Πίσω από τους δυτικούς μύθους για τη Ρωσία

Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης  – 

Ποιον πρέπει να ευχαριστήσει ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν για το θηριώδες ποσοστό που εξασφάλισε στις χτεσινές προεδρικές εκλογές; Φυσικά την Πρωθυπουργό της Μεγάλης Βρετανίας, την Τερέζα Μέι. Λίγες μέρες πριν τις προεδρικές εκλογές στην Ρωσία, το Λονδίνο επέλεξε να ξεκινήσει διπλωματικό πόλεμο με την Μόσχα. Έσπευσε να κατηγορήσει την ρωσική κυβέρνηση, ότι βρίσκεται πίσω από την δολοφονική απόπειρα που σημειώθηκε έναντι του Ρώσου κατασκόπου Σκριπάλ στην Αγγλία.

Η ψυχροπολεμική ρητορική του Λονδίνου, αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών, μοιάζει να λειτούργησε τελικά υπέρ του ισχυρού άντρα του Κρεμλίνου. Η υποψηφιότητα του Πούτιν συγκέντρωσε το 76% των ψήφων, όταν στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές είχε εξασφαλίσει το 64%. Το αποτέλεσμα είναι τόσο συντριπτικό που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κανέναν.

Τα μέσα ενημέρωσης και πολλές κυβερνήσεις της Δύσης χαρακτηρίζουν τη Ρωσία “δικτατορία του Πούτιν”, εφάμιλλη με την Τουρκία του Ερντογάν. Πράγματι η δημοκρατία έχει πολλά προβλήματα στην Ρωσία, ειδικά στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην ελευθερία του τύπου. Όμως στην Ρωσία δεν υπάρχει το κύμα διώξεων και καταστολής που σημειώνεται στην Τουρκία του Ερντογάν, ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα.

Είναι επίσης αλήθεια πως τα φιλοκυβερνητικά δημοσιεύματα στην Τουρκία και στην Ρωσία αγγίζουν συχνά τα όρια της προσωπολατρείας. Ειδικά στην περίπτωση της Ρωσίας η κυβερνητική προπαγάνδα παρουσιάζει τον Πούτιν περίπου ως “υπεράνθρωπο”. Τον εμφανίζουν να ιππεύει, να κάνει επιδείξεις πολεμικών τεχνών, να κολυμπάει σε παγωμένα νερά, εικόνες που μοιάζουν γραφικές στον δυτικό κόσμο σε αντίθεση με τους Ρώσους. Υπάρχει όμως ιστορική εξήγηση για τη στάση τους.

Υποκριτική η στάση της Δύσης

Γενιές Ρώσων μεγάλωσαν με ηγέτες, των οποίων η βεβαρημένη κατάσταση της υγείας τους θεωρούνταν επτασφράγιστο κρατικό μυστικό. Ενδεικτικές οι περιπτώσεις του υπέργηρου Σοβιετικού ηγέτη Μπρέζνιεφ, ή του προκατόχου του Πούτιν, του “φιλελεύθερου” Μπόρις Γιέλτσιν. Ο Μπρέζνιεφ ήταν η πιο χαρακτηριστική περίπτωση της “γεροντοκρατίας” που κυριάρχησε στο άλλοτε κραταιό Κ.Κ.Σ.Ε. Από ένα σημείο και μετά δεν μπορούσε να κάνει, στην κυριολεξία, ούτε βήμα χωρίς τους συνοδούς του.

Όσον αφορά τον Γιέλτσιν ήταν κοινό μυστικό σε όλη την χώρα ότι είχε σοβαρά προβλήματα αλκοολισμού, όπως έδειχναν οι φαιδρές δημόσιες εμφανίσεις του. Η ισχυρή εικόνα που προβάλει δημοσίως ο Πρόεδρος Πούτιν δεν έχει καμία σχέση με την θλιβερή εικόνα του Γιέλτσιν, τον οποίο οι Ρώσοι θυμούνται ως έναν διεφθαρμένο, αλκοολικό παλιάτσο.

Εξάλλου μοιάζει υποκριτικό να παραδίδει η Δύση μαθήματα δημοκρατίας στην Ρωσία. Πόσο μάλλον όταν ήταν οι “ναυαρχίδες” του δυτικού τύπου, οι οποίες την δεκαετία του ’90 ζητούσαν με πρωτοσέλιδα τους την “επιβολή λύσης Πινοσέτ στην Ρωσία”. Έναντι του χάους που επικρατούσε στην χώρα μετά την πτώση του κομμουνισμού, πολλοί στην Δύση δεν θα είχαν τον παραμικρό ενδοιασμό στην υποστήριξη ενός αιμοσταγούς, αυταρχικού καθεστώτος. Ο Γιέλτσιν, το “χαϊδεμένο παιδί” της Δύσης, δεν ήταν βέβαια πραξικοπηματίας αλλά δημοκρατικά εκλεγμένος Πρόεδρος.

Όπως όμως ο Χιλιανός δικτάτορας, ο Γιέλτσιν εφάρμοσε ακραίες, νεοφιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν στρατιές εξαθλιωμένων στην Ρωσία και η χώρα να βρεθεί υπό καθεστώς χρεοκοπίας. Επίσης η κυβέρνηση Γιέλτσιν δεν ήταν υπόδειγμα δημοκρατίας. Επί προεδρίας του ξεκίνησε ο πρώτος πόλεμος στην Τσετσενία, που προκάλεσε χιλιάδες θύματα.

Η Δύση μοιάζει να θέλει να ξεχάσει την αμέριστη υποστήριξη που πρόσφερε την δεκαετία του ’90 στον πρώην Ρώσο πρόεδρο. Όμως οι Ρώσοι δεν έχουν μνήμη “χρυσόψαρου”. Δεν μπορούν να διαγράψουν την θητεία του Γιέλτσιν, η οποία ήταν η πιο ντροπιαστική στην σύγχρονη ιστορία της Ρωσίας, ούτε φυσικά την στάση της Δύσης.

Χωρίς αντίπαλο ο Πούτιν

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι σε όλες τις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις στην Ρωσία τα φιλοδυτικά κόμματα κινούνται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Προσωπικότητες όπως ο Γκάρι Κασπάροφ μπορεί να δίνουν πρωτοσέλιδες συνεντεύξεις σε αμερικανικές εφημερίδες, μιλώντας για “δικτατορία Πούτιν”, αλλά οι Ρώσοι τους θεωρούν γραφικούς. Στην αναμέτρηση της Κυριακής κανένας φιλοδυτικός υποψήφιος δεν ξεπέρασε το 2% των ψήφων. Ο μόνος που πέτυχε διψήφιο ποσοστό είναι ο υποψήφιος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσίας Πάβελ Γκρουντίνιν, ο οποίος συγκέντρωσε μετά βίας ένα 12%.

Αμέσως μετά τους κομμουνιστές έπεται το “Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα”, που κατάφερε να συγκεντρώσει κάτι παραπάνω από το 5,5% των ψήφων. Φυσικά δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αποτελεί την φιλοευρωπαϊκή, αξιωματική αντιπολίτευση στην Ρωσία. Η ονομασία του παραπλανεί. Μιλάμε για το κόμμα του Βλαντίμιρ Ζιρινόφσκι, κυρίαρχης φιγούρας της ρωσικής άκρας δεξιάς από την δεκαετία του ’90.

Οι εξτρεμιστικές θέσεις του περιλαμβάνουν την χρήση πυρηνικών όπλων κατά της Τσετσενίας και την εξόντωση των “ανώμαλων” στην Ρωσία! Το κόμμα του Ζιρινόφκι, γνωστού για τους δημόσιους τραμπουκισμούς του, θεωρείται ότι ελέγχεται από τις μυστικές υπηρεσίες της Μόσχας. Για πολλούς στην Ρωσία κάνει την “βρώμικη δουλειά” του Κρεμλίνου.

Πρέπει να σημειώσουμε πως στην μετακομμουνιστική Ρωσία υπάρχει μεγάλη εξωκοινοβουλευτική δραστηριότητα διάφορων νεοναζιστικών μορφωμάτων, πολύ πιο βίαιων από το κόμμα του Ζιρινόφσκι. Με αυτές είχε τα προηγούμενα χρόνια επαφές ο Αλεξέι Ναβάλνι, κυρίαρχη φιγούρα της ρωσικής αντιπολίτευσης, η υποψηφιότητα του οποίου αποκλείστηκε λόγω υποθέσεων διαφθοράς.

Η παρακμή του φιλελευθερισμού

Οι συνθήκες δεν ευνοούν την ανάπτυξη ενός φιλελεύθερου κόμματος στην Ρωσία. Μπορεί να υπάρξει μόνο αν τμήμα της νεολαίας και της ρωσικής αστικής τάξης, αποφασίσει να χειραφετηθεί από τον αυταρχικό πατερναλισμό του Πούτιν. Ούτε όμως αυτό το ενδεχόμενο μοιάζει πιθανό. Οι Ρώσοι είναι δύσκολο να αποφασίσουν να αγωνιστούν για κάτι που δεν γνώρισαν ποτέ στην ιστορία τους.

Πόσο μάλλον όταν η παρακμή του φιλελευθερισμού είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Δεν αναφερόμαστε μόνο στις περιπτώσεις της Κίνας ή της Τουρκίας. Οι δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, περισσότερο θυμίζουν την κυβέρνηση Πούτιν, παρά τον ευρωπαϊκό φιλελευθερισμό. Ο Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ επίσης δεν ομνύει στις ιδεαλιστικές, φιλελεύθερες αξίες προηγούμενων Αμερικανών προέδρων.

Πολλές κυβερνήσεις στην Δύση φαίνεται να αγνοούν αυτά τα δεδομένα. Είναι έτοιμες να ξεκινήσουν έναν νέο κύκλο αντιπαράθεσης με την Ρωσία. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και η κυβέρνηση Τραμπ, παρά την προεκλογική ρητορική του μεγιστάνα. Εξαίρεση αποτελεί η Άγκελα Μέρκελ. Η γερμανίδα Καγκελάριος απέστειλε ένα θερμότατο συγχαρητήριο μήνυμα στον Πούτιν. Σημείωνε πως “πρέπει να επιδιώξουμε τον διάλογο και βελτιώσουμε τις σχέσεις μεταξύ των χωρών και των λαών μας. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε εποικοδομητικά τις διμερείς και διεθνείς προκλήσεις“. Αυτήν την φορά η Άγκελα Μέρκελ έχει δίκιο, η Ευρώπη δεν έχει ανάγκη από έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο.