Αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων ο Μπάιντεν – Πως απαντά ο Ερντογάν (upd)

Ο Τζο Μάιντεν αναγνώρισε σήμερα τη γενοκτονία των Αρμενίων, όπως είχε προαναγγείλει, αλλά και είχε ενημερώσει σχετικά τον Ερντογάν, στην πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία τους που έγινε το βράδυ της Παρασκευής. Εξαιτίας της αναμενόμενης αυτής ανακοίνωσης τα βλέμματα όλων, ειδικά στην Τουρκία, ήταν στραμμένα από το πρωί στην Ουάσιγκτον και τον Λευκό Οίκο. Η ανακοίνωση προκάλεσε οργισμένες τουρκικές αντιδράσεις και επικριτικά σχόλια για τους Αμερικανούς, εκτιμάται όμως ότι ανοίγει τον δρόμο και για άλλες χώρες να πράξουν το ίδιο.

«Κάθε χρόνο αυτή τη μέρα, θυμόμαστε τις ζωές όλων όσων πέθαναν στη Γενοκτονία των Αρμενίων κατά την Οθωμανική περίοδο και υποσχόμαστε να αποτρέψουμε μια τέτοια θηριωδία. Ξεκίνησε στις 24 Απριλίου 1915 με τις συλλήψεις Αρμένιων διανοούμενων και ηγετών στην Κωνσταντινούπολη από τις οθωμανικές αρχές, 1,5 εκατομμύριο Αρμένιοι εξορίστηκαν, εκτελέστηκαν ή βάδισαν προς τον θάνατό τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τιμούμε τα θύματα του Meds Yeghern έτσι ώστε τα φρικτά γεγονότα να μη χαθούν ποτέ στην ιστορία. Και θυμόμαστε έτσι ώστε να παραμείνουμε ξάγρυπνοι ενάντια στη διαβρωτική δύναμη του μίσους σε κάθε μορφή του» αναφέρει ο Αμερικανός πρόεδρος στην ανακοίνωση που εξέδωσε ο Λευκός Οίκος.

Και προσθέτει: «Από αυτούς που επιβίωσαν, οι περισσότεροι αναγκάστηκαν να βρουν νέα σπίτια και να δημιουργήσουν νέες ζωές σε όλον τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ. Με δύναμη και αλύγιστο πνεύμα, οι Αρμένιοι επιβίωσαν και ξανάχτισαν την κοινότητά τους. Μέσα στις δεκαετίες οι Αρμένιοι μετανάστες εμπλούτισαν τις ΗΠΑ με αμέτρητους τρόπους, αλλά δεν έχουν ξεχάσει ποτέ την τραγική ιστορία που έφερε τους προγόνους τους στις ακτές μας. Τιμούμε την ιστορία τους. Βλέπουμε τον πόνο τους. Επιβεβαιώνουμε την ιστορία τους. Και το κάνουμε αυτό όχι για να κατηγορήσουμε, αλλά για να διαβεβαιώσουμε ότι δεν θα επαναληφθεί κάτι τέτοιο».

Τους πάγωσε ο Μπάιντεν

Για την επικείμενη ανακοίνωση είχε προετοιμάσει νωρίτερα και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, γνωστοποιώντας ότι αυτό θα γίνει στη διάρκεια της ημέρας. Με την εξέλιξη αυτή ο Μπάιντεν γίνεται ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος, μετά τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, το 1981, που αναφέρεται στις θηριωδίες των Οθωμανών κατά τον Αρμενίων με τον όρο “γενοκτονία”. Είναι όμως ο πρώτος που δίνει σε αυτήν την αναγνώριση επίσημο χαρακτήρα. Εκτός αυτών έχει πολιτική σημασία ότι αποκάλεσε την Πόλη Κωνσταντινούπολη κι όχι Ισταμπούλ. Πριν έναν χρόνο άλλωστε, ο Δημοκρατικός πρόεδρος, όταν  ακόμη ήταν υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ, είχε τιμήσει τη μνήμη των 1,5 εκατομμυρίων και υποσχέθηκε ότι, εάν εκλεγόταν θα αναγνώριζε επίσημα τη “Γενοκτονία των Αρμενίων”.

Η απόφαση του Μπάιντεν αποτελεί ένα ιστορικό χαστούκι στην Τουρκία, η οποία αν και αποδέχεται ότι στην εκπνοή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις πολλοί Αρμένιοι, αμφισβητεί τις εκτιμήσεις ιστορικών για τον αριθμό των θυμάτων και υποστηρίζει ότι δεν επρόκειτο για συστηματική εξολόθρευση πληθυσμού λόγω της εθνικής ταυτότητάς του, κάτι που  θα συνιστούσε γενοκτονία. Η Άγκυρα έχει αντιδράσει άλλωστε έντονα σε αποφάσεις άλλων κρατών, όπως η Γαλλία, που έχουν αναγνωρίσει την γενοκτονία των Αρμενίων.

Η κίνηση του Αμερικανού προέδρου έχει όμως ευρύτερη εμβέλεια, καθώς εκτιμάται, ότι μετά τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, που μέχρι σήμερα ήταν διστακτικές, μπορεί να προχωρήσουν σε ανάλογη ενέργεια. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το οποίο συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες, θα προκαλέσει τσουνάμι εξελίξεων που θα φέρε σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση τη σημερινή Τουρκία και ιδιαίτερα τον Ερντογάν.

Η αντίδραση των Τούρκων 

Στην απόφαση του Τζο Μπάιντεν αντέδρασε άμεσα η Τουρκία με τον Τσαβούσογλου να την «απορρίπτει πλήρως», όπως μετέδωσε το κρατικό τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών κατηγορεί μάλιστα τις ΗΠΑ για «λαϊκισμό», προσθέτοντας ότι «η Τουρκία δεν έχει να μάθει τίποτα από κανέναν για το παρελθόν της. Οι λέξεις δεν μπορούν να αλλάξουν ή να ξαναγράψουν την ιστορία. Δεν μπορούμε να μάθουμε από κανέναν για την ιστορία μας. Απορρίπτουμε πλήρως αυτή τη δήλωση, της οποίας η μόνη βάση είναι ο λαϊκισμός» ήταν ολόκληρη η δήλωση Τσαβούσογλου. Λίγα λεπτά αργότερα το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε ανακοίνωση, στην οποία, μεταξύ άλλων, τονίζει ότι η δήλωση του Τζο Μπάιντεν, δεν έχει καμία αξία. «Η δήλωση του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, που δεν έχει ούτε νομική ούτε ηθική εξουσία να κρίνει ιστορικά ζητήματα, δεν έχει αξία» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Σε ακόμη υψηλότερους τόνους και με περισσότερο έκδηλη την οργή της τουρκικής κυβέρνησης ήταν η αντίδραση του εκπροσώπου του Ερντογάν. «Καταδικάζουμε και απορρίπτουμε τη δήλωση του Αμερικανού προέδρου, ο οποίος επαναλαμβάνει τις συκοφαντίες εχθρών της Τουρκίας, που το μόνο που θέλουν είναι να βλάψουν τη χώρα μας. Συνιστούμε στον Αμερικανό πρόεδρο να κοιτάξει τη δική του ιστορία και το παρόν», δήλωσε ο Ιμπραχίμ Καλίν.

Οι προθέσεις του Μπάιντεν είχαν διαρρεύσει βέβαια εδώ και ημέρες, αλλά είχαν σχεδόν επισημοποιηθεί από το πρωί, σήμερα, ταράζοντας τα νερά στην Τουρκία πριν καν υλοποιηθούν. Το ενδιαφέρον στρέφεται τώρα στο πως θα αντιδράσει ο ίδιος ο Ερντογάν, καθώς πολλοί εκτιμούν ότι η αντίδρασή του θα ξεπερνά σε οξύτητα όλες τις προηγούμενες. Για την ώρα πάντως, ο Τούρκος πρόεδρος προτίμησε να κάνει σχόλια για “τρίτους”, μέσω μηνύματος που απηύθυνε προς τον Αρμένιο Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη.

«Κανείς δεν εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι οι συζητήσεις, οι οποίες θα έπρεπε να διεξάγονται από ιστορικούς, πολιτικοποιούνται από τρίτους και γίνονται ένα μέσο παρέμβασης στη χώρα μας», δήλωσε ο Ερντογάν. Πρόκειται σαφέστατα για μια αντίδραση ηπιότερη της αναμενόμενης, η οποία όμως δείχνει τις δυσκολίες του Ερντογάν στην διαχείριση της συγκεκριμένης κρίσης. Ο Τούρκος πρόεδρος αφήνει για την ώρα τους σκληρούς τόνους στον Τσαβούσογλου και στον εκπρόσωπό του και ο ίδιος απαντά μέσω του θρησκευτικού ηγέτη των Αρμενίων στην Τουρκία, μιλώντας για πολιτικοποίηση ενός ιστορικού ζητήματος.

Χαστούκι στην Τουρκία 

Πολλοί αναλυτές σημειώνουν μάλιστα ότι η κίνηση Μπάιντεν μπορεί να είναι ένα τελειωτικό χτύπημα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Κι αυτό γιατί, όπως είναι αναμενόμενο, θα τις επηρεάσει ίσως πιο αρνητικά από όσο προηγούμενες κρίσεις, όπως για τους ρωσικούς S-400, για την υπόθεση του πάστορα Μπράνσον και για τις εκκρεμείς υποθέσεις με την τράπεζα Halkbank.

Ήδη από χθες άλλωστε, έγινε γνωστό ότι η επικοινωνία των δύο προέδρων έγινε σε βαρύ κλίμα, το οποίο δεν οφειλόταν μόνον στα τρέχοντα ζητήματα και στην τρίμηνη καθυστέρηση του Μπάιντεν να σηκώσει το τηλέφωνο για να συνομιλήσει με τον Τούρκο ομόλογό του. Ο Αμερικανός πρόεδρος ενημέρωσε στην διάρκεια της συνομιλίας για τις προθέσεις του, στο άκουσμα των οποίων ο Ερντογάν, ανέφερε, σύμφωνα με το CNN Turk, ότι η αναγνώριση της “Γενοκτονίας των Αρμενίων” είναι μια πολιτική απόφαση που θα βλάψει ακόμη περισσότερο τις σχέσεις των δύο χωρών.

Από πηγές της τουρκικής προεδρίας διοχετευόταν, ωστόσο, ότι η κίνηση Μπάιντεν θα είναι πολιτική και συμβολική και δεν πρόκειται να έχει επιπτώσεις στην οικονομία. Οι ίδιες πηγές ανέφεραν ότι, σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μονομερή απόφαση που δεν δεσμεύει την Άγκυρα. Η τουρκική οικονομία βρίσκεται πάντως ήδη σε δεινή θέση, ενώ και μόνο οι πληροφορίες για τις προθέσεις του Αμερικανού προέδρου οδήγησαν την τουρκική λίρα σε νέα κατρακύλα.

Το κόλλημα του Ερντογάν

Την ίδια ώρα, τα τουρκικά ΜΜΕ μεταδίδουν από το πρωί σήμερα, ότι ο Ερντογάν έθεσε στον Μπάιντεν το γνωστό ζήτημα Γκιουλέν, τονίζοντας ότι «η παρουσία της οργάνωσης FETO στις ΗΠΑ», δηλαδή της οργάνωσης του Φετουλάχ Γκιουλέν που ζει αυτοεξόριστος στην Πενσυλβάνια, αποτελεί πρόβλημα για τις σχέσεις των δύο χωρών. Ο Τούρκος πρόεδρος θεωρεί άλλωστε τον Γκιουλέν σαν ενορχηστρωτή της απόπειρας πραξικοπήματος το 2016.

Σύμφωνα με τουρκικά ΜΜΕ, στην τηλεφωνική επικοινωνία τους, ο Ερντογάν έθεσε στον Αμερικανό ομόλογό του και το θέμα της στήριξης που παρέχει η Ουάσιγκτον στους Κούρδους της Συρίας. Και σε αυτό το θέμα οι θέσεις του είναι γνωστές, αφού διαρκώς επαναλαμβάνει ότι πολιτοφυλακές των Κούρδων της Συρίας είναι παρακλάδι του παράνομου στην Τουρκία PKK.

Μάλιστα, σύμφωνα με το τουρκικό κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο TRT, ο Ερντογάν φέρεται να επισήμανε στον Μπάιντεν, ότι για να προχωρήσουν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις πρέπει να διευθετηθούν αυτά τα δυο ζητήματα. Υπάρχουν βέβαια και δικαστικές υποθέσεις που δεν έχουν κλείσει ακόμη στις ΗΠΑ, για τις οποίες Τούρκοι αξιωματούχοι επισημαίνουν πως εξετάζονται με τα σημερινά δεδομένα.