέβαια το διάγγελμα Πούτιν. Είναι όντως απορίας άξιο γιατί οι ΗΠΑ εκτίθενται στην χλεύη της Ζαχάροβα και του Κρεμλίνου όταν οι αλλεπάλληλες εξαγγελλίες με ημερομηνίες εισβολής διαψεύδονται. Προσπαθώντας να εκλογικεύσουν την αμερικανική συμπεριφορά, αναλυτές υπέθεσαν ότι η Ουάσιγκτον αναφέρει πιθανές ημερομηνίες για να τις “κάψει”, αναμένοντας την “ρασπούτιτσα”!

Πριν πούμε γι’ αυτήν, πάντως, οι Αμερικανοί θυμίζουν τον βοσκό που κάθε τόσο αναστάτωνε το χωριό, φωνάζοντας “λύκος, λύκος”. Το αποτέλεσμα το ξέρουμε: όταν πήγε πράγματι ο λύκος, κανείς δεν έτρεξε να σώσει το κοπάδι. Η παράταση της έντασης, πάντως, δεν ωφελεί καμία από τις αντιμαχόμενες πλευρές. Τα στρατεύματα εκατέρωθεν καταπονούνται και σιγά-σιγά φθείρεται το ηθικό τους.

Όσο και να καταλογίζει κανείς αφέλεια, ακούγοντας τις δυτικές προειδοποιήσεις και βλέποντας τα πρόσωπα που τις αναφέρουν (Μπάιντεν, Τζόνσον, Μπλίνκεν, Λιζ Τρας κ.α.) αναρωτιέται για το “γιατί”. Σαν να μην υπάρχουν σύμβουλοι να τους πουν ότι η τακτική τους είναι λάθος. Ο δημιουργός του Σέρλοκ Χολμς, Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, είχε πει (με το στόμα του ευρηματικού πρωταγωνιστή του): «Μόλις εξαλείψεις το αδύνατο, ό,τι απομένει, όσο απίθανο κι αν είναι, πρέπει να είναι η αλήθεια».

Και την αλήθεια ίσως πρέπει να την ψάξουμε στο ότι υπάρχει ένα εσκεμμένο ροκάνισμα του χρόνου, ώστε με το ένα και το άλλο, ο Πούτιν να εξαναγκάζεται να αναβάλει την όποια πρόθεσή του για εισβολή μέχρι που θα πάψει ο παγετός και θα επέλθει η “ρασπούτιτσα”. Το 1941, ο Χίτλερ είχε αρχίσει να συγκεντρώσει στρατεύματα κοντά στα σοβιετικά σύνορα πριν ακόμη τελειώσει η εκστρατεία στα Βαλκάνια. Προετοιμάζοντας την επίθεση, ο Χίτλερ είχε μετακινήσει κρυφά πάνω από 3.000.000 στρατιώτες και περίπου 690.000 στρατιώτες στις συνοριακές με την ΕΣΣΔ περιοχές.

Η “ρασπούτιτσα” στο παρελθόν

Αν και η Σοβιετική Ανώτατη Διοίκηση ανησυχούσε, η πεποίθηση του Στάλιν ότι η ναζιστική Γερμανία ήταν απίθανο να επιτεθεί μόνο δύο χρόνια μετά την υπογραφή του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ είχε ως αποτέλεσμα μία αργόσυρτη σοβιετική προετοιμασία. Από τον Απρίλιο 1941, οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να οργανώνουν την Επιχείρηση Haifisch και την Επιχείρηση Harpune για να ενισχύσουν τον ισχυρισμό τους ότι η Βρετανία ήταν ο πραγματικός στόχος.

Οι λόγοι αναβολής της επιχείρησης “Μπαρμπαρόσα” από την αρχικά προγραμματισμένη ημερομηνία της 15ης Μαΐου στις 22 Ιουνίου 1941 (καθυστέρηση 38 ημερών) απασχολούν την ιστοριογραφία. Αιτία που αναφέρεται συχνά είναι η απρόβλεπτη εισβολή σε Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα τον Απρίλιο 1941. Ο ιστορικός Τόμας Μπούελ αναφέρει ότι ένας ασυνήθιστα υγρός χειμώνας κράτησε τα ποτάμια πλημμυρισμένα μέχρι τα τέλη της άνοιξης.

Όντως, οι μετεωρολόγοι είχαν προειδοποιήσει τον Χίτλερ ότι η κακοκαιρία θα συνεχιζόταν. Αυτό θα εμπόδιζε το “μπλίτσκριγκ” (πόλεμος-αστραπή) που σχεδίαζε, ώστε να φτάσει στη Μόσχα πριν την έλευση της κακοκαιρίας που θα άρχιζε το φθινόπωρο 1941. Φοβόταν δηλαδή μην κολλήσουν οι μηχανοκίνητες στρατιές στον απέραντο βάλτο (η διαβόητη “ρασπούτιτσα” ή αλλιώς ο καιρός χωρίς δρόμους), στον οποίο μετατρέπονται οι απέραντες επίπεδες εκτάσεις ανατολικά της Πολωνίας.

Οι συνθήκες λάσπης ήταν πάντα πρόβλημα για όσους εισέβαλαν στη Ρωσία ανά τους αιώνες. Από τους Μογγόλους και το Ναπολέοντα μέχρι τους Ναζί, πολλοί στρατοί έχουν βαλτώσει κατά τη διάρκεια της “ρασπούτιτσα”. Αυτή κυριαρχεί την Άνοιξη και το Φθινόπωρο, όταν η προέλαση σε μη ασφαλτοστρωμένους δρόμους στις απέραντες ανοιχτές πεδιάδες γίνεται πολύ δύσκολη. Και ίσως η Ρωσία να μην θέλει να είναι το τελευταίο θύμα της “ρασπούττσα”.

Οι Ρώσοι καυχώνται ότι ο δικός τους στρατός είναι ικανότερος από άλλους σε μάχες σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες και ίσως έχουν δίκιο. Αλλά βίντεο τις τελευταίες μέρες δείχνουν ρωσικά τανκς εμφανώς ηττημένα από τα στοιχεία της φύσης. Αναρτήθηκε στο Twitter από το Liveuamap στις 10 Φεβρουαρίου, βίντεο που δείχνει σχηματισμό ρωσικών αρμάτων που έχουν κολλήσει στη λάσπη, καθώς ένας εκσκαφέας προσπαθεί να τα ξεθάψει. Το βίντεο φέρεται να τραβήχτηκε στην περιοχή Ροστόφ, κοντά στα νοτιοανατολικά σύνορα με την Ουκρανία.

Video, possible from the range in Rostov region. Digger helping tanks stuck in the mud pic.twitter.com/jGFTL5puki via @4emberlen

— Liveuamap (@Liveuamap) February 10, 2022

Το πυροβολικό παράγει λάσπη

Εάν πραγματοποιηθεί ρωσική εισβολή θα μπορούσε αρχικά να στοχεύσει τις ουκρανικές δυνάμεις αεράμυνας, ώστε να κατοχυρωθεί η αεροπορική υπεροχή που θα επέτρεπε στις προελαύνουσες τεθωρακισμένες δυνάμεις να είναι λιγότερο ευάλωτες, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την “ρασπούτιτσα”. Το θέμα της λάσπης θα ενταθεί από την χρήση πυροβολικού, το οποίο ακόμη και σε καλές συνθήκες κονιορτοποιεί το έδαφος, ιδίως των πεδιάδων και στεπών της Ουκρανίας.

Το μαλακό λασπώδες έδαφος “καταπίνει” τις οβίδες που έχουν κρουστικό πυροσωλήνα και μετριάζει ή και εξουδετερώνει το μεγαλύτερο μέρος της φονικής τους δύναμης, ενώ η υπόγεια πλέον έκρηξη καθιστά το έδαφος ακόμη πιο σαθρό. Τα ερπυστριοφόρα τεθωρακισμένα σχεδιάστηκαν για να υπερνικήσουν το εμπόδιο του σαθρού εδάφους που υπήρχε ανάμεσα στα χαρακώματα στο Δυτικό Μέτωπο κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Κι αυτό ακριβώς έκαναν, σε μια εποχή όπου η ταχύτητα δεν ήταν το ζητούμενο, καθώς η διάσπαση του μετώπου δεν θα ακολουθείτο από μια προέλαση σε βάθος για την υπερκέραση και την περικύκλωση των εχθρικών μονάδων των πρόσω. Την τελευταία αυτή τακτική ανέπτυξαν οι Γερμανοί πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και σ’ αυτήν οφείλονται οι επιτυχίες τους στα αρχικά στάδια της σύρραξης.

Όταν, όμως, οι Γερμανοί ήρθαν αντιμέτωποι με την “ρασπούτιτσα”, βάλτωσαν. Και μπορεί τα άρματα με δυσκολία να προχωρούσαν, αλλά οι τροχήλατες και ιππήλατες μονάδες που εξασφάλιζαν τον εφοδιασμό και την επιμελητεία αντιμετώπισαν τεράστιες δυσκολίες. «Πρέπει να δεις την ουκρανική λάσπη την άνοιξη για να την πιστέψεις», είπε ένας Βρετανός δημοσιογράφος κατά τη διάρκεια της σοβιετικής αντεπίθεσης στην Ουκρανία το 1944. «Ολόκληρη η χώρα είναι βάλτος και οι δρόμοι είναι σαν ποτάμια λάσπης, συχνά με βάθος δύο πόδια».

“Οι Ρώσοι ξέρουν από τέτοια”

Το γεγονός αυτό φαίνεται ότι είχε υπόψη του ο Μπάιντεν που τον Ιανουάριο είπε ότι ο Πούτιν «πρέπει να περιμένει λίγο μέχρι να παγώσει το έδαφος για να μπορέσει να περάσει». Άλλοι αναλυτές συμφωνούν ότι το παγωμένο έδαφος θα έκανε τη δουλειά του ρωσικού στρατού ευκολότερη. Πιστεύουν, όμως, ότι οι ρωσικές μηχανοκίνητες δυνάμεις έχουν αναβαθμιστεί τα τελευταία χρόνια και ως εκ τούτου έχουν τις δυνατότητες να εισβάλλουν οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. «Υπάρχουν πολλοί παράγοντες, το έδαφος είναι ένας από αυτούς, αλλά δεν είναι από μόνος του καθοριστικός», είπε ο Ρομπ Λι, συνεργάτης στο Ινστιτούτο Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής, στο περιοδικό Foreign Policy, προσθέτοντας: «Η Ρωσία γνωρίζει καλά τις επιχειρήσεις σε αυτόν τον τομέα».

Η Ουκρανία έχει πολύ πυκνότερο και άπειρα καλύτερο οδικό δίκτυο απ’ ότι είχε το 1941. Αν σκοπός είναι μια περιορισμένη παραμεθόρια σύρραξη, η σημασία της “ρασπούτιτσα” περιορίζεται και μπορεί να αντιμετωπιστεί με κατάλληλη προετοιμασία. Αλλά δεν ισχύει το ίδιο σε έναν πόλεμο με ταχυκίνητους σχηματισμούς, οι οποίοι έχουν σκοπό να υπερκεράσουν τις εχθρικές μονάδες και να παρακάμψουν τις πόλεις που είναι και συγκοινωνιακοί κόμβοι. Ταυτόχρονα πρέπει να υπάρχει απρόσκοπτος ανεφοδιασμός, ώστε να συνεχίζεται η προέλαση.

Οι Ουκρανοί, ως είναι φυσικό, θα καταστρέφουν και θα ναρκοθετούν τις οδούς και το σιδηροδρομικό δίκτυο από περιοχές τις οποίες εγκαταλείπουν, δυσχεραίνοντας έτι περαιτέρω την ρωσική προέλαση. Εν ολίγοις το πρόβλημα του πεδίου και του εδάφους των επιχειρήσεων παραμένει πρόβλημα, για το οποίο οι Ρώσοι διοικητές πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες και να κατανείμουν ικανούς πόρους που θα αποσπάσουν από άλλες πολεμικές δραστηριότητες.

Γεγονός είναι ότι στην παρούσα συσσώρευση δυνάμεων, οι Ρώσοι έχουν μεριμνήσει για την μεταφορά περισσοτέρων μονάδων μηχανικού και βαρέων μηχανημάτων, απ’ ότι την Άνοιξη του 2021. Αυτό, όμως, δεν αναιρεί την κατάσταση επί του πεδίου, η οποία παραμένει προβληματική. Αν ποτέ υλοποιηθεί η προαναγγελθείσα από τους Δυτικούς ρωσική εισβολή, θα δούμε κατά πόσο η “ρασπούτιτσα” θα επιδράσει επί των κινήσεων και του ρυθμού των επιχειρήσεων.