Πολικό ψύχος στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας – Πάγωσαν οι συνομιλίες για τα πυρηνικά

Σε περίοδο πολικού ψύχους εισέρχονται οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας, μετά την επ’ αόριστον αναβολή των συνομιλιών για την συνθήκη New Start, που αφορά τα πυρηνικά όπλα. Οι συνομιλίες των δύο πλευρών επρόκειτο να αρχίσουν χθες στην Αίγυπτο. Η Μόσχα ενημέρωσε την Ουάσιγκτον ότι αναβάλλει την συνάντηση, χωρίς να προτείνει νέες ημερομηνίες.

Η New Start είναι η μόνη συμφωνία που είναι σε ισχύ για τη ρύθμιση των δύο μεγαλύτερων πυρηνικών οπλοστασίων στον κόσμο. Το State Department επιβεβαίωσε ότι «οι συνομιλίες αναβλήθηκαν χωρίς να δοθεί καμία εξήγηση από τη Ρωσία» και πρόσθεσε πως «οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να επαναπρογραμματίσουν το συντομότερο δυνατό, την συνάντηση της Διμερούς Συμβουλευτικής Επιτροπής (BCC), δεδομένου ότι η επανέναρξη των επιθεωρήσεων αποτελεί προτεραιότητα για τη διατήρηση της συνθήκης New Start ως μέσου σταθερότητας».

Η Μόσχα απάντησε σήμερα ότι «είναι πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για τις προοπτικές ενός στρατηγικού διαλόγου με τις Ηνωμένες Πολιτείες» και πρόσθεσε πως «οι ψυχρές σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών δεν συμβάλλουν στη δημιουργία κλίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης». Ο Βλαντιμίρ Γερμάκοφ, διευθυντής του Τμήματος Μη Διάδοσης των Πυρηνικών και Ελέγχου Όπλων του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, με συνέντευξη στο πρακτορείο RIA Novosti κάλεσε τις ΗΠΑ «να δείξουν ωριμότητα και να σεβαστούν τις ρωσικές κόκκινες γραμμές».

Κόκκινες γραμμές της Μόσχας

Ο Γερμάκοφ τόνισε ότι «δεν μπορούμε να κάνουμε εικασίες για το πότε θα μπορούσε να συμβεί μια τέτοια “ωρίμανση” στην Ουάσιγκτον. Θα σημειώσω μόνο ότι τώρα ο “χειμώνας” δεν είναι μόνο έξω από το παράθυρο, αλλά και στις σχέσεις μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και αυτή η εποχή του χρόνου, δεν ευνοεί τις διαδικασίες ανάπτυξης και ωρίμανσης». Ο εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών είπε επίσης ότι «για να γίνει σοβαρή συζήτηση σε μια πραγματικά ισότιμη βάση θα πρέπει οι ΗΠΑ να σεβαστούν τα συμφέροντά μας και να μην περάσουν τις “κόκκινες γραμμές” μας στον τομέα της ασφάλειας».

Η συνθήκη New Start τέθηκε σε ισχύ στις 5 Φεβρουαρίου 2011. Σύμφωνα με τη συνθήκη, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσική Ομοσπονδία είχαν επτά χρόνια για να εκπληρώσουν τις προβλέψεις για περιορισμό των στρατηγικών πυρηνικών όπλων (έως τις 5 Φεβρουαρίου 2018) και στη συνέχεια υποχρεούνται να διατηρήσουν αυτά τα όρια για όσο διάστημα η συνθήκη παραμένει σε ισχύ. Η συνθήκη έχει διάρκεια έως τις 4 Φεβρουαρίου 2026. Η ανανέωση της New Start ήταν ένα από τα βασικά θέματα των τηλεφωνικών επικοινωνιών των υπουργών Άμυνας των ΗΠΑ και της Ρωσίας, Λόιντ Όστιν και Σεργκέι Σοϊγκού, (παράλληλα με την διατήρηση των διαύλων επικοινωνίας για το Ουκρανικό) ενώ απασχόλησε και την δια ζώσης συνάντηση των επικεφαλής των Υπηρεσιών Πληροφοριών των δύο χωρών στις 11 Νοεμβρίου, στην Άγκυρα.

Τι σημαίνει πρακτικά το πάγωμα των συνομιλιών θα φανεί το προσεχές διάστημα εάν θα γίνουν οι προγραμματισμένες ανταλλαγές στοιχείων μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας ή το πάγωμα των συνομιλιών θα σημάνει και πάγωμα των διαδικασιών της ισχύουσας συνθήκης. Καμία από τις δύο πλευρές δεν έχει αναφέρει κάτι για πάγωμα της συνθήκης, κάτι που θα οδηγούσε σε κατακόρυφη κλιμάκωση της έντασης.

Οι προβλέψεις της New Start

Με βάση την τελευταία ανταλλαγή στοιχείων την 1η Σεπτεμβρίου 2022 οι ΗΠΑ και η Ρωσία διαθέτουν τα εξής πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του State Department.

Οι δύο πλευρές, σύμφωνα με τη συνθήκη, ανταλλάσσουν δεδομένα σχετικά με τους αριθμούς, τις τοποθεσίες και τα τεχνικά χαρακτηριστικά των οπλικών συστημάτων και εγκαταστάσεων που υπόκεινται στη New Start και παρέχουν η μία στην άλλη τακτικές ειδοποιήσεις και ενημερώσεις. Αυτές οι ειδοποιήσεις δίνουν πληροφορίες για τις πυρηνικές δυνάμεις των ΗΠΑ και της Ρωσικής Ομοσπονδίας που διαφορετικά δεν θα ήταν διαθέσιμες. Ειδικότερα η συνθήκη προβλέπει 18 επιτόπιες επιθεωρήσεις ετησίως για τις ομάδες επιθεώρησης των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Οι επιθεωρήσεις τύπου 1 επικεντρώνονται σε τοποθεσίες με ανεπτυγμένα και μη ανεπτυγμένα στρατηγικά συστήματα (έως 10 ετησίως) και οι επιθεωρήσεις τύπου 2 επικεντρώνονται σε τοποθεσίες με μόνο μη ανεπτυγμένα στρατηγικά συστήματα (γίνονται μέχρι 8 ετησίως).

Οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες επιθεώρησης περιλαμβάνουν την επιβεβαίωση του αριθμού των οχημάτων μεταφορά πυρηνικών όπλων σε ένα ανεπτυγμένο ICBM ή SLBM ανά επιθεώρηση τύπου 1, την καταμέτρηση των πυρηνικών όπλων επί του οχήματος (χερσαίου ή θαλάσσιου) ή σε ανεπτυγμένα βαριά βομβαρδιστικά, την καταμέτρηση του αριθμού των μη ανεπτυγμένων ICBM και SLBM, την επιβεβαίωση ότι οι μετατροπές ή η απόσυρση των οπλικών συστημάτων διεξάγονται με τον προτεινόμενο τρόπο και την επιβεβαίωση της κατάργησης πυρηνικών εγκαταστάσεων. Η συνθήκη επιτρέπει τη χρήση εθνικών τεχνικών μέσων επαλήθευσης από κάθε πλευρά (π.χ. δορυφόρων) κατά τρόπο σύμφωνο με το διεθνές δίκαιο και περιέχει ρητές διατάξεις που απαγορεύουν τη χρήση μέτρων απόκρυψης που ενδέχεται να εμποδίζουν την παρακολούθηση.