Ποια παγκοσμιοποίηση “σκότωσε” ο κορονοϊός

Σε προηγούμενα κείμενά του στο SLpress.gr ο υπογράφων έχει υποστηρίξει ότι ο κορονοϊός έφερε μαζί του το τέλος της “παγκοσμιοποίησης” ως φαντασιακής γεωπολιτικής υπερδομής, η οποία υποτίθεται ότι είχε αντικαταστήσει τον κρατικοκεντρικό κόσμο. Πολλοί αρνούνται να κατανοήσουν αυτήν την άποψη, μπερδεύοντας την παγκοσμιοποίηση με τις ενοποιητικές δομές του σύγχρονου κόσμου.

Στην πραγματικότητα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν τρεις παγκοσμιοποιήσεις, η τεχνολογική, η οικονομική και η φαντασιακή. Η πρώτη είναι ένα πλέγμα τεχνολογιών, δομών και μηχανισμών που επιτρέπουν την ταχεία αλληλεπίδραση μεταξύ κρατών, οικονομιών και ατόμων στον σημερινό κόσμο. Το διαδίκτυο είναι ο κατεξοχήν μηχανισμός που συντελεί σε αυτό, όπως και οι παγκόσμιες δορυφορικές αρχιτεκτονικές, οι μαζικές αεροπορικές συγκοινωνίες κλπ. Αυτές οι τεχνολογίες φυσικά και υπάρχουν. Όμως, όπως θα δούμε στη συνέχεια, όχι μόνο δεν λειτουργούν προς την κατεύθυνση της εξάλειψης των εθνών, αλλά αντιθέτως ενισχύουν τον ρόλο τους στο διεθνές σύστημα.

Η δεύτερη παγκοσμιοποίηση ήταν η επιβολή του νεοφιλελεύθερου μοντέλου της ενοποιημένης και υποτιθέμενα αυτορυθμιζόμενης παγκόσμιας αγοράς. Με την κρίση του κορονοϊού, το μοντέλο αυτό αποδείχθηκε ότι είναι επικίνδυνα αναποτελεσματικό, με τη δραματική έλλειψη που προκάλεσε παγκοσμίως –στην αρχική φάση– σε στοιχειώδη ιατρικά μέσα και τις κωμικοτραγικές εικόνες των χωρών να προσπαθεί η μία να κλέψει τις μάσκες της άλλης! Το μοντέλο αυτό θα υποστεί δραστικές αλλαγές και μεταλλάξεις στην μετα-κορονοϊό εποχή.

Άλλωστε, η αμφισβήτησή του είχε ξεκινήσει εδώ και καιρό, δεδομένου ότι η λειτουργία του ήταν ταυτισμένη με το φαντασιακά μονοπολικό διεθνές σύστημα της πρώιμης μετα-ψυχροπολεμικής εποχής. Εν συνεχεία όμως, η μετέπειτα πολυπολικότητα το κατέστησε δυσλειτουργικό, ιδιαίτερα για τις ΗΠΑ, που σταδιακά έχουν αρχίσει να ακολουθούν μια στρατηγική προστατευτισμού, έτσι ώστε να εμποδίσουν την Κίνα να εξελιχθεί στον επόμενο κυρίαρχο πόλο στον πλανήτη.

Η συλλογική αυταπάτη

Η τρίτη εκ των παγκοσμιοποιήσεων ήταν η συλλογική αυταπάτη ότι η παγκόσμια αγορά συνθέτει και μια παγκόσμια κυβέρνηση, έναν άτυπο παγκόσμιο αυτοκράτορα, ο οποίος ελέγχει και κυβερνά τον πλανήτη. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή το έθνος-κράτος αποτελεί έναν παρωχημένο, αναχρονιστικό και περιττό θεσμό, ο οποίος έχει στην ουσία του έχει πάψει να υφίσταται. Στην πραγματικότητα ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Συγκεκριμένα, την οικονομική παγκοσμιοποίηση εκμεταλλεύτηκαν κυρίως χώρες με σαφείς εθνοκεντρικές πολιτικές ώστε να προωθήσουν μακρόπνοες στρατηγικές, με προεξάρχουσα, φυσικά, την Κίνα ενώ είχαν προηγηθεί η Ιαπωνία, η Νότιος Κορέα και γενικότερα οι ανερχόμενες ασιατικές δυνάμεις.

Το διεθνές σύστημα που αναμένεται να προκύψει στην μετάκορονοϊό εποχή και το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως διευρυμένα και ανταγωνιστικά πολυπολικό, αναμένεται να αποδομήσει έτι περαιτέρω τον φαντασιακό “μετακρατικό” κόσμο της παγκοσμιοποίησης και να αποκαλύψει έναν άκρως ανταγωνιστικό κρατικοκεντρικό κόσμο. Θα πρέπει δε να επισημανθεί ότι οι μηχανισμοί και οι τεχνολογίες ταχείας αλληλεπίδρασης που υπάρχουν στον κόσμο, δηλαδή αυτοί της πραγματικής παγκοσμιοποίησης, μάλλον ευνοούν τον εθνοκεντρισμό και την ανάπτυξη εθνικών στρατηγικών.

Για παράδειγμα, ο κυβερνοχώρος αποτέλεσε ένα νέο πεδίο στρατιωτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των κρατών και προσέφερε στην Κίνα δυνατότητες παγκόσμιας προβολής ισχύος, επιτρέποντάς της να ξεπεράσει το πρόβλημα της περιφερειακής γεωγραφικής της θέσης και της ύπαρξης του πανίσχυρου αμερικανικού ναυτικού, το οποίο ελέγχει τους ωκεανούς και είναι σε θέση να εγκλωβίσει την Κίνα στη γειτονιά της. Τέλος, υπό μία έννοια, δεν υπάρχει πιο παγκοσμιοποιητικός παράγοντας από τον διηπειρωτικό πυρηνικό πύραυλο…

Παγκοσμιοποίηση και μετανάστες

Επιπροσθέτως, οι τεχνολογίες του “παγκόσμιου χωριού” έχει παρατηρηθεί ότι αποτρέπουν την απορρόφηση μεταναστών, μιας και δημιουργούν έναν ομφάλιο λώρο που τους κρατάει διαρκώς ενωμένους με τη χώρα τους. Αξιοποιώντας το Skype ή το Viber, τη δορυφορική τηλεόραση, μηχανισμούς ταχείας μεταφοράς χρημάτων και άλλα, οι μετανάστες παραμένουν, εν πολλοίς, ενωμένοι με τη χώρα προέλευσής τους, αλλά και διασυνδεδεμένοι μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να αποτρέπεται η ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία που τους έχει δεχθεί.

Αυτό έχει παρατηρηθεί ότι συμβαίνει ακόμη και στην αρχετυπική χώρα χωνευτήριο, τις ΗΠΑ. Άρα λοιπόν, σε σημαντικό βαθμό, οι τεχνολογίες του “παγκόσμιου χωριού” ευνοούν στη διατήρηση της συνοχής εθνών, ακόμη και αν οι πολίτες τους βρίσκονται διασκορπισμένοι ανά τον κόσμο. Παρεμπιπτόντως, αυτό σημαίνει ότι και οι ικανότητες ενσωμάτωσης των μεταναστών από τις ευρωπαϊκές χώρες περιορίζονται δραστικά.

Θα πρέπει, λοιπόν, να κατανοήσουμε ότι η εθνοκεντρική λειτουργία του διεθνούς συστήματος όχι μόνο θα παραμείνει αλλά και θα ενισχυθεί. Οι χώρες και οι λαοί που θα κατανοήσουν αυτήν την πραγματικότητα θα έχουν την ευκαιρία τους να παραμείνουν στην ιστορική σκηνή. Τους άλλους, όσους δηλαδή επιλέξουν να αυτοεξαλειφθούν χάριν υποτιθέμενων “αναπόφευκτων εξελίξεων”, της “παρακμής των εθνών”, της “υπέρβασης των συνόρων” και παρόμοιων φαντασιώσεων, τους περιμένουν τα βιβλία της Ιστορίας.