Παίζουν τον “παπά” Ουάσιγκτον και Άγκυρα

Σε τεντωμένο σχοινί ακροβατούν οι σχέσεις Ουάσιγκτον και Άγκυρας, οι οποίες γνωρίζουν έναν νέο κύκλο έντασης με αφορμή την τουρκική άρνηση να απελευθερώσει τον Αμερικανό πάστορα Άντριου Μπράνσον. Οι δύο πλευρές έχουν διαμετρικά αντίθετες εκτιμήσεις για την υπόθεση, η οποία εξελίσσεται σε ένα μπραντεφέρ Τραμπ-Ερντογάν.

Οι απειλές δεν θα έχουν αποτέλεσμα επανέλαβε μετά την συνάντησή του με τον Αμερικανό ομόλογό του Πομπέο, ο Τσαβούσογλου, αναφερόμενος στις κυρώσεις που επέβαλε η Ουάσινγκτον στους Τούρκους υπουργούς Εσωτερικών και Δικαιοσύνης. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι η Τουρκία εξακολουθεί να επιθυμεί «την επίλυση των προβλημάτων μέσω της διπλωματίας και του διαλόγου, της αλληλοκατανόησης και των συμφωνιών».

Ο Τσαβούσογλου χαρακτήρισε «άκρως εποικοδομητική» την συνομιλία του με τον Πομπέο, προσθέτοντας όμως ότι «δεν μπορούμε να περιμένουμε να λυθούν όλα τα προβλήματα έπειτα από μία και μόνο συνάντηση». Από την πλευρά του το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε ότι οι δύο υπουργοί Εξωτερικών συμφώνησαν να προσπαθήσουν να επιλύσουν τα διμερή ζητήματα. Σημειώνεται ότι η συνάντηση έγινε στο περιθώριο του περιφερειακού φόρουμ των χωρών της Ένωσης των Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), στην Σιγκαπούρη, μόλις δύο ημέρες μετά την επιβολή των αμερικανικών κυρώσεων.

Το χρονικό της έντασης

Ο Αμερικανός πάστορας, Μπράνσον, ο οποίος ζει στην Τουρκία εδώ και δύο δεκαετίες, κατηγορείται από τις τουρκικές αρχές για την παροχή βοήθειας σε υποστηρικτές του Φετουλάχ Γκιουλέν. Του ιεροκήρυκα δηλαδή που ο Ερντογάν θεωρεί ως «ενορχηστρωτή» της απόπειρας πραξικοπήματος του 2016. Ο 50χρονος Μπράνσον κατηγορείται, επίσης, για παροχή στήριξης στο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) και για κατασκοπεία.

Ο Μπράνσον έμεινε στην φυλακή 21 μήνες και πριν από μερικές ημέρες η τουρκική Δικαιοσύνη αποφάσισε την αποφυλάκισή του, όχι όμως και την απελευθέρωσή του, καθώς του επέβαλε περιορισμό κατ’ οίκον. Αμερικανοί αξιωματούχοι, αλλά και ο ίδιος ο πρόεδρος Τραμπ, χαρακτήρισαν ανεπαρκές βήμα αυτήν την εξέλιξη και ζήτησαν την απελευθέρωση του πάστορα, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχουν στοιχεία εναντίον του.

Στην συνέχεια ο Μπράνσον κατέθεσε αίτημα για άρση του κατ’ οίκον περιορισμού του μέχρι την δίκη του, η οποία αναμένεται να επαναληφθεί στις 12 Οκτωβρίου. Δικαστήριο της Σμύρνης απέρριψε όμως το αίτημά του. Μετά από όλα αυτά, αλλά και την προσπάθεια της Άγκυρας να συνδέσει την υπόθεση με την έκδοση του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ Γκιουλέν, η Ουάσινγκτον προσωποποίησε τις απειλές και επέβαλε κυρώσεις εναντίον του Τούρκου υπουργού Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού και του υπουργού Δικαιοσύνης Αμπντουλχαμίτ Γκιουλ.

Οι κυρώσεις

Θεωρώντας ως κύριους υπεύθυνους τους δύο Τούρκους υπουργούς η  Ουάσιγκτον πάγωσε κάθε περιουσιακό στοιχείο τους που βρίσκεται εντός αμερικανικής δικαιοδοσίας, ενώ απαγόρευσε οποιαδήποτε συναλλαγή Αμερικανών με τους δύο Τούρκους αξιωματούχους. Η επίπτωση ήταν άμεση, στην ήδη δοκιμαζόμενη από τον πληθωρισμό, τουρκική οικονομία, με την λίρα να πηγαίνει στα αζήτητα και να καταγράφει την χαμηλότερη ισοτιμία της σε σχέση με το δολάριο.

Η Άγκυρα ετοιμάζει αντίποινα στις αμερικανικές κυρώσεις, τις οποίες ο Τούρκος υπουργός Οικονομίας, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, χαρακτηρίζει «απαράδεκτες» και ισχυρίζεται ότι θα έχουν «περιορισμένο αντίκτυπο στην τουρκική οικονομία». Ο ίδιος ανέφερε ακόμη ότι η Τουρκία εργάζεται για να διασφαλίσει βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη εξωτερική χρηματοδότηση, χωρίς να διευκρινίσει από ποιον.

Οι Financial Times πάντως σε δημοσίευμά τους επισημαίνουν ότι η  διένεξη για την υπόθεση του Αμερικανού πάστορα θα μπορούσε να πλήξει εκτός από την οικονομία και την αμερικανοτουρκική συνεργασία σε θέματα καταπολέμησης της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος.

Την ίδια ώρα οικονομικοί αναλυτές προειδοποιούν ότι μια κλιμάκωση της αντιπαράθεσης ενέχει τον κίνδυνο να προκληθούν σοβαρές ζημιές στην εύθραυστη οικονομία της Τουρκίας. Ο Βολφάνγκο Πίκολι της εταιρίας συμβούλων Teneo Intelligence, υποστηρίζει, ωστόσο, ότι ο Ερντογάν δεν μπορεί να αντέξει μια πλήρη εξέλιξη της κρίσης με τις ΗΠΑ. Και αναφέρει ως αιτίες την εύθραυστη τουρκική οικονομία και την ισχυρή οικονομική σχέση Δύσης-Άγκυρας, η οποία βασίζεται σε εισροές ξένων κεφαλαίων.

Στο θέμα αναφέρεται και το Bloomberg φιλοξενώντας δηλώσεις του Thede Ruest, επικεφαλής της διαχείρισης χρεών των αναδυόμενων αγορών στη Nordea, την μεγαλύτερη τράπεζα της Σκανδιναβίας. Ο Ruest προειδοποιεί ότι η οικονομία της Τουρκίας μπορεί να βγει «εκτός ελέγχου» και επισημαίνει ότι ήδη η τουρκική λίρα έχει χάσει περίπου το 25% της αξίας της έναντι του δολαρίου από την αρχή του έτους. Επισημαίνει ακόμη ότι οι αποδόσεις των τουρκικών ομολόγων έχουν σημειώσει άνοδο ρεκόρ και ότι η χρηματιστηριακή αγορά της Τουρκίας καταγράφει «την χειρότερη απόδοση στον κόσμο σε όρους τοπικού νομίσματος».

Γιατί ρισκάρει ο Ερντογάν

Οι Αμερικανοί απαιτούν την άμεση απελευθέρωση του Μπράνσον, αλλά και τριών εργαζόμενων στην πρεσβεία τους στην Τουρκία. Επιμένουν στην διπλωματική διευθέτηση του ζητήματος και θεωρούν τις κυρώσεις ως ένα νόμιμο μέσο πίεσης και ένδειξης της αποφασιστικότητάς τους.

Οι κυρώσεις, ωστόσο, σε μία χώρα σύμμαχο, μέλος του ΝΑΤΟ, και μάλιστα σε εκείνη που διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της Συμμαχίας, εξέπληξε πολλούς. Η απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ χαρακτηρίστηκε «πρωτοφανής», καθώς έρχεται σε μια στιγμή που οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται στο χειρότερο σημείο κατά την τελευταία δεκαετία.

Οι Αμερικανοί γνωρίζουν όταν απευθύνονται στην Άγκυρα ότι έχουν να κάνουν με μία χώρα που συνορεύει με την Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Ξέρουν, επίσης, ότι αυτή η χώρα φιλοξενεί μια σημαντική αμερικανική αεροπορική βάση, αλλά και 3,5 εκατομμύρια πρόσφυγες από την Συρία. Γνωρίζουν τέλος, ότι η Άγκυρα έχει το τελευταίο διάστημα αναβαθμισμένες σχέσεις με την Μόσχα, ενώ συνεργάζεται και με την Τεχεράνη, στο πλαίσιο της συμφωνίας της Αστάνας για την επίλυση της συριακής κρίσης και όχι μόνο.

Οι αμερικανικές κυρώσεις, ωστόσο, έρχονται μερικές εβδομάδες μετά την συνάντηση κορυφής του Ελσίνκι, η οποία αποτελεί και την πρώτη προσέγγιση της Ουάσιγκτον με την Μόσχα. Έρχονται, επίσης, σε μία χρονική στιγμή που ο Άσαντ σταθεροποιεί την εξουσία του στην Συρία, κερδίζοντας συνεχώς εδάφη από τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες και το Ισλαμικό Κράτος.

Ο Ερντογάν δεν θέλει μια ισχυρή εξουσία στην Δαμασκό, ούτε ενωμένη την συριακή επικράτεια. Η προέλασή του στον συριακό βορρά, στρατιωτικά στο Αφρίν, σε συμφωνία με τους Αμερικάνους στην Μανμπίτζ, δείχνει να έχει γι’ αυτόν μεγαλύτερη σημασία. Σήμερα άλλωστε, σε ομιλία του στην Άγκυρα, ανέφερε ότι αναμένει να μην επηρεαστεί ο κοινός οδικός χάρτης με τις ΗΠΑ σχετικά με την Μανμπίτζ από τις εντάσεις στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.