Πολύς αχός από την ομιλία του αντιπροέδρου Βανς στο Μόναχο

Στην εν λόγω πόλη, η οποία διατηρεί την ιδιαιτερότητά της διεθνώς, ως εδράζουσα την Διάσκεψη για την Ασφάλεια, ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ απευθύνθηκε στην Ευρώπη 87 έτη μετά το 1938. Την ξύπνησε; Την αφύπνισε; Την προσέβαλε; Αυτά τα ρήματα και άλλα παρεμφερή χαρακτηρίζουν τον αχό, ως επιγενόμενα της ομιλίας του ανήμερα της γιορτής του Βαλεντίνου. Όπου ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ εξέφρασε την “αγάπη” του προς την Γηραιά Ήπειρο, ως ο αντ’ αυτού, όπως κατά λέξη ανέφερε, “new sheriff in town”.

Ο αχός που προκάλεσε η ομιλία του κ. Βανς στους Ευρωπαίους έρχεται ex post facto. Δεν γνώριζαν οι πολιτικές ελίτ της Ευρώπης ότι η μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τάξη πραγμάτων είναι νεκρή, τουλάχιστον τυπικώς από το 1989, την πτώση του τείχους του Βερολίνου; Δεν είχαν αντιληφθεί τα χρονίζοντα προβλήματα και τις αλλαγές στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και κατανομής πλούτου; Δεν έβλεπαν την κόπωση των διεθνών θεσμών που καθιερώθηκαν μετά από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου;

Προς τί λοιπόν, ο αχός και η επελαύνουσα “αφύπνιση” που προκάλεσε η ομιλία του Αντιπροέδρου; Αφυπνισθείς ενώπιον της νέας πραγματικότητας που επιδιώκει να επιβάλλει η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, ο Πρόεδρος της Γαλλίας συγκάλεσε συνάντηση του “πυρήνα” της ΕΕ. Της Ένωσης που δεν είναι αρεστή στον Πρόεδρο Τραμπ, όπως ο ίδιος έχει δηλώσει.

Βεβαίως και οι Ευρωπαίοι γνώριζαν την τροπή των πραγμάτων. Είχαν επιλέξει, όμως, να κωφεύουν εντέχνως, παρά την διογκούμενη διαμαρτυρία των πολιτών των χωρών τους, ενώπιον του εμφανούς ελλείμματος πολιτικής. Δαιμονοποίησαν τις αντιδράσεις, αυξάνοντας και άλλο την πίεση στις λαϊκές μάζες, π.χ. διά της επιβολής πρόσθετης φορολογίας, ενώ κλείνουν επιχειρήσεις σε όλη την Γηραιά Ήπειρο, οδηγώντας σε αύξηση της ανεργίας.

Κερδισμένοι ομιλίας Βανς

Έτσι ενισχύονται πολιτικά κόμματα που επενδύουν –ως έχει ιστορικώς καταγραφεί– στην δυσφορία και αντίδραση που προκαλούν αυτά τα φαινόμενα, για να αυξήσουν το στίγμα τους στην πολιτική σκηνή. Εξαίρετο παράδειγμα οι δύο δεκαετίες που μεσολάβησαν από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ως την έναρξη του Δευτέρου. Τίποτα δεν συμβαίνει στο κενό. Πολιτικά αποτελέσματα παράγουν οι τριβές (κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές) και καλό είναι να τυγχάνουν της δέουσας προσοχής, πριν χαθεί η μπάλα.

Οι εν λόγω ευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ, αν και γνώριζαν, αρνήθηκαν να προχωρήσουν στην ενοποίηση της Ευρώπης, επιλέγοντας να μεγιστοποιήσουν, εντός του πλαισίου της ΕΕ, τα δικά τους εθνικά συμφέροντα, ιδίως οι ισχυρές, με πρωτοστατούσα την Γερμανία. Παρέβλεψαν σκοπίμως την φτωχοποίηση, στην οποίαν οδήγησαν τις ασθενότερες χώρες με πολιτικές “beggar thy neighbor”. Αντί να οδηγήσουν στο επόμενο βήμα την ευρωπαϊκή ενοποίηση, την άφησαν να παραμείνει ένα ιδεολόγημα αμφίβολης προοπτικής, αν όχι και θνησιγενές.

Προτίμησαν να εξαντλήσουν τα όσα είχαν επιτευχθεί στην πορεία της ενοποίησης, με αποτέλεσμα  το πολιτικό μήνυμα αυτής να φαντάζει ως μία αναλαμπή της ευρωπαϊκής μεταπολεμικής ιστορίας. Το μήνυμα που μετέφερε ο αντιπρόεδρος της νέας αμερικανικής κυβέρνησης είναι σαφές: Οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον σε θέση να χρηματοδοτούν την αμυντική ομπρέλα της Ευρώπης. Το κόστος διαχείρισης μίας ηγεμονίας καθίσταται κάποια στιγμή δυσβάσταχτο και απαιτεί αυξημένη τροφοδοσία για να αντιμετωπισθεί.

Η επιλογή για το Μόναχο

Τουτέστιν, η περίοδος που η Γερμανία συνέθετε το περίφημο, ως έχει χαρακτηρισθεί, Wirtschaftswunder, δαπανώντας το ελάχιστο για τις αμυντικές δαπάνες, ενώ είχε τεράστια έσοδα από τις εξαγωγές όπλων, έχει παρέλθει. Η συνέχιση αυτής της πολιτικής της αποτελεί κόλαφο για τις ΗΠΑ. Δεν εμπίπτει στην ατζέντα του νέου “σερίφη”, ο οποίος καλεί και όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ να ξοδέψουν περισσότερα, έκαστο στο μέτρο που του αναλογεί, με κριτήριο το ποσοστό στο ΑΕΠ του, όπως το όρισε ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ. Πράγμα που, άλλωστε,  είχε επανειλημμένως αναφέρει και στην διάρκεια της προ Μπάϊντεν θητείας του. Επανεκλεγείς διθυραμβικώς το επανέφερε και μάλιστα εντονότατα. Ήταν γνωστό και άρα θέμα χρόνου. Προς τι λοιπόν ο αχός;

Συνοψίζοντας, η συνέχιση της αμερικανικής ηγεμονίας σε ένα ουσιαστικώς μεταβληθέν διεθνές περιβάλλον απαιτεί περισσότερα έσοδα. Οι Ευρωπαίοι, ως ωφελούμενοι, καλούνται πλέον να συνεισφέρουν περισσότερα. Ειδάλλως, διατρέχουν τον κίνδυνο να μείνουν ακάλυπτοι και έκθετοι, τιθέμενοι εκτός της αμερικανικής οπλικής ομπρέλας, όπως επεσήμανε ο πρόεδρος Τράμπ. Κι αυτά, ενώ το θέμα της κοινής άμυνας σε επίπεδο ΕΕ δεν έχει μετέλθει του σταδίου της έκθεσης ιδεών, ευσχήμως αποκαλουμένων “προτάσεων”.

Η επιλογή του Μονάχου ως βήματος από το οποίο ειπώθηκαν όσα ειπώθηκαν από τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ δεν ήταν τυχαία. Οι πυλώνες στους οποίους στηρίχθηκε η μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ευρωπαϊκή ασφάλεια έχουν καταρρεύσει. Νικητές σύμμαχοι δεν υπάρχουν στην Ευρώπη, για να συμμετάσχουν στην ρύθμιση της νέας τάξης πραγμάτων που επιχειρεί να εγκαθιδρύσει ο Αμερικανός πρόεδρος, εξ ου και αποκλείονται από τις διεργασίες που άρχισαν για την ρύθμιση του ουκρανικού προβλήματος.

Ό,τι οδήγησε μεταπολεμικά στον βορειοατλαντικό γάμο, δηλαδή στο ΝΑΤΟ, δεν υπάρχει. Για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, προερχόμενο από τον κόσμο των επιχειρήσεων, ισχύει ο κανόνας cut out the middleman, θέση την οποίαν επεφύλαξε για τον εαυτό της η ΕΕ και τα μέλη της. Τους παρακάμπτει, απευθυνόμενος άμεσα στην Μόσχα. Δικαιολογημένος ο αχός, θα αρκέσει, όμως, για να ανακόψει τον ευρωπαϊκό λήθαργο;

---

Ο Παναγιώτης Πάρτσος είναι πρέσβυς ε.τ.