Ποιος ωφελείται από την πολεμική ένταση στον Περσικό Κόλπο

Μοιάζει πλέον να βρισκόμαστε ένα βήμα πριν την έναρξη ενός νέου μεγάλου πολέμου. Το πρωί της Πέμπτης, σημειώθηκαν συντονισμένες επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια στα Στενά του Ορμούζ. Για τις επιθέσεις φέρεται να χρησιμοποιήθηκαν μαγνητικές νάρκες. Στον Περσικό Κόλπο, τους τελευταίους μήνες, διαδραματίζεται ένας “πόλεμος νεύρων” ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν.

Από την μία πλευρά οι ΗΠΑ αυξάνουν την στρατιωτική τους παρουσία σε μία περιοχή, όπου διέρχεται το 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου. Ταυτόχρονα επιδιώκουν να πετύχουν τον αποκλεισμό της Τεχεράνης από την πετρελαϊκή αγορά, μέσω σκληρών οικονομικών κυρώσεων. Ο πρόεδρος Τραμπ δηλώνει έτοιμος για πόλεμο με το Ιράν, αν και ταυτόχρονα σημειώνει πως “δεν τον επιθυμεί”.

Από την άλλη έχουμε το Ιράν, το οποίο βρίσκεται υπό πολιορκία. Ο οικονομικός αποκλεισμός του προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην ιρανική οικονομία, με σοβαρό κίνδυνο για την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του καθεστώτος. Οι Ιρανοί προσπαθούν να σπάσουν τον οικονομικό αποκλεισμό των Αμερικανών με δύο τρόπους. Σε διπλωματικό επίπεδο, επιδιώκουν ενεργειακές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση ή με στενούς συμμάχους των ΗΠΑ, όπως την Ιαπωνία.

Σε στρατιωτικό επίπεδο, αξιοποιούν την επιρροή τους στις σιιτικές οργανώσεις που εξοπλίζουν στην Μέση Ανατολή, ειδικότερα τους Χούτι στην Υεμένη. Οι Χούτι πραγματοποιούν μία σειρά από πυραυλικές επιθέσεις εις βάρος της Σαουδικής Αραβίας, του μεγάλου εχθρού του Ιράν. Η πιο σοβαρή από αυτές, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη στο αεροδρόμιο Άμπχα. Όμως το Ιράν απέφευγε ενέργειες πολεμικής κλιμάκωσης, για παράδειγμα μία επίθεση στο Ισραήλ ή τον αποκλεισμό των Στενών του Ορμούζ.

Προς αποτυχία η ιαπωνική μεσολάβηση

Παρά την εμπρηστική ρητορική αξιωματούχων του, η ηγεσία του ισλαμικού καθεστώτος, δηλώνει πως δεν επιθυμεί έναν πόλεμο. Όμως η επίθεση που πραγματοποιήθηκε στα δεξαμενόπλοια, αναζωπυρώνει τα πολεμικά σενάρια στην περιοχή. Επισήμως, το Ιράν αρνείται ότι δυνάμεις του προκάλεσαν την επίθεση. Επισημαίνει πως ήταν το ιρανικό πολεμικό ναυτικό που συνέδραμε στην διάσωση των ναυαγών.

Σαουδική Αραβία και ΗΠΑ, όπως αναμένονταν, κατηγόρησαν το Ιράν για τις επιθέσεις. Ο αμερικανικός στρατός παρουσίασε βίντεο, το οποίο φέρεται να απεικονίζει μέλη των Φρουρών της Επανάστασης να αφαιρούν απενεργοποιημένη νάρκη από δεξαμενόπλοιο. Το Ριάντ, σε υψηλούς τόνους, κατηγόρησε την Τεχεράνη πως υποκινεί τις επιθέσεις των σιιτών ανταρτών Χούτι εις βάρος της Σαουδικής Αραβίας.

Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών χαρακτήρισε την επίθεση “ύποπτη”. Θα μπορούσε να την χαρακτηρίσει και “προβοκατόρικη”. Πόσο μάλλον που πραγματοποιήθηκε κατά την διάρκεια της ιστορικής επίσκεψης του πρωθυπουργού της Ιαπωνίας στο Ιράν. Η ιρανική κυβέρνηση είχε υψηλές προσδοκίες από την επίσκεψη του Σίνζο Άμπε.

Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μεσολαβητής σε μία μελλοντική διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ. Πρέπει να σημειώσουμε πως ο Αμερικανός πρόεδρος δεν προσπάθησε να αποτρέψει την επίσκεψη του Ιάπωνα πρωθυπουργού, αντιθέτως φάνηκε να την ενθαρρύνει. Όμως το επεισόδιο στον Κόλπο επισκίασε την επίσκεψη του Σίνζο Άμπε. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι αδύνατον να αναλάβει η Ιαπωνία την παραμικρή διπλωματική πρωτοβουλία.

Διάσταση απόψεων στην αμερικανική κυβέρνηση

Ο Ντόναλντ Τραμπ, μέχρι πρότινος, υπολόγιζε να οδηγήσει το Ιράν εκβιαστικά σε διαπραγματεύσεις, όπως έκανε με την Βόρεια Κορέα. Είναι όμως κοινό μυστικό πως με την στάση του δεν συμφωνεί το σύνολο της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο επιθυμεί την πολεμική αντιμετώπιση του Ιράν. Παρόμοιες απόψεις έχει και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζον Μπόλτον.

Ο Μπόλτον, ένα από τα “γεράκια” της κυβέρνησης του υιού Μπους, αρθρογραφούσε υπέρ ενός προληπτικού χτυπήματος κατά του Ιράν. Στα μέσα Μαΐου ο Αμερικανός πρόεδρος διέψευσε, σε έντονο ύφος, τα δημοσιεύματα που τον εμφάνιζαν να “σύρεται” σε έναν πόλεμο με το Ιράν από τους Μπόλτον και Πομπέο. Μόλις μερικά 24ωρα αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν δίστασε να “αδειάσει” δημοσίως τον Τζον Μπόλτον, για το ζήτημα της Βορείου Κορέας.

Ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου είχε χαρακτηρίσει ως “παραβίαση των αποφάσεων του ΟΗΕ”, τις πυραυλικές δοκιμές που πραγματοποίησε η Πιόνγιανγκ. Όμως ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε πως δεν ενοχλήθηκε από τις πυραυλικές δοκιμές της Βορείου Κορέας! Αντιθέτως έπλεξε το εγκώμιο του Κιμ Γιονγκ Ουν, παραβλέποντας τις ρητορικές επιθέσεις του καθεστώτος κατά του αξιωματούχου του.

Από την πλευρά της αμερικανικής κυβέρνησης, ήταν ο Μάικ Πομπέο που σήκωσε τους τόνους κατά του Ιράν. Μέχρι στιγμής δεν έχουμε κάποια δήλωση από τον πρόεδρο Τραμπ. Από την περαιτέρω στάση του Αμερικανού προέδρου θα αποσαφηνιστεί αν θα οδηγηθούν οι ΗΠΑ σε πόλεμο με το Ιράν. Είναι ένα ζήτημα που “αποφασίζει μόνος του“, όπως έχει δηλώσει παλαιότερα.

Προβοκάτσια ή υβριδικό χτύπημα των Ιρανών;

Το ενδεχόμενο μίας προβοκάτσιας δεν πρέπει να αποκλειστεί. Αξίζει όμως να σταθούμε περισσότερο στην επίθεση. Οι πληροφορίες για την επίθεση παραμένουν συγκεχυμένες, Σύμφωνα με ορισμένες φαίνεται να χρησιμοποιήθηκαν drones και πιθανόν υποβρύχια. Σε αυτήν την πολεμική τεχνολογία ειδικεύονται οι Ιρανοί, όχι οι μεγάλοι τους εχθροί, οι Σαουδάραβες. Προφανώς ειδικεύονται και οι Δυτικοί και το Ισραήλ.

Η επίθεση θυμίζει περισσότερο τακτική “υβριδικού πολέμου”, την οποία χρησιμοποιεί η Τεχεράνη. Αναφερόμαστε σε άψογα οργανωμένα, “χειρουργικά” πλήγματα, προσανατολισμένα στην πρόκληση υλικών ζημιών και όχι ανθρώπινων απωλειών. Σύμφωνα με δυτικές πηγές, με αυτά τα “υβριδικά” πλήγματα το Ιράν προειδοποιεί για το εύρος της ισχύος του.

Ουσιαστικά προειδοποιεί πως σε μία πολεμική αναμέτρηση, δεν θα περιοριστεί σε υλικές ζημιές. Ένα πολεμικό μήνυμα του Ιράν ήταν η “ορφανή” εκτόξευση ρουκέτας στην Πράσινη Ζώνη της Βαγδάτης, την καλύτερα φυλασσόμενη περιοχή του Ιράκ. Υποστηρίζεται ότι πραγματοποιήθηκε από παραστρατιωτικές ομάδες Ιρακινών σιιτών. Επομένως η συγκεκριμένη επίθεση δεν αποκλείεται να πραγματοποιήθηκε από Ιρανούς αξιωματικούς, αλλά εν αγνοία της ιρανικής κυβέρνησης.

Στο εσωτερικό του Ιράν μαίνεται η αντιπαράθεση της μεταρρυθμιστικής κυβέρνησης Ροχανί με την σκληροπυρηνική πτέρυγα του καθεστώτος. Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Τζαβάντ Ζαρίφ, είχε απειλήσει με παραίτηση. Μίλησε για “υπονόμευση εκ των έσω”, δείχνοντας την ηγεσία των Φρουρών της Επανάστασης.

Χτύπημα εκ των έσω

Για την σκληροπυρηνική πτέρυγα του καθεστώτος, η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι “κενό γράμμα” μετά την αποχώρηση των Αμερικανών και την επαναφορά των κυρώσεων. Είδαμε πως η ιρανική κυβέρνηση αποσύρθηκε από ορισμένες διατάξεις, όχι όμως από το σύνολο της συμφωνίας. Επομένως οι αντίπαλοι της κυβέρνησης Ροχανί στο εσωτερικό του Ιράν, είχαν κάθε λόγο να υπονομεύσουν την επίσκεψη του Σίνζο Άμπε.

Δυτικές πηγές υποστηρίζουν πως οι σκληροπυρηνικοί επιδιώκουν να δώσουν την “χαριστική βολή” στην συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα, την οποία ουδέποτε είχαν υποστηρίξει. Θέλουν να αποτρέψουν την κυβέρνηση Ροχανί από νέες διαπραγματεύσεις με τους Αμερικανούς, στις οποίες θεωρούν πως το Ιράν θα οδηγηθεί υπό καθεστώς αδυναμίας. Δεν αρκούνται στις δηλώσεις Ροχανί που αποκλείει μία διαπραγμάτευση με τον Τραμπ, διότι δεν εμπιστεύονται τον Ιρανό πρωθυπουργό.

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα οδηγηθούμε σε έναν νέο μεγάλο πόλεμο στην Μέση Ανατολή. Μπορεί οι δύο πλευρές να δηλώνουν πως δεν τον επιθυμούν, αλλά είναι τέτοια η δυναμική των γεγονότων που τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Πάντως ας σημειώσουμε μία λεπτομέρεια: Το Ισραήλ, ο έτερος αντίπαλος του Ιράν, έχει επιλέξει να μείνει έξω από το κάδρο της αντιπαράθεσης στον Περσικό Κόλπο, και αντιμετωπίζει το επεισόδιο με ψυχραιμία, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό…