Πιάστηκαν στον ύπνο οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες;

Εδώ και αρκετές ημέρες, ένας πόλεμος συνεχίζεται μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας. Η σύγκρουση ξεκίνησε μετά από επεισόδια στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και σε ελάχιστον χρόνο κλιμακώθηκε. Με την εκτόξευση ρουκετών, η Χαμάς προσπαθεί να δείξει ότι προστατεύει τα ιερά του Ισλάμ και κατ’ αυτόν τον τρόπο να ενισχύσει την πολιτική της θέση στην Δυτική Όχθη κατά της PLO, που ελέγχει την Παλαιστινιακή Αρχή.

Έκτοτε, το Ισραήλ βομβαρδίζει στόχους στη Γάζα, με τη Χαμάς να εκτοξεύει καθημερινά εκατοντάδες ρουκέτες. Το Ισραήλ προσπαθεί απεγνωσμένα να καταστρέψει τις επιχειρησιακές δυνατότητες της Χαμάς με διάφορα μέσα, συμπεριλαμβανομένων επιθέσεων εναντίον εργαστηρίων κατασκευής ρουκετών, ενώ ταυτόχρονα εξοντώνει όσους διοικητές της οργάνωσης εντοπίζει.

Η μαζική πυραυλική επίθεση της Χαμάς φαίνεται να αιφνιδίασε το Ισραήλ. Οι υπηρεσίες πληροφοριών του, η Ισραηλινή Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΙΜΙ), γνωστή ως “Αμάν”, και η Ισραηλινή Υπηρεσία Ασφαλείας (ISA) γνωστή ως “Σιν Μπετ”, εκτιμούσαν πριν αρχίσει η σύγκρουση ότι στόχος της Χαμάς ήταν η διατήρηση του status quo και ότι δεν ήταν έτοιμη να ξεκινήσει επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ.

Οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφορίων έσφαλαν όχι μόνο σε ό,τι αφορά τις προθέσεις της Χαμάς, αλλά και σε ό,τι αφορά το οπλοστάσιό της, το οποίο πλέον περιλαμβάνει πυραύλους μεσαίου και σχετικά μεγάλου βεληνεκούς που μπορούν να πλήξουν στόχους σε απόσταση 250 χλμ. Αυτό αποτελεί έκπληξη σε στρατηγικό επίπεδο για το Ισραήλ. Μέχρι τις 16 Μαΐου 2021, η Χαμάς έχει εκτοξεύσει περίπου 3.000 πυραύλους εναντίον του Ισραήλ, πολλοί εκ των οποίων καταρρίφθηκαν από το σύστημα αντιαεροπορικής άμυνας Iron Dome.

Δύο μέτωπα ταυτόχρονα

Ταυτόχρονα, ξέσπασαν εκτεταμένες ταραχές μέσα στο Ισραήλ μεταξύ ακροδεξιών Εβραίων και Παλαιστινίων πολιτών Ισραήλ. Οι μεταξύ τους συγκρούσεις έχουν εξαπλωθεί σε πολλά μέρη της χώρας, με αποτέλεσμα η ισραηλινή αστυνομία να δείχνει ότι δεν μπορεί να τις ελέγξει. Υπεύθυνη για την παρακολούθηση των εξελίξεων που σχετίζονται με την τρομοκρατία, αλλά και με την παρακολούθηση των Αράβων πολιτών του Ισραήλ είναι η “Σιν Μπέτ”. Φαίνεται, λοιπόν, ότι αιφνιδιάστηκε από τις εξελίξεις, παρά το γεγονός ότι διαθέτει εκτεταμένο μηχανισμό ηλεκτρονικής παρακολούθησης των επικοινωνιών.

Η μάλλον αυθόρμητη κινητοποίηση των Αράβων του Ισραήλ πυροδοτήθηκε από σκόρπιες επιθέσεις ακροδεξιών εθνικιστών Εβραίων, αλλά πηγάζει από φόβους ότι το εβραϊκό κράτος σκοπεύει να αλλάξει το καθεστώς για το Όρος του Ναού και το Τζαμί Al-Aqsa, καθώς και να επεκτείνει την εβραϊκή παρουσία στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Είναι επίσης μια μορφή συμπαράστασης στους “αδελφούς” τους στη Λωρίδα της Γάζας. Προς το παρόν, πάντως, οι αρμόδιες υπηρεσίες του Ισραήλ δεν έχουν καταφέρει να ελέγξουν την κινητοποίηση των Αράβων.

Συμπερασματικά, οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών βρέθηκαν να έχουν δύο τυφλά σημεία. Το ένα αφορά τις προθέσεις και τις επιθετικές δυνατότητες της Χαμάς. Το άλλο αφορά την εσφαλμένη ανάγνωση των προθέσεων και του βαθμού απειλής για τη δημόσια τάξη στο Ισραήλ από Άραβες πολίτες του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, καθώς και οι ταραχές εντός Ισραήλ δεν έχουν τελειώσει ακόμη.

Μπορούσε να προβλεφθεί;

Ο παράγοντας που συνήθως οι υπηρεσίες πληροφοριών δεν μπορούν να υπολογίσουν είναι η αυθόρμητη “έκρηξη”. Οι διάφορες μορφές συλλογής πληροφοριών αποδίδουν διαφορετικά αποτελέσματα σε διάφορα επίπεδα, τόσο χρονικά όσο και σε επίπεδο εγκυρότητας. Κανονικά, όλες οι πληροφορίες από όλα τα είδη των μεθόδων πρέπει να συγκεντρώνονται και να συγκρίνονται ταυτόχρονα για να γίνει ένας συγκερασμός, μία στάθμιση αξιοπιστίας και ένας συνυπολογισμός. Έτσι ξεχωρίζουν οι αξιόπιστες πληροφορίες από τις αβάσιμες φήμες και την εσκεμμένη ή τυχαία παραπληροφόρηση.

Αυτό όμως τελικά αποδεικνύεται πολύ δύσκολο. Οι πληροφορίες από επιτήρηση σημάτων, από παρακολούθηση επικοινωνιών, από εικόνες που μεταδίδουν δορυφόροι, αεροσκάφη και drones είναι μεγάλης ακριβείας, αλλά δεν μπορούν να διαβάσουν το μυαλό, ούτε να προβλέψουν πως θα αντιδράσουν οι άνθρωποι εάν δεχθούν ένα ισχυρό ερέθισμα. Με άλλα λόγια, δεν μπορούν να δώσουν σαφή εικόνα για τις προθέσεις του όποιου εχθρού, ειδικά εάν αυτός δεν είναι οργανωμένος, αλλά πολίτες.

H ανάλυση ανοικτών πληροφοριών και η αξιολόγηση πληροφοριών για την ατμόσφαιρα που επικρατεί σε κοινωνικές ομάδες είναι και πιο χρονοβόρα και με μεγάλο βαθμό υποκειμενισμού στη διαδικασία διαχωρισμού των αληθινών στοιχείων από το πλήθος συχνά αντιφατικών πληροφοριών. Οι πληροφορίες από ανθρώπινες δραστηριότητες (HUMINT) θεωρούνται πιο ακριβείς, αλλά ο χρόνος που απαιτείται για να εξασφαλιστούν είναι συγκριτικά μεγάλος για να μπορούν να είναι άμεσα αξιοποιήσιμες.

Στον ύπνο οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες

Έχοντας υπόψη αυτά τα στοιχεία, η “τύφλωση” των υπηρεσιών πληροφοριών δεν είναι τόσο απίθανη, ιδίως σε ένα περιβάλλον, όπου πολλές φορές είναι το θυμικό που διαμορφώνει τις εξελίξεις και όχι ένα οργανωμένο σχέδιο. Οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών, λοιπόν, απέτυχαν να προβλέψουν ότι αυτό που έγινε “μπορεί να γίνει”. Ιδίως δοθέντος του γεγονότος ότι το Ισραήλ έχει βιώσει δύο γύρους Ιντιφάντα και πάμπολλες άλλες μικρότερες αναταραχές με τη συμμετοχή Παλαιστινίων, όπως και πάμπολλες εκτοξεύσεις ρουκετών από τη Γάζα. Αυτά είναι αναμενόμενα στο συγκεκριμένο περιβάλλον, αλλά η αποτυχία συνίσταται στο ότι δεν υπολόγισαν εκ των προτέρων την ένταση αυτών φαινομένων.

Αυτό που μπορεί να καταλογιστεί στην Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών (Αμάν) είναι η έκπληξη για την δυνατότητα της Χαμάς να εκτοξεύσει πυραύλους με μεγαλύτερα βεληνεκή σε σύγκριση με το παρελθόν. Δεδομένου ότι οι ισραηλινές υπηρεσίες έχουν πληροφοριοδότες στην Χαμάς, όπως έχει αποδειχτεί πολλάκις στο παρελθόν, έπρεπε να είχαν σχετικές πληροφορίες, ή τουλάχιστον να είχαν ενδείξεις. Μόνο από τα δημόσια λεγόμενα μελών της Χαμάς έπρεπε να δημιουργηθεί η υποψία για την ύπαρξη ισχυρότερων πυραύλων.

Μία αιτία αυτής της υστέρησης πιθανόν να είναι η αποχώρηση στελεχών ιδίως της “Σιν Μπετ” με σκοπό να δραστηριοποιηθούν στον ιδιωτικό τομέα. Κάποια από αυτά τα πρώην στελέχη, ως πολίτες πλέον, έχουν δημιουργήσει ad hoc οργανώσεις που παρακολουθούν και τις κινήσεις ακροδεξιών εβραϊκών ομάδων, αλλά και προβοκατόρων οι οποίες καλούν σε επιθέσεις εναντίον των Αράβων μέσω ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Οι επίσημες υπηρεσίες πληροφοριών συνήθως δεν ασχολούνται με Εβραίους εξτρεμιστές, καθώς το θέμα είναι πολιτικά ευαίσθητο και είναι στην ευθύνη της Αστυνομίας.

Αρνούνται τον αιφνιδιασμό

Η Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών, όμως, απέρριψε τον ισχυρισμό ότι πιάστηκε στον ύπνο, λέγοντας ότι είχε προειδοποιήσει την κυβέρνηση για την απειλή επίθεσης από τη Χαμάς σχεδόν ένα μήνα νωρίτερα, στα μέσα Απριλίου. Τότε που είχαν σημειωθεί επεισόδια μεταξύ Παλαιστινίων της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και των ισραηλινών δυνάμεων και εν μέσω της απόφασης της Παλαιστινιακής Αρχής να αναβάλει επ’ αόριστο τις εκλογές που είχαν προγραμματιστεί για τον Μάιο.

Σύμφωνα πάντα με διαρροές από τις ένοπλες δυνάμεις, λόγω αυτής της προειδοποίησης, ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Αβίβ Κοχάβι ακύρωσε ένα προγραμματισμένο ταξίδι στην Ουάσινγκτον, με σκοπό να ενημερώσει την κυβέρνηση Μπάιντεν για τις πληροφορίες και τις εκτιμήσεις του Ισραήλ σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα και τις κινήσεις του Ιράν στην περιοχή.

Σύμφωνα πάντα με τη Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών, το Επιτελείο προειδοποίησε ρητά την κυβέρνηση ότι η Χαμάς σχεδίαζε να εκτοξεύσει ρουκέτες κατά της Ιερουσαλήμ, κάτι που αργότερα έκανε. Το περίεργο με τους ισχυρισμούς της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, όμως, είναι ότι ο στρατός δεν εξέδωσε δημόσιες προειδοποιήσεις παρά τις ανησυχίες του. Ίσως να θεωρούσε ότι είχε επαρκείς αμυντικές δυνατότητες για να αποκρούσει μια τέτοια επίθεση. Αλλά, αυτό δεν δείχνει να περίμεναν την πυκνότητα των επιθέσεων οι οποίες έχουν σκοτώσει τουλάχιστον δέκα Ισραηλινούς.