Πολίτες β’ κατηγoρίας οι Αλεβίτες – O Κιλιτσντάρογλου τόλμησε

Το βίντεο με τον κοινό υποψήφιο της τουρκικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, να δηλώνει με περηφάνεια «είμαι Αλεβίτης» προκάλεσε αίσθηση στην γείτονα, καθώς άγγιξε ένα θέμα “ταμπού” στην χώρα, την θέση της δεύτερης μεγαλύτερης μουσουλμανικής κοινότητας της Τουρκίας. Οι Αλεβίτες έχουν ιστορία πολλών αιώνων στην οθωμανική και στη συνέχεια στην τουρκική κοινωνία. Υπήρξαν ένας ακόμη αποδιοπομπαίος τράγος στην προσπάθεια διαφόρων σουλτάνων, αλλά και μετέπειτα κυβερνήσεων της Τουρκικής Δημοκρατίας, να επιβάλουν το σουνιτικό δόγμα σε όλους τους υπηκόους-πολίτες τους.

Ας δούμε ποιοι είναι οι Αλεβίτες: Κατά τη διάρκεια της επέκτασης από την Κεντρική Ασία στο Ιράν και την Ανατολία κατά την περίοδο των Σελτζούκων (11-12ος αιώνας), τουρκμενικές νομαδικές φυλές αποδέχτηκαν μορφή του Ισλάμ βασισμένη στην φιλοσοφία των σούφι και βαθιά επηρεασμένη από σιιτικά πρότυπα, ενώ διατήρησαν κι ορισμένα από τα προ-ισλαμικά τους έθιμα. Αυτές οι φυλές κυριάρχησαν στην κεντρική και ανατολική Ανατολία για αιώνες με τους θρησκευτικούς πολεμιστές τους (ghazi) να ηγούνται στους πολέμους κατά των Βυζαντινών και των Σλάβων.

Οι διαφορές με τον σουνιτισμό είναι μεγάλες σε όλα τα επίπεδα. Δεν προσεύχονται πέντε φορές την ημέρα και δεν νηστεύουν στο Ραμαζάνι. Αυτά δεν υπάρχουν στους Αλεβίτες. Σύμφωνα με την πίστη τους, ο Θεός είναι στον άνθρωπο κι όχι στον ουρανό. Οι γυναίκες είναι ιερές και το διαζύγιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα. Αντίθετα, σύμφωνα με το σουνιτικό δόγμα ένας άντρας μπορεί να παντρευτεί τέσσερις γυναίκες και να τις χωρίζει πάραυτα όταν θέλει.

Ορισμένα από τα στοιχεία της πίστης τους είναι αντίθετα με το Ισλάμ. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την πεποίθηση των Αλεβιτών, κάθε άνθρωπος θα γεννηθεί σε αυτόν τον κόσμο πολλές φορές σε διαφορετικά σώματα έως ότου γίνει τέλειος κι όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία, αυτός ή αυτή θα ενωθεί με τον Θεό. Αυτή η πεποίθηση έρχεται σε αντίθεση με την ισλαμική πίστη στη μετά θάνατον ζωή που εκπροσωπείται από τα μανιχαϊκά πρότυπα “ανταμοιβή-τιμωρία” ή “παράδεισος-κόλαση”.

Εχθροί των σουλτάνων

Κατά την οθωμανική περίοδο και λόγω της ιδεολογικής και θεολογικής γειτνίασης με τους σιίτες του Ιράν, οι Αλεβίτες διώχτηκαν από πολλούς σουλτάνους και τελικά υποχώρησαν σε απομονωμένες περιοχές της Ανατολίας, αναπτύσσοντας την ιδιόμορφη δική τους θρησκευτική πίστη. Σε μέρη από τα οποία δεν μπορούσαν να αποχωρήσουν άρχισαν να προσποιούνται ότι ήταν σουνίτες, υιοθετώντας το θεσμό της taqiya (προσποίηση). Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Αλεβίτες εμφανίστηκαν ως ενδογαμική θρησκευτική ομάδα από κυρίως τουρκόφωνες και κουρδικές κοινότητες, συγκεντρωμένες στην αγροτική Ανατολία.

Το τάγμα των Μπεκτασί (συγγενές των Αλεβιτών) είχε προνομιακό ρόλο μέσω της στενής σχέσης του με τους Γενιτσάρους. Όταν η Υψηλή Πύλη θεώρησε τους Γενίτσαρους και το τάγμα των Μπεκτασί απειλή οργάνωσε τη μαζική εξόντωσή τους. Οι μυστικοί κύκλοι των Μπεκτασί που επιβίωσαν παρέμειναν εξαιρετικά δραστήριοι και στράφηκαν προς το φιλελευθερισμό και εναντίον του επίσημου σουνιτικού ιερατείου. Επειδή αντιμετωπίζονταν με καχυποψία από τις αρχές συνεργάστηκαν με άλλες εχθρικές προς το κατεστημένο ομάδες, με τους Μασόνοι και στις αρχές του 20ου αιώνα με τους Νεότουρκους. Μέχρι το 1925, εκτιμάται ότι τουλάχιστον το 10-20% του ενήλικα αρσενικού πληθυσμού της Τουρκίας ήταν Αλεβίτες και πολλοί μέλη του τάγματος των Μπεκτάσι.

Ο Κεμάλ μετέτρεψε τους Αλεβίτες σε νομικά ίσους πολίτες και οι μεταρρυθμίσεις του επηρέασαν θετικά τη ζωή τους. Κατασκευάστηκαν δρόμοι στις προηγουμένως απομονωμένες περιοχές τους, καθιερώθηκε η υποχρεωτική εκπαίδευση και βελτιώθηκαν οι επικοινωνίες, ανασύροντας τους από την περιθωριοποίησή και ενθαρρύνοντας την ενεργό συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτική ζωή.

Η Τουρκική Δημοκρατία εκπλήρωσε πολλές προσδοκίες των Αλεβιτών, με αποτέλεσμα να ταυτιστούν με τον Κεμαλισμό και το κοσμικό κράτος στην Τουρκία. Παρόλα αυτά, οι διακρίσεις σε βάρος τους δεν σταμάτησαν. Χιλιάδες Αλεβίτες δολοφονήθηκαν στο Ντερσίμ το 1937 και εκατοντάδες σκοτώθηκαν σε πογκρόμ, τα οποία πολλοί πιστεύουν τώρα ότι εκτελέστηκαν από ομάδες μέσα στο κράτος στις πόλεις Çorum, Yozgat και Kahramanmaraş τη δεκαετία του 1970.

Τριάντα τέσσερις διανοούμενοι Αλεβίτες πέθαναν σε πυρκαγιά-σαμποτάζ το 1992 μέσα στο ξενοδοχείο Madımak στο Sivas. Σε άλλα περιστατικά, όπως στην κυριότερη αλεβιτική γειτονιά Alevi Gazi της Κωνσταντινούπολης το 1995, οι Αλεβίτες έγιναν στόχος οπλισμένων με πυροβόλα παρακρατικών που συνδέονταν με το κράτος. Πολύ συχνά τα τζεμεβί και τα νεκροταφεία των Αλεβιτών δέχονται βανδαλισμούς.

Αλεβίτες και Ερντογάν

Η σημασία του μηνύματος Κιλιτσντάρογλου έγκειται στην θέση που έχουν επί Ερντογάν, καθώς ο Τούρκος πρόεδρος, όχι μόνο δεν εκπλήρωσε την υπόσχεσή του να τους επιτρέψει την ελεύθερη έκφραση τη πίστης τους, αλλά συχνά ο σουνιτικός νεοοθωμανισμός του τούς περιθωριοποιεί, καθώς το καθεστώς του έχει ανατρέψει εδώ και καιρό τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις της πρωθυπουργικής περιόδου του Ερντογάν. Στην πραγματικότητα, η κατάσταση στην Τουρκία είναι χειρότερη από εκείνη που προκάλεσε το σύνταγμα της χούντας του 1982.

Η κυβέρνηση Ερντογάν είχε ξεκινήσει το 2009 μια πρωτοβουλία, που ονομάστηκε “άνοιγμα προς τους Αλεβίτες”, με στόχο την κατανόηση και την εφαρμογή θετικών μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο, έλαβε μόνο συμβολικά μέτρα. Οι υποσχέσεις για επίσημη αναγνώριση των λατρευτικών χώρων των Αλεβιτών και την αλλαγή του νόμου για την υποχρεωτική θρησκευτική εκπαίδευση που διδάσκει το σουνιτικό δόγμα του Ισλάμ, δεν τηρήθηκαν.

Στην πραγματικότητα, οι Αλεβίτες έχουν χάσει πολλά δικαιώματα που είχαν κερδίσει με σκληρούς αγώνες, τα τελευταία χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό πως τα θρησκευτικά συγκροτήματα των Αλεβιτών, όπως αυτά στο Çorum, εποπτεύονται από σουνίτη μουφτή, ενώ οι σύμμαχοι του Ερντογάν έχουν πολλάκις επιτεθεί στον Κιλιτσντάρογλου για την αλεβίτικη καταγωγή του.

Η περιθωριοποίηση των Αλεβιτών

Ο Sabahat Akkiraz, πρώην βουλευτής του κεμαλικού κόμματος CHP, έχει δηλώσει ότι οι Αλεβίτες δεν είχαν ποτέ θρησκευτική ελευθερία. «Προτείναμε περισσότερα από 100 νομοσχέδια σχετικά με την αναγνώριση των τζεμεβί, αλλά όλα τους απορρίφθηκαν από την πλειοψηφία. Οι περισσότεροι νέοι Αλεβίτες πιστεύουν ότι αγνοούνται από τις αρχές, ότι περιθωριοποιούνται κοινωνικά και ότι τα αιτήματά τους ως πολίτες δεν ακούγονται».

Ο Ali Kenanoğlu, αναπληρωτής πρόεδρος του κουρδικού κόμματος HDP, έχει δηλώσει ότι «οι τουρκικοί πολιτικοί θεσμοί δεν αποδέχονται τον Αλεβιτισμό ως πίστη. Τον βλέπουν ως αίρεση του Ισλάμ και αυτό διδάσκουν σε τάξεις θρησκευτικής εκπαίδευσης… Η καθημερινή ζωή οργανώνεται σύμφωνα με τους σουνιτικούς ισλαμικούς κανόνες. Οι κοινότητες Αλεβιτών υποχρεώνονται να ακολουθούν αυτούς τους κανόνες».

Ο δε διαβόητος μαφιόζος Πεκέρ έχει ισχυριστεί ότι ο πρώην Τούρκος υπουργός Εσωτερικών και αρχηγός της αστυνομίας Μεχμέτ Άγαρ, για τον οποίο λέει ότι είναι επικεφαλής του “βαθέος κράτους” στην Τουρκία, σχεδίαζε επίθεση εναντίον ενός λατρευτικού χώρου Αλεβιτών για να δημιουργήσει χάος στη χώρα. «Ο λόγος που αναφέρομαι διαρκώς στους Αλεβίτες είναι για να ακυρώσω σχέδιο του Μεχμέτ (Άγαρ) για μια επίθεση σε τζαμεβί, με σκοπό να προκληθεί χάος», είχε αναφέρει ο Πεκέρ την περίοδο που αναρτούσε βίντεο με αποκαλύψεις για τις σχέσεις του βαθέως κράτους και του περιβάλλοντος Ερντογάν.

Ο ίδιος, μάλιστα, είχε ότι η προγραμματισμένη επίθεση του Άγαρ θα ήταν μεγαλύτερη από την επίθεση του 1995, που είχε πραγματοποιηθεί στην αλεβίτικη γειτονιά Gazi της Πόλης. Τότε ο Halil Kaya, ένας 61χρονος Αλεβίτης θρησκευτικός ηγέτης (αποκαλείται dede), σκοτώθηκε και 25 άτομα τραυματίστηκαν μετά από ταυτόχρονη επίθεση εναντίον τριών καφέ με όπλα. Οι ταραχές που ακολούθησαν την επίθεση και εξαπλώθηκαν σε άλλα μέρη της Πόλης και της Άγκυρας τις επόμενες ημέρες στοίχισαν τη ζωή 22 ατόμων, ενώ περισσότεροι από 155 άνθρωποι τραυματίστηκαν και δεκάδες συνελήφθησαν από την αστυνομία, η οποία είχε χρησιμοποιήσει υπερβολική βία εναντίον των διαδηλωτών.

Οι Αλεβίτες ήταν στόχος σε τουλάχιστον 36 γνωστά εγκλήματα μίσους στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια. Η καταπίεση ίσως να ενταθεί, καθώς ο Ερντογάν, πέραν της συμμαχίας του με τον ηγέτη των Γκρίζων Λύκων, έχει συμμαχήσει με μία σειρά από ακραία τουρκικά ισλαμικά κόμματα, όπως το Κόμμα Ελεύθερου Σκοπού (HüDa Par), ένα ακροδεξιό, σουνιτικό, κουρδικό με τρομοκρατική μάλιστα προϊστορία. Για τους φανατικού σουνίτες υποστηρικτές του, οι  Αλεβίτες είναι αποστάτες και χειρότεροι από χριστιανούς και εβραίους.