Πολλές και οξείες οι αντιφάσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής

Χωρίς να ομολογείται δημόσια, το πλέγμα των κυρώσεων σχετίζεται προφανώς και με τη – δυσάρεστη για τις ΗΠΑ και τη Δύση γενικότερα – συρρίκνωση του κοσμικού κράτους και την υιοθέτηση της ισλαμικής επιλογής από το τουρκικό μπλοκ εξουσίας, έκτοτε και ιδίως μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, το 2016.

Ο Πρόεδρος Τραμπ, αυτή τη φορά, απέφυγε την ψυχρή αποστασιοποίηση της πρώτης του θητείας: Τουναντίον εγκλώβισε τον “θαυμάσιο Τούρκο φίλο” του σε ένα γαϊτανάκι δεσμεύσεων, στο όριο των δυνατοτήτων της Άγκυρας, έναντι απροσδιόριστων και υπό όρους ανταλλαγμάτων. Γιατί, παρά την κατ’ ανάγκη συμμόρφωσή της με τα αμερικανικά ζητούμενα στη Μέση Ανατολή και το διαμεσολαβητικό της ρόλο, οι κακές παρέες με τους χορηγούς του ριζοσπαστικού ισλάμ, αλλά και οι μισές δουλειές στη Συρία και αλλού, τοποθετούν την Τουρκία, στα μάτια της αμερικανικής προεδρικής ομάδας, στην πλευρά εκείνη του τραπεζιού, που είναι κοντά στην πόρτα…

Και μολονότι η ώρα για ταμείο απέχει ακόμη αρκετά, αν εξετάσουμε σήμερα το περιφερειακό αποτύπωμα ισχύος της Άγκυρας, θα διαπιστώσουμε αμέσως ότι η αύξουσα αυταρχικότητα του ισλαμικού μπλοκ εξουσίας περιορίζει την πλουραλιστική ροή απόψεων μεταξύ των κέντρων διαμόρφωσης εξωτερικής πολιτικής. Με τη μονοσήμαντη δηλαδή ισλαμική οπτική, κάθε αναζωπύρωση του διπλωματικού ενδιαφέροντος της Τουρκίας για τη Μέση και Εγγύς Ανατολή, στην πράξη απλώς φουντώνει τις εκεί προϋπάρχουσες αποσταθεροποιητικές εκκρεμότητες, δυσαρεστώντας τις ΗΠΑ – παρά τα επιφαινόμενα…

Δεν είναι τυχαίο ότι και ο επόμενος κύκλος της τουρκικής διπλωματικής δραστηριότητας αποσκοπεί στη σταδιακή ηγεμόνευση του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC), αλλά και του Οργανισμού Τουρανικών Κρατών (OTS), ενώ οι εξαιρετικές σχέσεις με το μουσουλμανικό Πακιστάν εμποδίζουν την προσέγγιση με την Ινδία. Η Κίνα επίσης αποστασιοποιείται, λόγω της “βουλιμικής” ισλαμικής πολιτικής της Τουρκίας απέναντι στους Ουϊγούρους πολίτες της στο δυτικό Yunan, ενώ οι σχέσεις με το όμορο σιϊτικό Ιράν, πέραν άλλων γνωστών, βασίζονται και στο ιδιοτελές “διασυνοριακό” συμφέρον για παράκαμψη των διεθνών ενεργειακών κυρώσεων κατά της Τεχεράνης. Μόνο η διατήρηση λειτουργικών σχέσεων με τη Ρωσία στη διάρκεια του ρωσοουκρανικού πολέμου πρέπει να αποδοθεί σε εξωϊσλαμικές μεταβλητές, όπως η ιστορική ρωσοφοβία της τουρκικής πλευράς.

Η ιδεολογία του τουρκικού μπλοκ εξουσίας

Στον τρίτο κύκλο, στην Αφρική, στην Αραβική χερσόνησο, αλλά και στα Βαλκάνια, η τουρκική διείσδυση συνδέεται απροκάλυπτα με την υποστήριξη κάθε ριζοσπαστικής ισλαμικής agenda. Αλλά και οι ευρωτουρκικές σχέσεις ισορροπούν ανάμεσα στην “εξωδυτική” ισλαμική διστακτικότητα της Άγκυρας και την επιφυλακτικότητα των 27, που οχυρώνονται πίσω από τις θεσμικές και πολιτικές αντιρρήσεις των Βρυξελλών. Συμπερασματικά, λοιπόν, η ισλαμική επιλογή – ξεκινώντας φυσικά από το εγχώριο πολιτικό της θεμέλιο – κυριαρχεί πάνω στην τουρκική εξωτερική πολιτική και τελικά επισκιάζει κάθε εναλλακτική, ιδίως “φιλοδυτική”.

Κυρίαρχη ιδεολογία του τουρκικού μπλοκ εξουσίας σήμερα, ως βάση του “οθωμανικού” αυτοκρατορικού αναθεωρητισμού, που ταλανίζει τις διεθνείς σχέσεις της Άγκυρας, είναι ωστόσο όχι μόνο το “συμπεριληπτικό”, αλλά και το ριζοσπαστικό ισλάμ. Επειδή το – εξ ορισμού πανισλαμικό, αλλά αυστηρά σουνιτικό-οθωμανικό χαλιφάτο κληροδότησε στη σημερινή αντικοσμική Τουρκική Δημοκρατία ένα πλήθος ριζοσπαστικών αιρέσεων, η κυβερνώσα τουρκική ελίτ θεωρεί την επιλογή αυτή ως φυσιολογική προέκταση του ιστορικού “εθνικού” ισλαμικού αφηγήματος. Η ασήμαντη ισλαμική ομάδα που το 1923 μάταια αντιστρατεύθηκε το κοσμικό λαϊκό αφήγημα του Κεμάλ Ατατούρκ, έμελλε να θριαμβεύσει ένα αιώνα μετά…

Στο μεταξύ, η περιοχή μας, ως αυτονόητος αρμός παγκόσμιας ασφάλειας, βρίσκεται πάλι στο επίκεντρο διπλωματικών και εξωδιπλωματικών διευθετήσεων για την επίτευξη νέων ισορροπιών. Υπό τις περιστάσεις και παρά τη δεδομένη επιφυλακτικότητα της Ουάσιγκτον απέναντι στην πολιτική ηγεμονία του ισλάμ στην Τουρκία, οποιαδήποτε αμερικανική εμπλοκή στην ευρύτερη γειτονιά μας, με βάση τη βολονταριστική συναλλακτική διπλωματία Tραμπ, κινδυνεύει να είναι διπλής ανάγνωσης…