Ποιοι ήθελαν εξόριστο τον Μοράλες για να βάλουν χέρι στο λίθιο της Βολιβίας

Μια εξαιρετικά αποκαλυπτική δημοσιογραφική έρευνα αποκάλυψε πριν λίγο καιρό ότι η βρετανική κυβέρνηση επεδίωξε, σε αγαστή συνεργασία με την πραξικοπηματική κυβέρνηση της Ζανίν Άνιες στη Βολιβία, να εξασφαλίσει σε βρετανικές εταιρείες πρόσβαση στα κοιτάσματα λιθίου της χώρας. Αυτό ισχυρίζεται ο ανεξάρτητος οργανισμός Declassified UK, με έδρα τη Νότια Αφρική, και ο δημοσιογράφος Ματ Κέναρντ, επικαλούμενος έγγραφα του Φόρεϊν Όφις που βρίσκονται στη διάθεσή του.

Στην ενδελεχή του παρουσίαση, το δίκτυο αποκάλυψε πώς το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών καλλιέργησε ισχυρούς δεσμούς με το καθεστώς που έστειλε στην εξορία τον πρώην πρόεδρο της Βολιβίας, Έβο Μοράλες, το Νοέμβριο 2019, και πώς προώθησε συστηματικά τα συμφέροντα βρετανικών επιχειρήσεων στον τομέα των σπάνιων γαιών, λίγο καιρό μετά το πραξικόπημα.

Την εμπλοκή της Ουάσιγκτον στην πτώση του Μοράλες έχουν αποκαλύψει τα έγγραφα που διέρρευσαν από τα Wikileaks. Και ως γνωστόν, η έκθεση του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών για παρατυπίες στην εκλογική διαδικασία του φθινοπώρου του 2019, πάνω στην οποία βασίστηκε ο εκτοπισμός του, έχει καταρριφθεί από ανεξάρτητους ερευνητές, με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στους New York Times.

Ο Κέναρντ κάνει λόγο, πλέον, και για εμπλοκή του Ηνωμένου Βασιλείου, σημειώνοντας ότι ήταν η βρετανική πρεσβεία στη Λα Παζ που έδωσε στοιχεία στον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών, πληρώνοντας μάλιστα οκτώ χιλιάδες λίρες σε διάφορες οργανώσεις που θα διεξήγαγαν, υποτίθεται, ρόλο παρατηρητή στις εκλογές. Και λίγες μέρες μετά το πραξικόπημα, το Φόρεϊν Όφις έσπευσε να συγχαρεί την Άνιες ως υπηρεσιακής προέδρου της Βολιβίας, εν μέσω διαδηλώσεων και καταστολής.

Το ενδιαφέρον για τη Βολιβία

Η εξήγηση πίσω από το ενδιαφέρον της Βρετανίας ‒κι όχι μόνο‒ για τα αποθέματα λιθίου της Βολιβίας είναι προφανής. Το λίθιο, απαραίτητο στη βιομηχανία μπαταριών, αποτελεί μια από τις σπάνιες γαίες, των οποίων η ζήτηση αυξάνεται ραγδαία ένεκα της στροφής της αυτοκινητοβιομηχανίας στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Το ίδιο το Ηνωμένο Βασίλειο άλλωστε είχε ανακοινώσει από το καλοκαίρι του 2019 ότι θα προχωρήσει σε επενδύσεις ύψους 23 εκατομμυρίων λιρών στην ανάπτυξη μπαταριών για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, επισημαίνοντας μάλιστα ότι το 54% των παγκοσμίων αποθεμάτων λιθίου βρίσκεται στη Λατινική Αμερική.

Τότε, το Λονδίνο εκτιμούσε ότι θα ήταν σε θέση η Βρετανία να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία που δημιουργείται στο χώρο, αξίας 2,7 δισεκατομμυρίων λιρών. Το “πρόβλημα” είναι όμως ότι ο Έβο Μοράλες και η κυβέρνησή του είχαν ήδη ξεκινήσει τις διαδικασίες για στρατηγική συνεργασία με κινεζικό όμιλο για την ανάπτυξη προγράμματος λιθίου αξίας 2,3 δισ. δολαρίων, ακριβώς στις αλυκές που ενδιαφέρονταν οι Βρετανοί.

Η βρετανική πρεσβεία στη Λα Παζ φαίνεται ότι συγχρηματοδοτούσε από το 2019 πρόγραμμα με αντικείμενο τον εντοπισμό και την εξόρυξη λιθίου από τις αλυκές Κοϊπάσα και Πάστος Γκράντες, με τη χρήση βρετανικής τεχνολογίας. Στο μεταξύ, πίσω στη Βρετανία, το Φόρειν Όφις φέρεται να προσέφερε τουλάχιστον 30 χιλιάδες λίρες στην εταιρεία Satellite Applications Catapult ώστε να δραστηριοποιηθεί στη Βολιβία, πάλι στο ίδιο αντικείμενο. Η εταιρεία αυτή θα προχωρούσε στην ανάπτυξη μιας δορυφορικής εφαρμογής που θα βοηθούσε στην ανίχνευση πηγών λιθίου.

Συστηματική προσπάθεια διείσδυσης

Από ό,τι φαίνεται, πριν το Ηνωμένο Βασίλειο είχε προσπαθήσει να προσεταιριστεί την κυβέρνηση Μοράλες αρκετά νωρίτερα. Από το 2017, το Φόρεϊν Όφις είχε χρηματοδοτήσει επιστημονική αποστολή με στόχο την εκπαίδευση της κρατικής εταιρείας εξόρυξης της Βολιβίας σε νέες τεχνολογίες βιώσιμης παραγωγής λιθίου. Αλλά και τον Απρίλιο του 2019 η βρετανική πρεσβεία στην Αργεντινή είχε οργανώσει τεχνικής φύσεως συζήτηση με εκπροσώπους των κρατικών αρχών της Αργεντινής, της Χιλής και της Βολιβίας, αλλά και εκπροσώπους του Χρηματιστηρίου Μετάλλων του Λονδίνου. Να σημειωθεί ότι αυτές οι τρεις χώρες κατέχουν από κοινού το λεγόμενο “τρίγωνο του λιθίου”, σε περιοχή των Άνδεων ιδιαίτερα πλούσια σε λίθιο.

Μετά το πραξικόπημα, η “βρετανική” δραστηριότητα προχώρησε πολύ γρήγορα, αφού λίγες εβδομάδες μετά την αλλαγή καθεστώτος, το πρόγραμμα της βρετανικής πρεσβείας εγκρίθηκε για χρηματοδότηση ύψους 100.000 δολαρίων, από την αναπτυξιακή τράπεζα της αμερικανικής ηπείρου ΙΑDB (Inter-American Development Bank). Διοργανώθηκε “βρετανική εβδομάδα”, με στελέχη 12 βρετανικών επιχειρήσεων να βρίσκονται για πρώτη φορά στη βολιβιανή πρωτεύουσα. Τέλος, το Μάρτιο του 2020, η βρετανική πρεσβεία οργάνωσε διεθνή εκδήλωση από  κοινού με το υπουργειο Εξορύξεων της Βολιβίας, όπου προσκλήθηκαν 300 και πλέον στελέχη εταιρειών εξόρυξης, εκ των οποίων πολλοί ήταν πρώην βετεράνοι του βρετανικού στρατού, εργολάβοι εταιρειών ασφαλείας και διευθυντές μεγάλων επιχειρήσεων.

Η ανατροπή

Η αγωνία των βρετανικών συμφερόντων να “βάλουν χέρι” στον κλάδο εξόρυξης λιθίου στη Βολιβία ήταν καταφανής από τις επανειλημμένες τοποθετήσεις του Βρετανού πρέσβη, Τζεφ Γκλέκιν. Όταν έπεσε η κυβέρνηση Μοράλες, δεν παρέλειψε να αναφερθεί σε ένα «περιβάλλον πιο φιλικό στις ξένες επενδύσεις», σημειώνοντας ότι «η ζήτηση για λίθιο μεγαλώνει και η Βολιβία πρέπει να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία», ανοίγοντας τις πόρτες σε εταιρείες που «θέλουν να μοιραστούν την τεχνολογία τους και τα προϊόντα τους».

Η τύχη των συμφωνιών στις οποίες προχώρησε η Βρετανία επί της θητείας της Άνιες, η οποία σημειωτέον προφυλακίστηκε κατηγορούμενη για “στάση” και “τρομοκρατία”, παραμένει άγνωστη. Η νίκη του Λουίς Άρσε τον Οκτώβριο του 2020 είχε ως αποτέλεσμα πολλά στελέχη της πραξικοπηματικής κυβέρνησης να διαφύγουν στο εξωτερικό. Τώρα, κατόπιν εορτής, το Φόρεϊν Όφις αρκείται σε ένα απλό σχόλιο: «Οι εκλογές στην Βολιβία τον Οκτώβριο του 2020 ήταν ελεύθερες και δίκαιες. Δεν υπήρξε πραξικόπημα. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει μια ισχυρή και εποικοδομητική σχέση με τη νυν και τις πρώην βολιβιανές κυβερνήσεις».