Ποιες χώρες θα δώσουν F-16 στην Ουκρανία

Ουκρανοί πιλότοι θα εκπαιδευτούν σε μαχητικά F-16 στην Πολωνία, σύμφωνα με τον Πολωνό υπουργό Άμυνας Μαριούτζ Μπλάσζεζακ. Aυτή είναι η πρώτη επίσημη επιβεβαίωση, αν και οι λεπτομέρειες παραμένουν, προς το παρόν, άγνωστες. O επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕE Γιόσεπ Μπορέλ, μάλιστα, δήλωσε ότι τέτοια εκπαίδευση έχει ήδη ξεκινήσει σε αρκετές χώρες. Μόλις την περασμένη εβδομάδα ο Μπάιντεν άλλαξε στάση, λέγοντας: «Οι ΗΠΑ μαζί με τους συμμάχους μας πρόκειται να ξεκινήσουν την εκπαίδευση Ουκρανών πιλότων σε μαχητικά αεροσκάφη τέταρτης γενιάς, συμπεριλαμβανομένων των F-16».

Αν και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη δηλώσει ότι θα βοηθήσουν τους Ουκρανούς πιλότους να εκπαιδευτούν στα F-16Viper, είναι ασαφές ποιες χώρες θα παραχωρήσουν τέτοια μαχητικά. Αεροπορίες του ΝΑΤΟ αποσύρουν F-16, άρα υπάρχουν πιθανοί προμηθευτές. Το ίδιο ισχύει και τις ΗΠΑ. Η εντύπωση ενός μεγάλου πλεονάσματος F-16 δεν επιβεβαιώνεται. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε αύξηση της ζήτησης για F-16, καινούργια και μεταχειρισμένα, και οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν ήδη πολλά από τα δικά τους αποσυρμένα για διάφορους σκοπούς. Ο ιδιωτικός τομέας έχει επίσης μεγάλη ζήτηση για F-16.

Αεροπορίες στην Ευρώπη μόλις ξεκινούν να εντάσσουν F-35, πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζονται ακόμη τα F-16. Άλλα μέλη του ΝΑΤΟ μόλις άρχισαν την ένταξη μεταχειρισμένων F-16. Όπως είπε ο Μπάιντεν τα F-16 θα δοθούν «για να ενισχύσουν την Αεροπορία της Ουκρανίας ως μέρος μιας μακροπρόθεσμης δέσμευσης για την ικανότητά της να αμύνεται». Πρόσθεσε ότι έλαβε «κατηγορηματική διαβεβαίωση από τον Ζελένσκι ότι δεν θα τα χρησιμοποιήσουν για να επιχειρούν στο ρωσικό έδαφος».

Σύμφωνα με πληροφορίες, για να συμβεί αυτό κεντρικό ρόλο έπαιξαν η Βρετανία και η Ολλανδία. Η Βρετανία δεν διαθέτει F-16, οπότε προσφέρει αεροσκάφη άλλων(!) αλλά λέει ότι θα παράσχει εκπαίδευση. Το δε Βέλγιο έχει πει ότι θα προσφέρει εκπαίδευση αλλά όχι μαχητικά. Δεν υπάρχει, λοιπόν, χρονοδιάγραμμα προς το παρόν για την αποστολή F-16 στην Ουκρανία.

Στο παρελθόν, ο απερχόμενος υφυπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Κόλιν Καλ δήλωσε ότι θα χρειαστούν 18-24 μήνες μέχρι η Ουκρανία να χρησιμοποιήσει μεταχειρισμένα F-16. Υπήρξαν και διαφορετικές προβλέψεις, με βάση το είδος της εκπαίδευσης και το επίπεδο των Ουκρανών πιλότων που θα επιλεγούν για εκπαίδευση σε F-16. Μια αξιολόγηση της αμερικανικής Αεροπορίας υποστήριξε φέτος ότι έμπειροι Ουκρανοί πιλότοι θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν στις βασικές επιχειρήσεις των F-16 σε περίπου τέσσερις μήνες. Η διαδικασία εκπαίδευσης από το μηδέν θα διαρκούσε 6-12 μήνες.

Βέλγιο και Δανία

Όπως προαναφέραμε, το Βέλγιο έχει ήδη ανακοινώσει ότι μπορεί να εκπαιδεύσει Ουκρανούς πιλότους σε F-16, αλλά προς το παρόν δεν θα παραχωρήσει μαχητικά. Το Βέλγιο θα αντικαταστήσει τα F-16 του με F-35A, αλλά οι παραδόσεις θα καθυστερήσουν. Η βελγική Αεροπορία έχει περίπου 50 F-16, τα οποία έχουν αναβαθμιστεί σε F-16AM/BM, καθιστώντας τα σε γενικές γραμμές ισοδύναμα με τα πιο προηγμένα F-16C/D Block 50/52.

Τα πρώτα οκτώ βελγικά F-35 αεροσκάφη θα παραμείνουν στις ΗΠΑ για εκπαίδευση. Τα πρώτα θα φτάσουν στο Βέλγιο το 2025 και θα γίνουν επιχειρησιακά ικανά στα μέσα του 2027. Τα παλαιότερα βελγικά F-16 αποσύρονται καθώς φτάνουν στα όρια των ωρών πτήσης τους, καθιστώντας τη διατήρηση των υπόλοιπων κρίσιμη. Επομένως, το Βέλγιο φαίνεται ότι δεν είναι σε θέση επί του παρόντος να προσφέρει F-16 στην Ουκρανία.

Όπως το Βέλγιο, έτσι και η Δανία θα αντικαταστήσει τα F-16 με F-35. Όταν επισκέφθηκε την Ουκρανία τον Απρίλιο, ο Δανός αναπληρωτής υπουργός Άμυνας, είπε ότι η Κοπεγχάγη θα αποφασίσει πριν το καλοκαίρι για το εάν θα παράσχει F-16 στην Ουκρανία. Η Δανία δεν θα το κάνει μόνη της, τόνισε ο υπουργός της, αλλά σε συνεργασία με άλλες χώρες και με τις ΗΠΑ. Δεν είναι σαφές πόσα F-16 μπορεί να παράσχει η Δανία.

Η Αεροπορία της έχει περίπου 43 F-16, αλλά αυτά είναι τα μοναδικά μαχητικά της. Παρόλο που ίσως έχει και άλλα σε αποθήκευση, θα απαιτούσαν πολύ δουλειά και χρόνο για να ετοιμαστούν για μεταφορά στην Ουκρανία. Το πρώτο δανικό F-35 παροδόθηκε τον Απρίλιο 2023, αλλά παρέμεινε στην αεροπορική βάση Luke στις ΗΠΑ για εκπαίδευση. Θα περάσει αρκετός χρόνος μέχρι η άφιξη των F-35 στη Δανία να απελευθερώσει F-16 για παράδοση στην Ουκρανία. Ίσως, παραχωρήσει κάποια προσεχώς.

Ολλανδία και Νορβηγία

Η Ολλανδία έχει ήδη αντικαταστήσει F-16 με F-35. Τα εναπομείναντα F-16 βρίσκονται στη βάση Volkel, όπου ο στόλος πρώτης γραμμής μειώθηκε σε μόλις 24 αεροσκάφη το περασμένο καλοκαίρι. Τον Ιανουάριο 2023, ο Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών δήλωσε ότι η Χάγη θα εξετάσει αίτημα για μεταφορά F-16 στην Ουκρανία με «ανοιχτό μυαλό». Ωστόσο, ο Ολλανδός Πρωθυπουργός Ρούτε το απέκλεισε. Τα ολλανδικά σχέδια, όμως, άλλαξαν ξανά μετά την πρόσφατη συνάντηση του Ρούτε με τον Βρετανό ομόλογό του Σουνάκ. Ο Ρούτε είπε ότι «δεν υπάρχουν ταμπού» και ότι γίνεται εντατική δουλειά για να περάσουν τα F-16 στα χέρια της Ουκρανίας.

Πρόσθετα ολλανδικά F-16 ήταν διαθέσιμα στις ΗΠΑ, όπου είχαν εκχωρηθεί 10 αεροσκάφη για εκπαίδευση ολλανδικών πληρωμάτων. Με την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης, η εταιρεία Draken International υπέγραψε σύμβαση το 2021 για την αγορά 12 ολλανδικών F-16. Φαίνεται ότι η εταιρεία, παρά κάποιες πτητικές δοκιμές στη βάση της στο Λέικλαντ της Φλόριντα, δεν έχει παραλάβει επίσημα τα αεροσκάφη. Αντί να παραμείνουν στις ΗΠΑ, τον περασμένο Δεκέμβριο έξι από τα F-16 επέστρεψαν στο Βέλγιο, όπου αναμένεται να επισκευαστούν.

Υπάρχουν τώρα φήμες ότι αυτά τα F-16 μπορεί να μεταφερθούν στη Βουλγαρία, η οποία αναζητά μαχητικό, ενώ περιμένει να παραλάβει νέας κατασκευής F-16 Block70. Αυτά τα αεροσκάφη θα μπορούσαν να σταλούν στην Ουκρανία, αν και η ανάγκη γενικής επισκευής τους τα καθιστά διαθέσιμα μετά από αρκετό χρόνο. Έτσι, τα 24 F-16 που βρίσκονται στην Ολλανδία είναι τα πιθανότερα να σταλούν στην Ουκρανία.

Η Νορβηγία έχει αποσύρει πλήρως τον στόλο των F-16 χάρη στον σχετικά γρήγορο ρυθμό παραδόσεων F-35. Τα τελευταία F-16 αποσύρθηκαν στις αρχές του 2022. Ενώ η Νορβηγία είχε 74 F-16, μόνο 56 αναβαθμίστηκαν. Από αυτά, 32 αεροσκάφη εστάλησαν στη Ρουμανία. Έως και 12 νορβηγικά F-16 αποκτήθηκαν επίσης από την αμερικανική Draken International. Εάν η συμφωνία με την Draken ολοκληρωθεί, θα αφήσει μόνο μια ντουζίνα F-16 διαθέσιμα για αποστολή στην Ουκρανία. Ας σημειωθεί ότι τα νορβηγικά F-16 θεωρούνται από τα καλύτερα συντηρημένα στο ΝΑΤΟ και άρα μπορούν να παραδοθούν σύντομα.

Πολωνία, Ρουμανία και Πορτογαλία

Πέντε άλλα κράτη του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη χρησιμοποιούν το F-16, αν και σχεδιάζουν να διατηρήσουν αυτά τα αεροσκάφη για πολλά χρόνια ακόμα, ενώ ορισμένα συνεχίζουν να λαμβάνουν και άλλα και να πραγματοποιούν αναβαθμίσεις στα αποθέματά τους. Η Πολωνία επεσήμανε ότι η παράδοση στην Ουκρανία κάποιων από τα 48 σχετικά σύγχρονων F-16 θα είχε πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην Αεροπορία της και άρα δεν τίθεται τέτοιο θέμα.

Η Ρουμανία αυξάνει σταδιακά τον στόλο F-16, λαμβάνοντας μια παρτίδα 12 μεταχειρισμένων από πορτογαλικά αποθέματα, ακολουθούμενα από άλλα πέντε από την ίδια πηγή και με συμφωνία να αγοράσει 32 από τη Νορβηγία. Το F-16 είναι το μοναδικό μαχητικό της. Αν και τα αεροσκάφη είναι παλιά, αντιπροσωπεύουν προηγμένο εξοπλισμό για τη Ρουμανία, η οποία κατέχει στρατηγική θέση στη Μαύρη Θάλασσα.

Η Πορτογαλία μειώνει τον στόλο της σε F-16, με τις μεταβιβάσεις στη Ρουμανία. Ωστόσο, σε αντίθεση με άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, δεν έχει αποφασίσει ποιο μαχητικό θα διαδεχθεί τα F-16 της. Ως εκ τούτου, πιθανότατα θα διατηρήσει τα 25 F-16 που της έχουν απομείνει.

Ελλάδα και Τουρκία

Η Ελλάδα παρέλαβε 170 F-16 διαφόρων τύπων μεταξύ 1989 και 2010 και, με ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού μεγάλης κλίμακας σε εξέλιξη, το F-16 Viper θα παραμείνει η ραχοκοκαλιά της Πολεμικής Αεροπορίας για πολλά χρόνια ακόμα. Περίπου 150 ελληνικά F-16 εξακολουθούν να επιχειρούν, εκ των οποίων 84 (τα Block 52+ και Block 52+ Advanced) αναβαθμίζονται σε F-16 Block 70/72.

Τα παλαιότερα F-16 Block 30 της Ελλάδας έχουν υποβληθεί σε παράταση ζωής Falcon UP και στο παρελθόν υπήρξαν προτάσεις να πωληθούν ή να χρησιμοποιηθούν για εκπαίδευση σε αερομαχίες. Δεδομένης της κατάστασης στο Αιγαίο, η αποστολή ελληνικών F-16 στην Ουκρανία θεωρείται απίθανη, αφού θα ισοδυναμούσε με πολιτική αυτοκτονία για όποια κυβέρνηση την αποφάσιζε. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι δεν θα υπάρξουν πιέσεις.

Η Τουρκία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος χρήστης F-16 στον κόσμο, με 270 αεροσκάφη σε διαμορφώσεις Block 30, Block 50 και Block 50+. Τα τουρκικά F-16 έχουν υποβληθεί στην αναβάθμιση του Common Configuration Implementation Program και παραμένουν ο κορμός του μαχητικού στόλου. Περίπου 245 εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και η Τουρκία έχει επιλέξει να αναβαθμίσει 35 από τα παλαιότερα Block 30.

Η Άγκυρα επιδιώκει να αγοράσει 40 νέα F-16 Viper από τις ΗΠΑ. Έχοντας αποβληθεί από το πρόγραμμα F-35, η διατήρηση των F-16 είναι ζωτική, τουλάχιστον έως ότου το τουρκικό μαχητικό TF-X είναι επιχειρησιακά έτοιμο. Η επιλογή της Τουρκίας να ασκεί πιέσεις στην Ελλάδα και να είναι παράγοντας στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν της επιτρέπει να παράσχει F-16 στην Ουκρανία, παρά τον μεγάλο στόλο που διαθέτει.

Αμερικανικά αποθέματα

Συμπερασματικά, ακόμη και οι χώρες που είναι πρόθυμες να παράσχουν στην Ουκρανία F-16 δεν μπορούν να παράσχουν σημαντικό αριθμό και όχι σύντομα. Οπότε η επιλογή είναι περισσότερα κράτη να παράσχουν μικρότερους αριθμούς. Αυτό παρουσιάζει υλικοτεχνικά προβλήματα, καθώς τα μαχητικά δεν θα είναι όλα ίδια. Ωστόσο, η ουκρανική Αεροπορία έχει επιδείξει εφευρετικότητα όσον αφορά τη λειτουργία διαφορετικών τύπων.

Παραμένει, βεβαίως, η επιλογή να σταλούν F-16 από τις ΗΠΑ. Μέχρι πρότινος αυτό θεωρούνταν απίθανο, αλλά τώρα ο υπουργός Πολεμικής Αεροπορίας Φρανκ Κένταλ δηλώνει ότι δεν έχει απορριφθεί η ιδέα μεταφοράς F-16 στην Ουκρανία από τα αμερικανικά αποθέματα. Τα περισσότερα, βέβαια, θα απαιτούσαν επισκευές για να προσαρμοστούν στα πρότυπα όπως τα αεροσκάφη F-16AM/BM που χρησιμοποιούνται από Ευρωπαίους πιλότους.

Εάν, πάντως, σταλούν στην Ουκρανία πρόσφατα αποσυρθέντα αμερικανικά F-16, όπως τα 22 Block 25 που λειτουργούσαν στην 309η Μοίρα στην βάση Luke, θα μπορούσε ενδεχομένως να της εξασφαλίσουν ένα πλεονέκτημα. Αλλά κι αυτά, αν και αποσύρθηκαν πρόσφατα, πιθανότατα απαιτούν εκτεταμένες επισκευές. Επίσης, λόγω αντικατάστασης από F-35 απελευθερώνονται συνεχώς F-16 Block 30.

Αν και υπάρχουν πολλές Αεροπορίες με F-16 πέρα από το ΝΑΤΟ, καμία δεν φαίνεται πρόθυμη να παραχωρήσει μαχητικά στην Ουκρανία. Θα είναι ειρωνεία, πάντως, εάν τα πρώτα F-16 που θα βρεθούν στην Ουκρανία θα προέρχονται από τα αμερικανικά αποθέματα, αφού ο Μπάιντεν αντιστεκόταν σ’ αυτό μέχρι τώρα. Όμως σ’ αυτό τον πόλεμο έχουν συμβεί πολλά περίεργα και το ενδεχόμενο αυτό δεν αποκλείεται καθόλου.