Ποια Ουκρανία! – Ρώσοι μισθοφόροι της Wagner στο Μάλι

Ο πόλεμος στην Ουκρανία καλά κρατεί κι ο Πούτιν με μεγάλες προσπάθειες κατόρθωσε να συλλέξει άλλους 300.000 στρατιώτες για να σταθεροποιήσει το μέτωπο εν όψει του χειμώνα. Μέσα σε όλο αυτόν τον κυκεώνα ο όμιλος Wagner του Γιεβγκένι Προγκόζιν έκανε τα αδύνατα δυνατά για να στρατολογήσει περισσότερους “συμβούλους”, αλλά δεν πάνε όλοι δυτικά, στα ουκρανικά μέτωπα, όπως θα περίμενε κανείς.

Οι υποχρεώσεις της Ρωσίας και άρα της Wagner, σε διάφορα μέρη του πλανήτη αναγκάζει τον όμιλο να ασχολείται με υποθέσεις μακριά από τα πεδία της κεντρικής Ευρώπης, και άρα να απασχολεί προσωπικό σε διάφορες αφρικανικές χώρες, μεταξύ των οποίων και το Μάλι (πρώην γαλλική αποικία στο δυτικό Σαχέλ). Το Μάλι βρίσκεται στη γραμμή του ρήγματος μεταξύ βόρειας και της δυτικής Αφρικής με τις θρησκευτικές και πολιτικές διαιρέσεις να τροφοδοτούν μια δεκαετή σύγκρουση.

Η κεντρική κυβέρνηση του Μάλι έχει αντιμετωπίσει μια μακροχρόνια εξέγερση από μια ποικιλία φονταμενταλιστικών ισλαμιστικών ανταρτικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένου ενός κλάδου της Αλ Κάιντα (AQIM) και του Ansar Dine. Το 2012, η​​ Γαλλία παρενέβη για να υποστηρίξει την κυβέρνηση ενάντια σε αυτές τις εξεγέρσεις, στην επιχείρηση Serval και στη συνέχεια στην επιχείρηση Barkhane. Η Γαλλία συνεργάστηκε επίσης με άλλα κράτη μέλη του ΟΗΕ για τη διεξαγωγή της Πολυδιάστατης Ολοκληρωμένης Σταθεροποίησης Αποστολής των Ηνωμένων Εθνών στο Μάλι (MINUSMA), βάσει της απόφασης 2391 του ΟΗΕ.

Ωστόσο, αυτές οι επιχειρήσεις δεν πέτυχαν να καταστείλουν τις εξεγέρσεις του Μάλι. Αφότου ανέλαβαν οι συνταγματάρχες την εξουσία τον Αύγουστο του 2020, η Γαλλία αποφάσισε να αποχωρήσει και ολοκλήρωσε την αποχώρησή της από το Μάλι στις 15 Αυγούστου 2022, περισσότερα από εννέα χρόνια μετά την έναρξη της παρέμβασής της εναντίον τζιχαντιστικών ομάδων εκεί.

Το 2021, ο όμιλος Wagner ενεπλάκη στο Μάλι, καθώς η Γαλλία άρχισε να αποσύρει τις δυνάμεις της από το Σαχέλ. Εάν η Ρωσία αντικαταστήσει με επιτυχία τη Γαλλία ως τον κύριο εταίρο ασφαλείας στο Μάλι, αυτό θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα προς μία μεγάλη αύξηση της ρωσικής επιρροής στη Δυτική Αφρική. Μετά την αποχώρηση του γαλλικού στρατού από το Μάλι, οι τζιχαντιστικές ομάδες που δρουν στη χώρα καταγγέλλουν εγκλήματα κατά αμάχων από τη Wagner.

Η Wagner έρχεται

Ταυτόχρονα, οι αρχές του Μάλι στράφηκαν στη Ρωσία, πιο συγκεκριμένα στον όμιλο Wagner, του οποίου ηγείται ο Γιεβγκένι Προγκόζιν. Η Μόσχα αρνείται ότι καθοδηγεί αυτή την παραστρατιωτική οργάνωση, αναγνωρίζοντας μόνο την υποστήριξη Ρώσων στρατιωτικών εκπαιδευτών στις δυνάμεις του Μάλι. Ωστόσο, στην Wagner αναφέρεται στα πρωτοσέλιδα των ανακοινώσεών της τους τελευταίους μήνες η Νουσράτ αλ-Ισλάμ, επίσημα γνωστή ως Τζαμάα Νουσράτ ουλ-Ισλάμ ουά αλ-Μουσλιμίν (JNIM), το επίσημο παρακλάδι της Αλ Κάιντα στο Μάλι και το Σαχέλ.

Οι επιχειρήσεις της Wagner εστιάζονται στο κεντρικό Μάλι και στοχεύουν κυρίως την εθνότητα Fulani [Peuhl], της οποίας το JNIM παρουσιάζεται ως προστάτης. Έτσι, σε αυτό το σκηνικό, η Wagner είναι πραγματικά εχθρός του JNIM. Υπήρξαν πολλές συγκρούσεις μεταξύ του JNIM και των ενόπλων δυνάμεων του Μάλι, τις οποίες συνεπικουρούν οι “σύμβουλοι” της Wagner. Κατά ένα τρόπο, η Wagner έχει αντικαταστήσει τη Γαλλία ως ξένη δύναμη στην αρένα των συγκρούσεων, παρόλο που οι τζιχαντιστές δεν αποκαλούν τους Ρώσους “σταυροφόρους” όπως τα γαλλικά στρατεύματα, αλλά μισθοφόρους ή “εγκληματικές πολιτοφυλακές”.

Στα τέλη Οκτωβρίου, η JNIM ισχυρίστηκε ότι χάρη σε μια ενέδρα στην περιοχή Bandiagara στο κέντρο της χώρας εναντίον «του στρατού του Μάλι, των μισθοφόρων της Wagner και της φιλοκυβερνητικής πολιτοφυλακής που διεξήγαγαν εθνοτικό πόλεμο κατά των μουσουλμάνων», είχε επιστρέψει βοοειδή που οι αρχές είχαν αφαιρέσει από τους ιδιοκτήτες. Εδώ και χρόνια, οι τζιχαντιστές παρουσιάζονται σαν υπερασπιστές των κατοίκων του Μάλι ενάντια στον στρατό και όσων του συμπαραστέκονται, ο οποίος, σύμφωνα με αυτούς, σκοτώνει μόνο αμάχους.

Η χρήση από τους τζιχαντιστές της έννοιας “ξένος” για να δικαιολογήσουν τη βία τους έχει διευκολυνθεί από την άφιξη της Wagner, η οποία συμπίπτει με επαναλαμβανόμενες αναφορές για ολοένα και πιο θανατηφόρες κακοποιήσεις αμάχων από τους τζιχαντιστές. Όμως, παρόλο που η πλειονότητα των 860 αμάχων που σκοτώθηκαν στο Μάλι το πρώτο εξάμηνο του 2022 ήταν θύματα τζιχαντιστικών ομάδων, 344 (40%) σκοτώθηκαν σε επιχειρήσεις του στρατού, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Τον Μάρτιο, στρατιώτες του στρατού του Μάλι σφάγιασαν περίπου 300 πολίτες σε πόλη στο κεντρικό Μάλι, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο στρατός του Μάλι το αρνείται, ισχυριζόμενος ότι εξουδετέρωσε περισσότερους από 200 τζιχαντιστές. Σε βίντεο τον Ιούνιο, ο κύριος ηγέτης του JNIM στην περιοχή, ο ιμάμης της φυλής Fulani Αμαντού Κουφά κατηγόρησε την Wagner και τον στρατό του Μάλι λέγοντας ότι «μόνο περίπου 30 μαχητές» ήταν μεταξύ αυτών που σκοτώθηκαν στη Μούρα, ενώ οι υπόλοιποι ήταν άμαχοι.

Το περίεργο είναι ότι παρά τα εγκλήματα κατά αμάχων, καμία ανακατάληψη εδάφους δεν απέβη μόνιμη και η κατάσταση χειροτερεύει. Κάποιοι, όμως, είναι δεκτικοί στον επίσημο λόγο του στρατού, απορρίπτοντας τη «γαλλική συκοφαντία που δυσφημεί τις δυνάμεις του Μάλι», παρόλο που οι τελευταίοι «κάνουν περισσότερα από όσα έκανε η επιχείρηση Barkhane σε εννέα χρόνια».

Πόλεμος πληροφοριών

Σύμφωνα με την υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Νούλαντ, η απόφαση της χούντας να καλέσει την Wagner έχει αποδειχθεί πολύ κακή επιλογή, με «αύξηση περίπου 30% στις τρομοκρατικές ενέργειες» τους τελευταίους έξι μήνες. Από την άλλη πλευρά, ο Νιαγκαλέ Μπαγκαγιόκο, πρόεδρος του Αφρικανικού Δικτύου Τομέα Ασφάλειας, πιστεύει ότι «αν η κυβέρνηση του Μάλι περίμενε υποστήριξη από την Wagner όσον αφορά τον πόλεμο πληροφοριών, από αυτή την άποψη μπορεί να είναι ικανοποιημένη με τα αποτελέσματα… Στο έδαφος του Μάλι σε πολύ μεγάλο βαθμό, σε κάθε περίπτωση στην πρωτεύουσα και στα κοινωνικά δίκτυα, έχουν κερδίσει τη μάχη για την κοινή γνώμη ενάντια σε όλους τους δυτικούς».

Στο Μάλι, η Wagner έχει αναπτύξει για άλλη μια φορά μεθοδολογίες που έχει χρησιμοποιήσει και αλλού στην Αφρική. Ο συνεργάτης του Πριγκοζίν, Μαξίμ Σουγκαλέι, διεξήγαγε άλλη μια επιχείρηση παραπληροφόρησης, δημοσιεύοντας μια δημοσκόπηση της κοινής γνώμης «που υποτίθεται ότι δείχνει την υποστήριξη 87% των κατοίκων του Μάλι για την προσέγγιση της κυβέρνησης προς την Wagner» από το Ίδρυμα για την Προστασία των Εθνικών Αξιών (FZNC), που έχει υποστεί αμερικανικές κυρώσεις για παραπληροφόρηση. Η επιχείρηση, μαζί με μια συνέντευξη ενός άλλου συνεργάτη του Πριγκόζιν, του Αλεξάντρ Ιβάνοφ, σε μέσα ενημέρωσης του Μάλι, καταδεικνύουν τη συμμετοχή του Wagner σε μια προσπάθεια άσκησης επιρροής.

Αν και η Wagner ακολουθεί παρόμοια στρατηγική με αυτή που ασκεί στο Σουδάν και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το Μάλι παρουσιάζει μοναδική πρόκληση. Τα δικαιώματα επενδύσεων εξόρυξης είναι πιο δύσκολο να αποκτηθούν και είναι λιγότερο επικερδή στο Μάλι. Η δυτική απάντηση στις ρωσικές ενέργειες στο Μάλι φαίνεται ισχυρότερη και μέχρι το 2022, η Γαλλία φαινόταν να διατηρεί βαθύτερους δεσμούς με το Μάλι από ό,τι με το Σουδάν ή την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.

Η εξόρυξη και άλλες επενδυτικές υποδομές, ένα από τα βασικά εργαλεία χρηματοδότησης των ρωσικών στρατιωτικών εργολάβων στην Αφρική, είναι περιορισμένες στο Μάλι και διέπονται από αυστηρό έλεγχο σε επίπεδο κυβέρνησης και φυλών. Ο αναλυτής Άντριου Λίμποβιτς του “Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων” αναφέρει ότι δυτικοί διπλωμάτες στο Μάλι έχουν σημειώσει ότι τα ορυχεία που επιθεώρησαν οι απεσταλμένοι της Wagner αποδείχθηκαν ανεπαρκή για να πληρώσουν τις υπηρεσίες της.

Οι εκεί κυβερνητικοί κανονισμοί είναι πιο αυστηροί από άλλες αφρικανικές χώρες και δεν παραβιάζονται εύκολα από ιδιωτικές εταιρείες. Τα ορυχεία, ιδιαίτερα στο βόρειο Μάλι, ελέγχονται από ένοπλες ομάδες, όπως το Coordination des Mouvements de l’ Azawad, που αποδοκίμασαν την άφιξη της Wagner. Σε άλλες χώρες η Wagner βασίστηκε σε συμφωνίες εξόρυξης για να εξασφαλίσει πληρωμή για τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις. Στο Μάλι, η εταιρεία δεν είχε σαφή ροή χρηματοδότησης και αντιμετώπισε επίσης κυρώσεις από τη Δύση. Τον Δεκέμβριο 2021, η ΕΕ κατηγόρησε την Wagner για «κακοήθη επιρροή, ιδίως στην περιοχή του Σαχέλ». Η ΕΕ υιοθέτησε επίσης ένα καθεστώς κυρώσεων σχετικά με το Μάλι, μη κατονομάζοντας συγκεκριμένα άτομα.

Οι φυλές κρατάνε το κλειδί

Για να εξασφαλίσει τις οικονομικές του παραχωρήσεις, η Wagner ίσως χρειαστεί να έρθει σε συμφωνία ουδετερότητας με το Coordination des Mouvements de l’ Azawad και διάφορες ομάδες Τουαρέγκ. Επιπλέον, δεδομένης της συνεχιζόμενης δυτικής στρατιωτικής βοήθειας και παρουσίας, η Wagner χρειάζεται να αναπτύξει μεγάλο αριθμό στρατευμάτων και να πραγματοποιήσει σημαντική οικονομική επένδυση στο Μάλι για να αντιμετωπίσει τους ανταγωνιστές της. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα κλιμάκωσης ή σύγκρουσης με τους Γάλλους και τον ΟΗΕ.

Η παρουσία της Wagner στο Μάλι δεν είναι σταθερή, δεδομένου ότι υπάρχει πίεση για μετατόπιση πόρων προς την Ουκρανία. Οι δυνάμεις της Wagner φέρεται ότι είχαν ήδη μετακινηθεί από την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία στη δυτική Ρωσία πριν ξεκινήσει η εισβολή στην Ουκρανία. Άλλες πηγές ανέφεραν ότι στρατεύματα της Wagner από τη Λιβύη επέστρεψαν στη Ρωσία για να συμμετάσχουν επίσης στην εισβολή.

Δεδομένων των βαριών απωλειών που υπέστησαν οι ρωσικές δυνάμεις, το Κρεμλίνο ενδέχεται να μετακινήσει εκ νέου περισσότερες δυνάμεις Wagner στην Ουκρανία. Επιπλέον, οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητα της Ρωσίας να έχει πρόσβαση σε κεφάλαια και εξοπλισμό, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την υποδομή, τη χρηματοδότηση και τις δυνατότητες ανεφοδιασμού της Wagner στην Αφρική.