Ποιος τελικά είναι ο “λογαριασμός” του “Πολέμου των δώδεκα ημερών”

Τρίτον, το Ισραήλ απέδειξε πως δεν μπορεί να διεξαγάγει έναν διακρατικό πόλεμο έναντι σοβαρού αντιπάλου με συμβατικά μέσα, χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ, αλλά – τέταρτον και ακόμα πιο σημαντικό – ότι είναι αδύνατο να αντέξει έναν πόλεμο φθοράς με διάρκεια, με την αντιβαλλιστική του άμυνα να έχει σαφή ημερομηνία λήξης/εξάντλησης∙ όλα αυτά καταγράφονται και σημειώνονται επισταμένως από όλα τα εγγύς και μακράν κράτη.

Το ζήτημα είναι τεράστιο και η τεκμηρίωση που επιδέχεται πελώρια, αναγκαστικά όμως μένουμε σε μια τηλεγραφική έκθεση: Στις 13 Ιουνίου 2025 το Ισραήλ ξεκίνησε έναν διακρατικό πόλεμο ενάντια στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Ο επίσημος-δημόσιος στόχος ήταν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το οποίο ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου ισχυρίζεται ανελλιπώς από το 1992 ότι «από στιγμή σε στιγμή, από ώρα σε ώρα, τώρα δα» θα απολήξει σε πυρηνική βόμβα (την οποία, σημειωτέον, όντως διαθέτει το Ισραήλ, χωρίς κανέναν διεθνή έλεγχο).

Ο αντικειμενικός σκοπός ήταν η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν και η ρευστοποίηση του κράτους. Και το απολύτως αναγκαίο μέσο ήταν η εμπλοκή των Αμερικανών στον πόλεμο (διότι οι Ισραηλινοί ποντάρουν στο ότι οι Αμερικανοί θα πολεμήσουν τον δικό τους πόλεμο ενάντια στο Ιράν, με τον ίδιο τρόπο που κάποιοι Έλληνες ποντάρουν στο ότι οι Ισραηλινοί θα πολεμήσουν τον δικό τους πόλεμο ενάντια στην Τουρκία και κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες φαντάζονται πως η Τουρκία θα πολεμήσει τον δικό τους πόλεμο, ενάντια στη Ρωσία…). Η ισραηλινή ηγεσία γνωρίζει καλά πως είναι αδύνατον να επιτύχει τους στόχους της, τόσο τους διακηρυγμένους, όσο και τους πραγματικούς, χωρίς αυτήν την αμερικανική εμπλοκή.

Οι πρώτες ώρες ήταν αρχετυπικό “Σοκ και Δέος”: Καρατόμηση οκτώ σημαντικών μελών της ιρανικής στρατιωτικής ηγεσίας, επιτυχές μπλοκάρισμα των αεραμυνών από τις μυστικές υπηρεσίες. Με την ισραηλινή ελπίδα πως ένα τέτοιο σοκ θα αποδεικνυόταν η αρχή του τέλους. Η ιρανική ανασύνταξη χρειάστηκε λιγότερο από οκτώ ώρες, σε βαθμό που να αναρωτιέται κανείς εάν η ιρανική άμυνα θα ήταν τελικά ουσιωδώς διαφορετική, εάν δεν είχαν καρατομηθεί οκτώ πρόσωπα της στρατιωτικής ηγεσίας.

Από το αρχικό “Σοκ και Δέος” βρεθήκαμε εντός ελαχίστων ημερών σε έναν “πόλεμο φθοράς”, κατ’ εξοχήν δηλαδή το είδος που ευνοεί το Ιράν και υπονομεύει το Ισραήλ. Με αρχικό μπαράζ “παλιατζούρας” 30ετίας και σταδιακή σποραδική χρήση πυραύλων νεώτερης τεχνολογίας, το Ιράν έφτασε σύντομα να εκτοξεύει πυραύλους με ρυθμό που θα μπορούσε δυνητικά να συνεχιστεί επ’ αόριστον (σε συνάρτηση με την επιταχυνόμενη μετά τον Μάρτιο μηνιαία παραγωγή τους), με την αποτελεσματικότητα της ισραηλινής αεράμυνας να μειώνεται διαρκώς –όπως προκύπτει από τις αναλογίες αναχαίτισης– και με την ίδια να κινδυνεύει από σχεδόν πλήρη έκλειψη εντός λίγων ημερών, κατά δήλωση της Wall Street Journal και των Times of Israel.

Ο πόλεμος φθοράς Ισραήλ-Ιράν

Το Ιράν υπέστη όχι ασήμαντη φθορά και ζημία. Την οποία, όμως, απεδείχθη ότι μπορεί να απορροφήσει, ακόμη και μακροπρόθεσμα — εδώ την απορρόφησαν οι Χούθι της Υεμένης. Η ζημία για το Ισραήλ, όμως, είναι κατά πολύ ουσιωδέστερη (και εδώ η έμφαση πρέπει να δοθεί στη Χάϊφα, όχι στο Τελ Αβίβ). Ο Νετανιάχου ξεκαθάρισε ότι το Ισραήλ δεν επιθυμεί “πόλεμο φθοράς” — διότι, να το θέσουμε κατ’ ευφημισμόν, δεν τον κερδίζει.

Ποια πλευρά είχε και έχει την κυριαρχία της κλιμάκωσης (escalation dominance); Προοπτικά, η μόνη ουσιώδης δυνατότητα κλιμάκωσης που έμενε στο Ισραήλ ήταν η πυρηνική, στο πλαίσιο του πιο ανεύθυνα και φονταμενταλιστικά αχαλίνωτου πυρηνικού δόγματος στην υφήλιο — όμως ο δρόμος αυτός δεν έχει γυρισμό. Παράλληλα, το Ιράν διατηρούσε και διατηρεί μια παλέτα επιλογών: Κλιμάκωση της μάλλον αυτοσυγκρατημένης του αντεπίθεσης και των τεχνικοστρατιωτικών της μέσων – ευλόγως αυτοσυγκρατημένης, διότι ειδάλλως τι θα έμενε στην περίπτωση μιας πραγματικής αμερικανικής εμπλοκής στον πόλεμο; – κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, ενεργοποίηση των (όποιων, αλλά πραγματικών) δυνατοτήτων των υποκρατικών του συμμάχων στην περιοχή.

Κανένα από τα τρία δεν χρειάστηκε. Άλλωστε, «το στρατιωτικό δόγμα του Ιράν είναι αμυντικό. Έχει σχεδιαστεί για να αποτρέπει μια επίθεση, να επιβιώνει από ένα αρχικό χτύπημα, να ανταποδίδει τα πυρά του επιτιθέμενου και να επιβάλει μια διπλωματική λύση στις εχθροπραξίες, αποφεύγοντας παράλληλα οποιεσδήποτε παραχωρήσεις που απειλούν τα βασικά του συμφέροντα» –
γράφει το αμερικανικό Πεντάγωνο το 2014.

Μόνη ελπίδα του Ισραήλ για νίκη, για επίτευξη του στόχου του πολέμου, το «αμερικανικό ιππικό», η είσοδός του στον πόλεμο, και αδιανόητη η πίεση προς τούτο. Το δίλημμα των ΗΠΑ του Τραμπ ήταν αληθώς μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης, με τη βάση του MAGA να έχει ήδη διαρραγεί βίαια επ’ αυτού (εμβληματική η αντιπαράθεση αμερικανικού εθνικισμού και αμερικανικού αυτοκρατορισμού- “ισραηλισμού” στη θανάσιμη συζήτηση του Tucker Carlson με τον Ted Cruz).

Εν τέλει, αντί να εισέλθει κανονικά στον πόλεμο, το αμερικανικό “ιππικό” ήλθε, είδε, και απήλθε, σε ό,τι μοιάζει να αποδεικνύεται χορογραφημένη συμφωνία Αμερικανών και Ιρανών (στο Ομάν προ ελαχίστων ημερών;). Αποχρώσες οι ενδείξεις: Με μηδέν ανθρώπινες απώλειες εκατέρωθεν, χωρίς προσπάθεια κατάρριψης από τους Ιρανούς – …δηλαδή, είναι λιγότερο ικανό το Ιράν από τους Χούθι; – ΗΠΑ και Ιράν χτύπησαν Φορντό και τη βάση αλ-Ουντέιντ στο Κατάρ, χωρίς να καταστραφεί ουσιωδώς κατ’ ελάχιστον ούτε η πρώτη ούτε η δεύτερη. Και με τον Τραμπ να κηρύττει τη λήξη και την… ειρήνη. Όχι: δεν ήταν αυτός ο ισραηλινός σχεδιασμός για εμπλοκή των ΗΠΑ.

Το δίδαγμα για το Ιράν 

Μεσοπρόθεσμα, το δίδαγμα για το Ιράν είναι ένα και μόνο, και μάλιστα για πρώτη φορά στην ιστορία του: Ηανάπτυξη πυρηνικού όπλου αποτελεί μονόδρομο για αποτροπή και εξισορρόπηση της ισχύος στην περιοχή. Και όταν λέμε “περιοχή”, αναφερόμαστε σε μια αχανή γεωγραφία «από το Πακιστάν μέχρι τη Γαλλία στην κατεύθυνση ανατολής-δύσης και από τη Ρωσία μέχρι τη Νότια Αφρική στην κατεύθυνση βορρά-νότου», όπου το Ισραήλ διατηρεί ένα μη βιώσιμο μονοπώλιο πυρηνικού οπλισμού. Ο Πρύτανης της σύγχρονης Θεωρίας Διεθνών Σχέσεων Kenneth N. Waltz είχε γράψει γι’ αυτά τα ζητήματα ήδη το 2012 (εδώ η ελληνική μετάφραση, εδώ το πρωτότυπο στο Foreign Affairs).

Το Ιράν δοκίμασε το 2015 το να συμμορφωθεί πλήρως σε διεθνή συμφωνία για τα όρια εμπλουτισμού, την JCPOA, η οποία τηρήθηκε στο ακέραιο μέχρι την ανατίναξή της από τον Τραμπ το 2018. Δοκίμασε επίσης αυτό που ο Waltz αναφέρει ως κάτι που «μπορεί να μην λειτουργήσει όπως προβλέπεται», δηλαδή ως ικανή αποτροπή: Το να είναι στο όριο δυνατότητας παραγωγής πυρηνικού όπλου, χωρίς όμως να το παράγει, «ικανότητα που θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις εσωτερικές πολιτικές ανάγκες των ηγετών του Ιράν, διαβεβαιώνοντας τους σκληροπυρηνικούς ότι μπορούν να απολαύσουν όλα τα οφέλη της κατοχής μιας βόμβας (όπως μεγαλύτερη ασφάλεια) χωρίς τα μειονεκτήματα (όπως διεθνής απομόνωση και καταδίκη)».

Καταφανώς, αυτό δεν δούλεψε. Άρα το εκκρεμές για τη χώρα κινείται πλέον προς την επιβεβαίωση του τίτλου της εργασίας του Kenneth N. Waltz (εδώ δεν αναφέρουμε τις προτιμήσεις μας και τις προδιαθέσεις μας, που καταφανώς θα ήταν η απο-πυρηνικοποίηση εν γένει, αλλά ό,τι διαβλέπουμε ως πραγματικότητα). Το Ιράν θα διαπιστώσει πως ο «πόλεμος κατά του πυρηνικού προγράμματος» πέπρωται να αποδειχθεί η αρχή, και όχι το τέλος, ενός πυρηνικά οπλισμένου Ιράν, φέρνοντας εξισορρόπηση ισχύος και αποτελεσματική αποτροπή στην περιοχή. …Άλλωστε, σύμφωνα με Τραμπ και Νετανιάχου, «το Ιράν δεν έχει πλέον πυρηνικό πρόγραμμα γιατί το καταστρέψαμε», συνεπώς δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας: έτσι δεν είναι…;

Η εκεχειρία Ισραήλ-Ιράν

Θα τηρηθεί η “εκεχειρία”; Μα πώς να τηρηθεί, όταν δεν υπάρχει επιτυχία σε κανέναν από τους στρατιωτικούς στόχους του Ισραήλ, το οποίο υπό την παρούσα ηγεσία του «είναι πάνω στο ποδήλατο» και άμα σταματήσει, πέφτει; Το Κράτος του Ισραήλ υπό τον Νετανιάχου έχει επιλέξει έναν δρόμο που μπορεί να οδηγεί μόνο από κλιμάκωση σε κλιμάκωση, ακόμα και αν η πραγματική ισχύς του κράτους δεν επαρκεί προς τούτο. Φυσικά, πάντοτε και παντού στην τεχνολογία διαχείρισης του δημοσίου λόγου ο αμυνόμενος είναι επιτιθέμενος κι ο επιτιθέμενος αμυνόμενος – γνωστά πράγματα.

Πέραν τούτου, αξίζει να σημειωθεί ότι δεν πρέπει να αποκλειστεί η (είτε απόπειρα είτε) δολοφονία του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν σε εύθετο χρόνο –δολοφονίες ηγετών κρατών δεν είχαμε ούτε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο…– αφού το Ισραήλ επιδιώκει σωρηδόν «επιχειρήσεις καρατόμησης» παντού, παρά την προφανή πραγματικότητα ότι αυτές δεν επιφέρουν το επιδιωκόμενο στρατηγικό αποτέλεσμα, όπως προκύπτει τόσο από τα τελευταία δύο χρόνια όσο και από την ευρύτερη βιβλιογραφία/ιστορικά προηγούμενα. Όμως, το ιδιαίτερα πολύπλοκο σύστημα της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν δεν είναι «ενός ανδρός αρχή», και ο 86χρονος Σαγιέντ Αλί Χαμενεΐ δεν είναι ούτε Σαντάμ, ούτε Καντάφι.

Από την άλλη, ο στόχος θα μπορούσε να είναι όχι η επιτυχής αλλαγή καθεστώτος δια της καρατόμησης, αλλά η πρόκληση ασύμμετρης ιρανικής εκδικητικής αντεπίθεσης που θα συνιστά πραγματική υπαρξιακή απειλή για το Ισραήλ, με στόχο πλέον να αναγκαστούν να συρθούν οι ΗΠΑ σε έναν πραγματικό πόλεμο αντί ενός διακοσμητικού χτυπήματος. Αν κάτι έχουμε μάθει την τελευταία δεκαετία, όμως, αυτό είναι πως το Ιράν αποτελεί, με διεθνολογικούς όρους, έναν μοναδικά ορθολογικό και ψύχραιμο κρατικό δρώντα με ιώβεια υπομονή, και όχι ένα ευέξαπτο «συνονθύλευμα μουλάδων» (επί τη ευκαιρία, “καθεστώς μουλάδων”: πού είμαστε, στη δεκαετία του ‘80; Έχει αναζητήσει ποτέ κανείς στην Ελλάδα τη σύνθεση του τρέχοντος υπουργικού συμβουλίου του Ιράν;).

Επίσης, ναι μεν κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την είσοδο των ΗΠΑ του Τραμπ σε έναν από τους πολέμους του Ισραήλ σε δεύτερο χρόνο, πάντως δόθηκαν δείγματα γραφής πως προσώρας υπάρχουν σοβαρές αντιστάσεις προς τούτο, καθώς αντίκειται σφόδρα στο εθνικό (αλλά όχι στο αυτοκρατορικό/ηγεμονικό) συμφέρον των ΗΠΑ.

Η Ελλάδα 

Και η Ελλάδα; Η Ελλάδα βρίσκεται (διακομματικώς) σε μια μακάρια παράλληλη πραγματικότητα, όπου βλέπει διάφορα αλλόκοτα όνειρα περί του τι συμβαίνει στον κόσμο και στη γειτονιά. Δεν γνωρίζουμε τι είναι πιο επικίνδυνο για τα εθνικά συμφέροντα: το να συνεχίσει να ονειρεύεται εν ύπνω, ή το να ξυπνήσει απότομα. Πάντως, μιλάμε για τη χώρα όπου “Παχλαβήδες από κάτω απ’ τ’ αυλάκι” ετοιμάζουν “πατριωτικά” κόμματα που θα εγκαλούν την… κυβέρνηση Μητσοτάκη ότι δεν είναι επαρκώς συνημμένη με το Ισραήλ (!) και ότι δεν έχει βάλει επαρκώς όλα τα εθνικά αυγά στο –όλως απρόβλεπτο– αμερικανικό καλάθι (!), διακινώντας διάφορες απίθανου σουρεαλισμού ερμηνείες της διεθνούς κατάστασης. Και πέραν τούτου, ουδέν πουθενά. Καλά θα πάει αυτό.

ΥΓ: Την επόμενη φορά που θα συναντήσετε ανθρώπους να ορκίζονται ότι η ευθυγράμμιση και ταύτιση της Ελλάδος με το Ισραήλ, ειδικά έναντι του Ιράν, είναι εθνικά επωφελής και αναγκαία για τη χώρα μας στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής εξίσωσης, ρωτήστε τους: Τυχόν αποδυνάμωση του Ιράν αποδυναμώνει περιφερειακά την Τουρκία ή την ενδυναμώνει; (Κοινώς: τελικά για ποιον μοχθείτε;) Καλού-κακού, ζητήστε ευγενικά να σας δοθεί η απάντηση γραπτώς, ή έστω βιντεοσκοπημένη.