Πίσω από τη φαντασμαγορία της σύμπνοιας ΗΠΑ-Ισραήλ

Ανεξάρτητα από το βάρος του ισραηλινού λόμπι στη διαμόρφωση της αμερικανικής πολιτικής που παραμένει μεγάλο, το χτύπημα του Ισραήλ στο Ιράν δεν επιβλήθηκε στις ΗΠΑ από τον Νετανιάχου. Ο Τραμπ έδωσε μετά χαράς το πράσινο φως. Αν δεν το ήθελε, απλώς δεν θα είχε γίνει.

Ήταν μια σύμπτωση της τακτικής επιδίωξης Τραμπ να πιέσει το Ιράν και γνωστών στρατηγικών επιδιώξεων του Ισραήλ απέναντι στο Ιράν. Παραμένει αμφίβολο ότι η πρώτη θα ευοδωθεί και είναι περισσότερο αμφίβολο ότι θα ευοδωθούν οι δεύτερες οι οποίες συνδέονται μεν, αλλά δεν συμπίπτουν με τις στρατηγικές επιδιώξεις των ΗΠΑ.

Η κατ’ ευφημισμό αλλαγή καθεστώτος

Στρατηγική επιδίωξη του Ισραήλ δεν είναι μόνο η διατήρηση του ατομικού μονοπωλίου στη Μέση Ανατολή, αλλά και η διάλυση του Ιράν με τη σημερινή του μορφή. Κατ’ ευφημισμό αυτό ονομάζεται αλλαγή καθεστώτος (regime change). Μόνο που η αλλαγή καθεστώτος στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή (Ιράκ, Λιβύη, Συρία) δεν ήταν αντικατάσταση αυταρχικών καθεστώτων με δημοκρατικά καθεστώτα όπως θα σήμαινε ο όρος αλλά διάλυση των κρατών (failed states).

Η παρατήρηση απευθύνεται σε όλους όσους σε Ευρώπη και Ελλάδα γνοιάζονται σφόδρα για τη δημοκρατία στο Ιράν (αλλά όχι στην Αίγυπτο ή στη Σαουδική Αραβία) και υποστηρίζουν την αλλαγή καθεστώτος με έξωθεν επέμβαση. Δεν υπάρχουν πολλοί νοήμονες άνθρωποι από τους καταπιεσμένους των καθεστώτων αυτών που θα επέλεγαν την κόλαση ενός failed state από τον αυταρχισμό που ζουν σήμερα. Προς επίρρωση, το μεγαλύτερο μέρος των προσφυγικών κυμάτων προέρχεται από τέτοιες χώρες αφού έγιναν failed states (που δημιούργησε η Δύση) και όχι πριν.

Τέλος, το θεωρητικό ενδεχόμενο ενός ενδογενούς εκδημοκρατισμού του Ιράν και απαλλαγής από τη θεοκρατία καθόλου δεν εγγυάται ότι θα άλλαζε γεωπολιτικό προσανατολισμό επιστρέφοντας στην εποχή Σάχη, ή θα έπαυε να επιδιώκει την απόκτηση πυρηνικού όπλου για προστασία από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Ο προσανατολισμός μιας χώρας δεν καθορίζεται μόνο από τον υποκειμενικό παράγοντα της πολιτικής εξουσίας αλλά και από αντικειμενικούς παράγοντες, όπως η οικονομία, η γεωγραφία, το ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον. Συνεπώς στόχος του Ισραήλ είναι η διάλυση και όχι ο εκδημοκρατισμός.

Οι αποκλίνουσες επιδιώξεις ΗΠΑ-Ισραήλ

Το Ισραήλ ξεκίνησε αυτό τον πόλεμο λιγότερο για να καθυστερήσει την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, με αμφίβολο αποτέλεσμα, και περισσότερο για να πλήξει στις περιφερειακές δυνατότητες της Τεχεράνης και να ματαιώσει μια συμφωνία εμπλουτισμού Ιράν-ΗΠΑ και να εμπλέξει τις ΗΠΑ στη σύγκρουση. Η χρονική στιγμή μετά το συντριπτικό χτύπημα στον “Άξονα της αντίστασης” και την ανάγκη περισπασμού από τη γενοκτονία στη Γάζα, ήταν η πιο πρόσφορη.

Αν όχι τώρα πότε; Χωρίς εμπλοκή των ΗΠΑ, η στρατηγική επιδίωξη του Ισραήλ δεν μπορεί να επιτευχθεί. Αλλά για να εμπλακούν οι ΗΠΑ θα πρέπει η Τεχεράνη να κάνει το λάθος που θα πασχίσει όσο είναι δυνατόν να μην το κάνει. Η έκκληση του Τελ Αβίβ για συμμετοχή των ΗΠΑ στον πόλεμο μόλις δυο μέρες αφού ξεκίνησε η επίθεση επιβεβαιώνει την αρχική πρόθεση του Ισραήλ.

Δεν είναι όμως αυτός ο στόχος του Τραμπ. Όπως και στην περίπτωση της Ουκρανίας, με τη γνωστή πλέον «μέθοδο Τραμπ» και απουσία σοβαρού σχεδιασμού, θεώρησε ότι με ένα συνδυασμό απειλών, μπούλινγκ και take it or leave it θα έκαμπτε το Ιράν, θα άφηνε μισο-ευχαριστημένο το Ισραήλ, θα έκλεινε στα γρήγορα ένα μέτωπο στη Μέση Ανατολή ώστε να «πάει για άλλα» προς τον Ινδοειρηνικό. Όταν οι διαπραγματεύσεις στο Ομάν κόλλησαν έδωσε το πράσινο φως στο χτύπημα του Ισραήλ. Θεωρεί ότι έτσι πιέζει το Ιράν και ταυτόχρονα κάνει το χατίρι στο ισραηλινό λόμπι.

Αλλά δεν σκοπεύει να εμπλακεί πέραν της επιχειρησιακής υποστήριξης που παρέχει στο Ισραήλ. Αν το κάνει θα έχει πράγματι συρθεί σε μια πολιτική που δεν είναι η δική του. Οι δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων επιβεβαιώνουν ότι ήθελαν το χτύπημα, ότι δεν θέλουν να εμπλακούν άμεσα, ότι επιδιώκουν να λήξει κάποια στιγμή η επίθεση του Ισραήλ και να επανεκκινήσουν οι διαπραγματεύσεις. Η χθεσινή πρόβλεψη Τραμπ ότι θα επιτευχθεί ειρήνη είναι ενδεικτική. Το ίδιο και οι πανηγυρισμοί ότι το πρώτο χτύπημα του Ισραήλ ήταν απολύτως επιτυχές.

Συνεχίζει να απειλεί ο Τραμπ το Ιράν ότι μπορεί να επιτεθούν και οι ΗΠΑ αλλά η Τεχεράνη γνωρίζει ότι είναι το τελευταίο που θα ήθελε ο Τραμπ τόσο με βάση το πρόγραμμα «ειρηνοποιού» που προβάλει εντός των ΗΠΑ και κέρδισε τις εκλογές όσο και με βάση τη γενική στρατηγική στροφή προς τον Ινδοειρηνικό. Με λίγα λόγια οι ΗΠΑ δίνουν το πράσινο φως στο Ισραήλ για να πιέσουν το Ιράν να καταλήξουν σε συμφωνία χωρίς να του επιτεθούν οι ίδιες ενώ το Ισραήλ επιτίθεται με απώτερο στόχο να μην υπάρξει συμφωνία εμπλουτισμού και να επιτεθούν και οι ΗΠΑ. Τα δυο αυτά είναι εν μέρει ασύμβατα.

Το Ιράν όντως πιέζεται, το Ισραήλ θα είναι όντως δύσκολο μετά το χατίρι που του έγινε να ζητήσει κάτι άλλο αν και όταν λήξουν οι εχθροπραξίες, αλλά από κει και πέρα τα πράγματα ίσως δεν εξελιχθούν όπως θεώρησε ο Τραμπ.

Τα πράγματα εξελίσσονται διαφορετικά από την εικόνα που δίνουν τα ΜΜΕ

Δεν γνωρίζουμε το πραγματικό αποτέλεσμα των επιθέσεων του Ισραήλ, ούτε το αποτέλεσμα των tit for tat απαντήσεων του Ιράν. Μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι τα δυτικά μέσα φουσκώνουν το πρώτο και υποβαθμίζουν το δεύτερο. Σε κάθε περίπτωση από τα λίγα που μαθαίνουμε, τα χτυπήματα στο Ισραήλ κινούνται σε άλλο επίπεδο από το περασμένο φθινόπωρο, είναι σαφώς περισσότερα, διαπερνούν σε σημαντικό βαθμό την αεράμυνα του Ισραήλ, και αν κρίνουμε από την ακρίβεια επιτυχών πληγμάτων σε στόχους εντός των ισραηλινών πόλεων λογικά δεν στερούνται επιτυχίας σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

Από τις πληροφορίες ανοικτής πηγής φαίνεται ότι αριθμητικά το πυραυλικό δυναμικό του Ιράν υπερβαίνει κατά πολύ το αντιπυραυλικό δυναμικό που διαθέτει το Ισραήλ και όσα οι ΗΠΑ μπορούν να τους διαθέσουν. Αν αυτό ισχύει, και το Ισραήλ δεν έχει κάποιο τρόπο να καταφέρει συντριπτικό πλήγμα στην βαλλιστική δυνατότητα του Ιράν, η τακτική tit for tat της Τεχεράνης σε κάθε κύμα επίθεσης του Ισραήλ θα αναγκάσει κάποια στιγμή το τελευταίο να σταματήσει.

Η στάση που θα κρατήσει πλέον η Τεχεράνη στις διαπραγματεύσεις με ΗΠΑ, εφόσον επανεκκινήσουν, θα είναι το πιθανότερο σκληρότερη από πριν, για δυο λόγους. Πρώτον, γιατί έχουν χάσει κάθε εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ, ιδιαίτερα μετά το θέατρο που παίχτηκε το τελευταίο διάστημα από την Ουάσιγκτον ενώ είχε ληφθεί η απόφαση και είχε δοθεί το πράσινο φως στην επίθεση στο Ιράν. Δεύτερον, γιατί το «βρεγμένο» πλέον Ιράν, αν πράγματι το Ισραήλ σταματήσει τις επιθέσεις γιατί θα έχει εξαντλήσει τα περιθώρια κόστους-οφέλους, δεν θα έχει να φοβάται τίποτε άλλο από μια επίθεση των ίδιων των ΗΠΑ που όπως εξηγήσαμε είναι πολύ λίγο πιθανή.

Είναι δυνατόν να μην είχαν υπολογίσει στην Ουάσιγκτον ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Κρίνοντας από τον ερασιτεχνισμό που έχει πορευτεί μέχρι τώρα ο Τραμπ δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη. Αν κάτι προκαλεί έκπληξη γιατί είναι πρωτοφανές διπλωματικά είναι ότι ο ίδιος ο Αμερικανός Πρόεδρος εκβίασε σε πιεστικές διαπραγματεύσεις για να μην επιτεθεί και μετά επιτέθηκε (μέσω αντιπροσώπου) ενώ συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις.

Μακροπρόθεσμα, το χτύπημα του Ισραήλ στο Ιράν και οι παράλληλες απειλές των ΗΠΑ ενισχύουν το δίχως άλλο τα επιχειρήματα της πτέρυγας της ιρανικής ηγεσίας που επιθυμεί την ανάπτυξη πυρηνικού όπλου και φέρνουν πιο κοντά παρά απομακρύνουν το Ιράν από την απόκτησή του. Η Βόρεια Κορέα έχοντας διαβεί το πυρηνικό κατώφλι μπορεί να κοιμάται σήμερα πιο ήσυχα. Σε κάθε περίπτωση το Ιράν θα κραδαίνει την απειλή αποχώρησης από την Συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων (NPT) με περισσότερη ασφάλεια.

Τέλος, το χατίρι στο Ισραήλ να αφεθεί να πραγματοποιήσει ένα χτύπημα στο Ιράν που επιδιώκει εδώ και χρόνια, όποιο αποτέλεσμα και αν επιφέρει η επίθεση, μειώνει αντικειμενικά την πίεση που μπορεί πλέον να ασκήσει στις ΗΠΑ εναντίον ενδεχόμενης συμφωνίας που θα επιτρέπει τον εμπλουτισμό ουρανίου.

Όλα τα παραπάνω, εφόσον δεν υπάρξει ανατροπή στο Ιράν, κάτι όχι πιθανό, ή εφόσον η επίθεση του Ισραήλ δεν καταφέρει κάτι πολύ περισσότερο στρατιωτικά απ’ όσο φαίνεται μέχρι τώρα, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μεσοπρόθεσμα οι επιδιώξεις τόσο των ΗΠΑ όσο και του Ισραήλ είναι αμφίβολο ότι θα ευοδωθούν.

Οι tremendous επιτυχίες Τραμπ και η θλιβερή Ευρώπη

Ενώ σχέδιο του Τραμπ ήταν να επιτευχθεί το συντομότερο ειρήνευση στην Ουκρανία και απεμπλοκή των ΗΠΑ και να υπάρξει γρήγορα συμφωνία περιορισμού του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν ώστε να μπορέσουν οι ΗΠΑ να επικεντρωθούν προς τον Ινδοειρηνικό, τα πράγματα εξελίσσονται πολύ διαφορετικά. Στην Ουκρανία ειρήνευση δεν θα έρθει γιατί η Ευρώπη πιέζει για συνέχιση του πολέμου και η Ρωσία δεν εμπιστεύεται τη Δύση.

Στη δε Μέση Ανατολή απειλούνται περιπλοκές που μπορεί να οδηγήσουν στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από την απεμπλοκή των ΗΠΑ ή μια συμφωνία με την Τεχεράνη μπορεί να καταλήξει χειρότερη για τις ΗΠΑ απ΄ ότι αν δεν είχε συμβεί η ισραηλινή επίθεση. Αν προσθέσουμε την αστοχία ενός υπερφίαλου δασμολογικού πολέμου, το ανασκούμπωμα όλων σχεδόν των συμμάχων και την αναταραχή μέσα στις ΗΠΑ, οι πρώτοι μήνες Τραμπ κάθε άλλο παρά τείνουν προς τη «χρυσή εποχή» της Αμερικής.

Η στρατιωτική ισχυροποίηση του Ιράν δεν είναι άσχετη με τη δυτική περικύκλωση εδώ και δυο δεκαετίες της Ρωσίας που ήρθε εξ’ ανάγκης πιο κοντά στο Ιράν όπως και η Κίνα. Ο τελευταίος τυχοδιωκτισμός ΗΠΑ και Ισραήλ ενισχύει ξανά τη θέση της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή, και της δίνει εμμέσως μεγαλύτερη ευχέρεια στην Ουκρανία, ενώ αμερικανικό χτύπημα στο Ιράν πρέπει να υπολογίσει και την αντίδραση Ρωσίας και Κίνας σε ένα περιβάλλον που παρέχει σήμερα μικρότερα περιθώρια κινήσεων απέναντί τους για τις ΗΠΑ, συγκριτικά με τις παλιές καλές εποχές του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας». Τίποτα δεν είναι χωρίς κόστος και τα μεγαλεπήβολα σχέδια ενίοτε σωρεύουν αδιέξοδα.

Το Ισραήλ εφόσον δεν καταφέρει κάτι συντριπτικό στο Ιράν και το πυρηνικό πρόγραμμα δεν σταματήσει θα βγει τραυματισμένο και το ίδιο ενώ συνεχίζεται η παγκόσμια κατακραυγή για τη Γάζα.

Τέλος, με τη φόρα που έχει πάρει η Ευρώπη τελευταία φαίνεται πως διεκδικεί το ρόλο του κακού μπάτσου από τις ΗΠΑ. Αφού όλοι επιβεβαίωσαν το «δικαίωμα αυτοάμυνας του Ισραήλ», η Γερμανία έκανε ένα βήμα παραπέρα καταδικάζοντας την «αδιάκριτη επίθεση σε ισραηλινό έδαφος» ενώ αυτή δεν είχε ακόμη πραγματοποιηθεί (ήταν η λάθος πληροφορία των πρώτων ωρών για ιρανικά drones).

Ο νομπελίστας πρώην επικεφαλής του ΟΗΕ για την ατομική ενέργεια Ελ Μπαραντέι υπενθύμισε στη Γερμανία που υπερθεμάτισε για τα «στοχευμένα χτυπήματα σε πυρηνικές εγκαταστάσεις» ότι αυτά απαγορεύονται από τις Συνθήκες της Γενεύης (!), ενώ η εισηγήτρια του ΟΗΕ για την Παλαιστίνη ειρωνευόμενη τον Μακρόν δήλωσε ότι «ο Πρόεδρος μιας μεγάλης ευρωπαϊκής δύναμης επιτέλους παραδέχεται ότι στη Μέση Ανατολή το Ισραήλ και μόνο το Ισραήλ χαίρει του δικαιώματος της αυτοάμυνας».