Ποιος στην Άγκυρα διέταξε την κατάρριψη ρωσικού Sukhoi

Η κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού αεροσκάφους από τουρκικό μαχητικό την 24η Νοεμβρίου 2015, που προκάλεσε κρίση στις σχέσεις Άγκυρας και Μόσχας, έγινε με εντολή ενός πτεράρχου, ο οποίος διατηρούσε στενές σχέσεις με τον Ταγίπ Ερντογάν. Η είδηση της κατάρριψης προωθήθηκε από τα τουρκικά ΜΜΕ και αποδόθηκε σε νίκη της κυβέρνησης της Άγκυρας και του τότε Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων Χουλουσί Ακαρ, που από ότι φαίνεται δεν ήταν ενημερωμένος.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της ιστοσελίδας Nordic Monitor, ο 45χρονος σμήναρχος Αλί Ντουρμούς κατέθεσε στο δικαστήριο στις 15 Αυγούστου 2017, ότι την εντολή κατάρριψης του ρωσικού Sukhoi Su-24M από το τουρκικό F-16 την έδωσε ο πτέραρχος Αμπιντίν Ουνάλ. Ο Ντουρμούς ανέφερε, ότι «όταν τηλεφώνησαν (στον Ουνάλ) και του ανέφεραν ότι δύο ρωσικά αεροπλάνα κινούνται κοντά στα σύνορά μας, τους διέταξε να τα καταρρίψουν εάν διασχίσουν τον τουρκικό εναέριο χώρο και έκλεισε το τηλέφωνο. Το αποτέλεσμα ήταν, λίγα λεπτά μετά από αυτήν την κλήση, η κατάρριψη ενός (ρωσικού) αεροπλάνου που πέρασε στον εναέριο χώρο και η εντολή στους πιλότους δόθηκε από τους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας».

Εξήγησε, επίσης, πώς οι αναθεωρημένοι κανόνες εμπλοκής που ενέκρινε η κυβέρνηση λειτουργούσαν διαφορετικά για ρωσικά και συριακά αεροσκάφη. Παρόλο που την απόλυτη εξουσία για κατάρριψη ή μη ξένου αεροσκάφους την έχει η κυβέρνηση, οι νέοι κανόνες εμπλοκής στόχευαν στο να μειωθεί ο χρόνος ανταπόκρισης της αντιμετώπισης των εκτάκτως αναπτυσσόμενων καταστάσεων, δίνοντας το δικαίωμα να γίνονται τέτοιου είδους κλήσεις.

Για τα συριακά αεροσκάφη, η απόφασης ανατέθηκε από την κυβέρνηση στους πιλότους και τους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας μέσω του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων και της Διοίκησης της Πολεμικής Αεροπορίας. Ο Ουνάλ δεν ήταν συνηθισμένος πτέραρχος της Πολεμικής Αεροπορίας.

Σε αντίθεση με τους προκατόχους του, είχε καλλιεργήσει μια στενή σχέση με τον Ερντογάν, με τον οποίο είχε μυστικές συναντήσεις, χωρίς να είναι ενημερωμένος ο Ακάρ. Μάλιστα, φημολογούνταν θα ήταν και ο επόμενος Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, με τον διπλωμάτη γιο του να καυχιέται για μια τέτοια προοπτική σε φίλους και συναδέλφους τους. Τα σενάρια αυτά ώθησαν τον καχύποπτο Ακάρ να παρακολουθεί τις κινήσεις του.

Όταν ο πτέραρχος έδωσε την εντολή στον πιλότο να χτυπήσει το ρωσικό αεροσκάφος, ήξερε ότι είναι απόλυτα συμβατή με τις επιθυμίες του Ερντογάν. Η εντολή του διοικητή της Πολεμικής Αεροπορίας για να καταρριφθεί χαιρετίστηκε προφανώς ως νίκη της κυβέρνησης καθώς και του στρατηγού Ακαρ, ο οποίος πραγματοποίησε επίσκεψη στην αεροπορική βάση για να συγχαρεί τον πιλότο του μαχητικών F-16 για την πράξη του.

Ο ρόλος Ερντογάν

Το γραφείο του προέδρου Ερντογάν, ήταν ενθουσιασμένο με την είδηση κατάρριψης αεροσκάφους και έγινε έκτακτο δελτίο στα τουρκικά ΜΜΕ. Το πρακτορείο ειδήσεων Anadolu επικαλούμενο τουρκικές προεδρικές πηγές ανέφερε ότι το ρωσικό SU-24 ενεπλάκη με το τουρκικό μαχητικό στην περιοχή Bayır-Bucak της Συρίας, που είναι περιοχή των Τουρκμένων. Ανάφερε, ότι ρωσικά αεροσκάφη βομβάρδισαν τη βόρεια Λατακία στη Συρία πριν από το συμβάν και ότι οι Τουρκμένοι, οι οποίοι ζούσαν στην περιοχή είχαν διαφύγει προς τα τουρκικά σύνορα. Η Μόσχα είπε ότι διεξήγαγε αεροπορικές επιθέσεις εναντίον τρομοκρατικών στόχων.

Ο κύριος ρόλος του Ερντογάν στην κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους αποκαλύφθηκε, επίσης, από τα διαβαθμισμένα στρατιωτικά ντοκουμέντα, που δημοσίευσε το Nordic Monitor τον Δεκέμβριο του 2019. Ο Ερντογάν δήλωσε τότε ότι κάθε στρατιωτικό στοιχείο που πλησιάζει την Τουρκία από τα σύνορα της Συρίας και θεωρείται κίνδυνος για την ασφάλεια θα εκτιμηθεί ως στρατιωτική απειλή και θα αντιμετωπίζεται ως στρατιωτικός στόχος.

Αν και ο Ερντογάν και άλλοι Τούρκοι ηγέτες είχαν αρχικά αψηφήσει τις ρωσικές απειλές και ορκίστηκαν ότι θα ενεργούσαν ξανά σύμφωνα με τους κανόνες εμπλοκής, εάν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί άλλη παραβίαση, τελικά περιόρισαν αυτή τη ρητορική τους. Μετά τη συμφωνία μεταξύ της Μόσχας και της Άγκυρας για επαναπροσέγγιση το ισλαμιστικό κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ισχυρίζεται ότι η κυβέρνηση δεν διέταξε την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους, αλλά υποστήριξε ότι οι πιλότοι ενήργησαν μόνοι τους.

Διδάγματα

Τελικά, οι δύο πιλότοι κατηγορήθηκαν ότι κατέρριψαν το ρωσικό τζετ με δική τους πρωτοβουλία και συνελήφθησαν μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016. Ο πρωταγωνιστής της κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους, αποσύρθηκε από το στρατό το 2017 αφού έπαιξε ρόλο στην απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 σε στενό συντονισμό με την τουρκική υπηρεσία πληροφοριών MIT.

Έκανε αντικρουόμενες δηλώσεις σχετικά με το ρόλο του κατά τη διάρκεια του αποτυχημένου πραξικοπήματος και δέχθηκε κριτική επειδή δεν έκανε σκόπιμα καμία ενέργεια για να σταματήσει νωρίς τη δραστηριότητα της αεροπορίας. Σύμφωνα με πληροφορίες ζει στο εξωτερικό. Ο Ντουρμούς που έδωσε την κατάθεση φυλακίστηκε από την κυβέρνηση για συμμετοχή στο πραξικόπημα καταδικασμένος σε βαριές ποινές κάθειρξης.

Η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πως λειτουργεί ο Ερντογάν σε περιόδους κρίσης για να προβάλει το προφίλ ενός αποφασισμένου ηγέτη, κάνοντας λεονταρισμούς. Το δίδαγμα της κατάρριψης είναι ότι ο Τούρκος πρόεδρος, όσο και να προσπαθεί να αμφισβητήσει τη Ρωσία, τελικά υποχωρεί στο φόβο του Πούτιν. Ειδικά, στην περίπτωση του εμφυλίου της Συρίας, όπου η ρωσική στρατιωτική εμπλοκή άλλαξε την πορεία του πολέμου υπέρ του καθεστώτος της Δαμασκού. Οι σοβαρές κινήσεις πλέον του Ερντογάν στη Συρία γίνονται μετά από επικοινωνία του με τον Πούτιν, όπως και έκανε για την τουρκική εισβολή εναντίον των συριακών κουρδικών δυνάμεων.