Παίζει ρέστα ο Ερντογάν με τους Αμερικάνους

Νερό στον μύλο της αντιπαράθεσης με την Ουάσινγκτον έριξε ο Ερντογάν, ο οποίος όχι μόνο δεν έκανε βήμα πίσω στο θέμα της αγοράς του αμυντικού συστήματος S-400, αλλά ανακοίνωσε και την από κοινού με την Μόσχα παραγωγή των προηγμένων S-500. Με την στάση του αυτή, ο Τούρκος πρόεδρος βγάζει προς τα έξω την εικόνα ενός σκληρού διαπραγματευτή με τις ΗΠΑ, παραλλήλως όμως, εγκλωβίζεται ακόμη περισσότερο στις γεωπολιτικές επιλογές του.

Η αγορά των S-400 αποτελεί το μόνιμο σημείο έντασης ανάμεσα στην Άγκυρα και την Ουάσινγκτον τον τελευταίο χρόνο. Δεν είναι όμως το μοναδικό. Η άρνηση των Αμερικανών να παραδώσουν στην Τουρκία τον ιεροκήρυκα Γκιουλέν, η διαφορετική προσέγγιση της συριακής κρίσης και η στάση απέναντι στο Ιράν επηρεάζουν επίσης αρνητικά τις σχέσεις των δύο χωρών. Σημαντικότερο όλων είναι βεβαίως ο «εναγκαλισμός» του Ερντογάν από τον Πούτιν.

Η ανακοίνωση του Τούρκου προέδρου για την πρόθεση της Άγκυρας να προχωρήσει στην κοινή παραγωγή των S-500 με την Μόσχα έρχεται ως επακόλουθο της τελευταίας συνάντησής του με τον Ρώσο ομόλογό του στην Ρωσία. Ο Πούτιν είχε επικρίνει τότε την Άγκυρα για καθυστερήσεις στην συμφωνία για την Ιντλίμπ και είχε βάλει πάγο στα σχέδια του Ερντογάν για τη δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» στην βόρεια Συρία. Είχε τονίσει ωστόσο ότι οι δύο χώρες εξετάζουν την μελλοντική εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας τους.

Η κόντρα για τους S-400

Οι Αμερικανοί έχουν συνδέσει την αγορά των S-400 με την παράδοση των  μαχητικών F-35 και έχουν ήδη προχωρήσει στο πάγωμα των σχετικών διαδικασιών. Ο Ερντογάν από την άλλη θεωρεί τελειωμένη την αγορά του ρωσικού αμυντικού συστήματος και μη αντιστρέψιμη επιλογή την παράδοση στην Τουρκία των αμερικανικών μαχητικών F-35.

Βασικό επιχείρημα των Αμερικανών, οι οποίοι έχουν στόχο την ματαίωση της αγοράς, είναι ότι αυτή θα θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια των μαχητικών F-35, για την παραγωγή των οποίων η Τουρκία συνεργάζεται με την Lockheed Martin Corp. Οι φόβοι της Ουάσινγκτον και των άλλων συμμάχων στο ΝΑΤΟ είναι ότι τα ραντάρ του συστήματος των S-400 θα «μάθουν να διαβάζουν» τα F-35. Αυτό όμως, θα έχει ως συνέπεια, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ,  να μπορούν οι S-400 να εντοπίζουν και να παρακολουθούν τα μαχητικά F-35, εξουδετερώνοντας μερικώς την ικανότητά τους να ξεφεύγουν από τα ρωσικά αμυντικά συστήματα.

Ο Ερντογάν υποστηρίζει ότι τέτοιο ζήτημα δεν υφίσταται και στις τελευταίες δηλώσεις του επικαλέστηκε τεχνικές εργασίες που έκανε η Τουρκία (!) και έδειξαν ότι δεν υπάρχει κίνδυνος. Παραλλήλως έχει καλέσει την Ουάσινγκτον στην δημιουργία μιας κοινής ομάδας για την διερεύνηση και την παρακολούθηση αυτών των κινδύνων.

Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν αυτήν την πρόταση επιμένοντας στην ματαίωση της αγοράς και την αντικατάστασή της με την αγορά των αμερικανικών  Patriot. Στην συνέχεια ωστόσο, φλέρταραν με την ιδέας της καθυστέρησης παραλαβής των S-400 και την περασμένη Δευτέρα φέρονται να το πρότειναν, με αντάλλαγμα την δημιουργία της κοινής ομάδας εργασίας. Η Άγκυρα όμως το απέρριψε. Ανταλλάσσουμε απόψεις, αλλά σε αυτή τη φάση δεν συζητάμε «αναβολή ή ακύρωση» ήταν η τελευταία δήλωση του Τσαβούσογλου για το θέμα, ο οποίος πρόσθεσε επίσης ότι δεν είναι στην ατζέντα ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Το νέο χαρτί

Την ίδια ώρα, σε ό,τι αφορά τα F-35 ο Ερντογάν κάνει απλώς λόγο για «κάποια επιφυλακτικότητα» των ΗΠΑ, δηλώνοντας βέβαιος ότι αργά ή γρήγορα η Τουρκία θα τα παραλάβει. Τονίζει μάλιστα ότι «δεν αποτελεί επιλογή» για τις ΗΠΑ «να μην τα παραδώσουν».

Ο Τούρκος πρόεδρος ανακοίνωσε σήμερα και την κοινή παραγωγή των S-500 με την Μόσχα. Πόσο εφικτό και ρεαλιστικό μπορεί να είναι όμως ένα τέτοιο βήμα; Ειδικά, όταν στην τελευταία συνάντηση των δύο προέδρων στην Ρωσία, ο Πούτιν είχε ξεκαθαρίσει ότι κοινή παραγωγή δεν μπορεί να υπάρχει ούτε για τους S-400 και ότι μόνον ένα μέρος βοηθητικών εργασιών αυτού του οπλικού συστήματος μπορεί να γίνει στην Τουρκία.

Με αυτά τα δεδομένα, αν δεν έχει αλλάξει η ρωσική πολιτική, τι μπορεί να επεδίωκε ο Ερντογάν με τις δηλώσεις του για κοινή παραγωγή των S-500; Ως πρώτη επιδίωξή του φαίνεται να είναι ο εντυπωσιασμός στο εσωτερικό, σε μια Τουρκία που βρίσκεται σε οικονομική κρίση με την λίρα να έχει χάσει μεγάλο μέρος της αξίας της και τους διεθνείς οίκους να χτυπάνε «καμπανάκια». Ο Ερντογάν χρειάζεται την εικόνα του σκληρού απέναντι στις ΗΠΑ, όπως και την εικόνα μιας Τουρκίας που αποτελεί περιφερειακή στρατιωτική δύναμη, ειδικά μετά το κύμα αμφισβήτησης που εκφράστηκε στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές.

Η δήλωσή του μπορεί να αποτελεί ένα μήνυμα προς τις ΗΠΑ, μπορεί να διαβαστεί, ωστόσο, και ως μια απόπειρα μετάθεσης της συζήτησης από τους S-400. Ο Ερντογάν ενδεχομένως να επιδιώκει να ακούσει από τους Αμερικανούς «ΟΚ πάρε τους S-400, αλλά μέχρι εδώ». Αυτό μπορεί να είναι μια πιθανότητα, για να γίνει όμως θα πρέπει να το πει και η Ουάσινγκτον και κάτι τέτοιο δεν φαίνεται για την ώρα.