Πώς οι ΗΠΑ εξώθησαν τον Πούτιν στην παγίδα της Ουκρανίας

Δεν είναι εύκολο να διακρίνει κανείς αν η -σε ρυθμούς βάδην- ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αποτελεί στρατηγική επιλογή ή επιχειρησιακό μετεωρισμό. Η άμεση όμως αντίδραση της Δύσης να σπεύσει σε ομόθυμη καταδίκη της εισβολής και σε κυρωτική απομόνωση της Ρωσίας, σε όσο το δυνατόν περισσότερα πεδία σχέσεων, επιτρέπει την υπόθεση ότι η ρωσική εισβολή υπήρξε από καιρού αναμενόμενη, έως και ευπρόσδεκτη. Εντυπωσιάζει πράγματι η δυτική αντισυσπείρωση που περιλαμβάνει και χώρες ενεργειακά ζωτικά εξαρτημένες από τη Ρωσία.

Η εικόνα που τείνει να διαμορφωθεί ανακαλεί, σε όσους τουλάχιστον έχουν προλάβει τη σχετική ιστορική εμπειρία, μνήμες ψυχροπολεμικού παρελθόντος. Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί την τόσο άμεση αναβίωση του παραπετάσματος που χώρισε την Ευρώπη από το 1945 μέχρι το 1989. Το νέο παραπέτασμα εγείρεται σήμερα ανατολικότερα. Δεν παύει όμως να αποκόπτει από την Ευρώπη μια τεράστια εδαφική προέκταση ευρωπαϊκού εδάφους, που αποτελεί αυτοδίκαια τον άμεσο ζωτικό χώρο επέκτασης των ευρωπαϊκών συμφερόντων, με ανταλλαγή μέχρι στιγμής μόνο την άνετη “άρδευση” με ρωσικό φυσικό αέριο των ανατολικότερων ευρωπαϊκών οικονομιών.

Μετά το annus mirabilis 1989, οι ευρωπαϊκές χώρες, με πρωτοπόρο την ενωμένη Γερμανία, πίστεψαν ότι ο κόσμος είχε εισέλθει σε μια νέα περίοδο ειρηνικής συνεργασίας, ανεμπόδιστης από ιδεολογικούς αποκλεισμούς. Η κατάρρευση του σοσιαλισμού στις πρώην σοβιετικές περιοχές θεωρήθηκε ότι άνοιγε μια εποχή ελεύθερων οικονομικών και πολιτισμικών ανταλλαγών, με ένα κόσμο που είχε ιστορικά αυτοκαταδικαστεί σε μακροχρόνιο αποκλεισμό και, ως εκ τούτου, παρουσίαζε τεράστια περιθώρια οικονομικής ανάπτυξης και συνεργασίας.

Η αισιόδοξη θεώρηση του μέλλοντος ενθάρρυνε την Ευρώπη στη συνολική της εξάρτηση από το φυσικό αέριο, που από τα μέσα του 1970 είχε επιλεγεί ως φιλικότερη προς το περιβάλλον ενεργειακή λύση. Οι αμεσότερες πηγές προμήθειας φυσικού αερίου ήσαν (και παραμένουν) για την Ευρώπη, η Ρωσία και η Αλγερία. Και οι δύο περιοχές προμήθειας αξιοποιήθηκαν ταχύτατα, με την αντίστοιχη ενδοευρωπαϊκή γεωγραφική κατανομή. Η Ελλάδα, ευρισκόμενη σε ένα ευνοϊκό σταυροδρόμι που της επέτρεπε να έχει έγκαιρα αντισταθμίσει την μονομερή εξάρτηση από τον ανατολικό προμηθευτή, προωθώντας τη διασύνδεσή της με το αέριο της Αλγερίας δια μέσου αγωγού από την Ιταλία, συλλαμβάνεται να έχει και ως προς αυτό καθυστερήσει.

Ο κλοιός του ΝΑΤΟ στη Ρωσία

Δυστυχώς, και πρέπει να υπογραμμίσουμε αυτό το “δυστυχώς”, η αλαζονική εξωτερική πολιτική της περιόδου Κλίντον στις ΗΠΑ επέλεξε, με εντελώς αδικαιολόγητη για την εποχή σπασμωδικότητα, να επεκτείνει την εξάπλωση του ΝΑΤΟ όσο το δυνατόν πλησιέστερα προς τη Ρωσία, προκειμένου προφανώς να επωφεληθεί από τη ενδοτικότητα της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής της περιόδου Μπόρις Γιελτσίν.

Στην επέκταση αυτή προέβη εις πείσμα των αντίθετων συστάσεων του George Kennan, του πατέρα της από το 1947 ακολουθούμενης πολιτικής της σοβιετικής ανάσχεσης (Containment). Ο γηραιός Αμερικανός διπλωμάτης με άρθρο του το 1998 συνιστούσε να μην επισπευσθεί η επέκταση προς τη Ρωσία ενός ψυχροπολεμικού ασφαλειακού κλοιού, όπως το ΝΑΤΟ. Η βιαστική αυτή επέκταση επρόδιδε εμφανή δυσπιστία προς την μετασοβιετική Ρωσία, εφ’ όσον την εξελάμβανε ως απλό υποκατάστατο του παλαιού σοβιετικού εχθρού.

Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι η δυτική αυτή επιμονή στην καταχρηστική εξάπλωση του ΝΑΤΟ, με κύρια επιδίωξη την εμπέδωση του δυτικού πολιτικού ελέγχου πάνω στις χώρες που ανήκαν μέχρι χτες στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας και πρωτίστως στην εμπέδωση αισθήματος ασφαλείας στις τρεις μικρές βαλτικές χώρες, συνέβαλε στην επίσπευση ανεπιθύμητων για τη δύση εσωτερικών εξελίξεων στη Ρωσία.

Το καθεστώς Βλαδίμιρ Πούτιν που επιβλήθηκε στη Δημοκρατία της Ρωσίας, με αφορμή την έκρηξη πολέμου στην Τσετσενία στον οποίον δεν ήταν αμέτοχος και ο δυτικός δάκτυλος, δεν έκρυψε ποτέ ότι εξ αρχής διακατεχόταν από σύνδρομο εξωτερικής πολιορκίας. Το αίσθημα αυτό εντάθηκε κατά την περίοδο της προεδρίας Μπους, όταν οι ΗΠΑ απεδείκνυαν ανενδοίαστα ότι εννοούσαν να επεμβαίνουν όπου εκείνες θεωρούσαν αυθαιρέτως σκόπιμο, χωρίς να λαμβάνουν υπ’ όψη τις τυχόν ενστάσεις των ευρωπαίων και φυσικά τις ανησυχίες της ίδιας της Ρωσίας.

Μία προδιαγεγραμμένη κρίση

Κατά το διάστημα από το 2008 μέχρι σήμερα, ο αισθητήρας πολιορκίας της Ρωσίας είναι εντοπισμένος στην Ουκρανία. Είναι κάτι που η Δύση δεν αγνοεί. Η προειδοποιητική ένδειξη αποφασιστικότητας του προέδρου Πούτιν στην περίπτωση της Κριμαίας το 2014 δεν ελήφθη επαρκώς υπ’ όψη. Αντίθετα, ίσως μάλιστα να ενεθάρρυνε τους δυτικούς στην άσκηση τοπικών πιέσεων στο ίδιο βραδυφλεγές ουκρανικό μέτωπο, προκειμένου ο Ρώσος πρόεδρος, διακατεχόμενος και ο ίδιος από σύνδρομο προσωπικού δυναμισμού και πολιτικού επιδεικτισμού, να παρασυρθεί να κλιμακώσει την αντίδρασή του στα υπόγεια ερεθίσματα της Ουκρανίας, ώστε να καταγγελθεί διεθνώς ως “επιτιθέμενος” και “διεθνής ταραξίας”, τον οποίον η διεθνής ειρηνική κοινότητα των εθνών και πρωτίστως βέβαια η δυτική κοινωνία θα όφειλε να καταδικάσει και απομονώσει.

Η εξελισσόμενη εισβολή στην Ουκρανία και περισσότερο ο τρόπος με τον οποίον αντιμετωπίζεται από τη Δύση, χωρίς καμμιά παροχή ουσιαστικής βοήθειας προς μέχρι χτες στηριζόμενο από τους δυτικούς τοπικό καθεστώς, επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι οι ΗΠΑ ανέμεναν την ρωσική αντίδραση, αν εναγωνίως δεν την προσδοκούσαν! Τα γεγονότα προ μηνών στο Καζακστάν δεν μπορεί ασφαλώς να θεωρηθούν άσχετα. Μέχρι στιγμής πάντως η εισβολή έχει “αξιοποιηθεί” αποτελεσματικά.

Η Ευρώπη, που είναι και το θύμα της εκτίναξης των τιμών ενέργειας, έχει απομονωθεί από τη Ρωσία. Το κρισιμότερο όμως σκέλος του παιγνίου έχει να κάνει με τον ενεργειακό εκβιασμό που υφίσταται η Γερμανία. Η Ευρώπη και κυρίως η Γερμανία εξωθείται να αποκοπεί ενεργειακά από μια καλοστημένη τριακονταετή ενεργειακή συνεργασία με τη Ρωσία, προκειμένου να μεταθέσει την εξάρτησή της από πού; Οι εφιάλτες του Ρουρ αναβιώνουν. Το ερώτημα θα το απαντήσει η ίδια η Γερμανία. Η υπόλοιπη Ευρώπη είναι νεκρή.